"Đó là thành quả rất đáng mừng”, TS Ngô Xuân Nam cho rằng, việc giảm 50% số lượng cảnh báo từ EU trong 9 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước cho thấy, nông sản Việt đã đạt chất lượng cao và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của những thị trường trọng điểm như EU.
Theo ông Nam, kết quả này có được nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường... trong triển khai đồng bộ các giải pháp cấp bách và lâu dài nhằm giữ vững uy tín và nâng cao vị thế của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
TS Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam. Ảnh: Bảo Thắng.
Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định SPS là yếu tố sống còn
Hiện Việt Nam còn 4 mặt hàng nằm trong danh mục bị EU kiểm soát biên giới gồm: sầu riêng (tần suất kiểm tra 20%), đậu bắp và ớt chuông (50% kèm chứng thư), thanh long (30%). So với nhiều quốc gia khác, việc giảm số lượng sản phẩm bị kiểm tra xuống còn 4 là kết quả đáng ghi nhận, khẳng định hiệu quả từ nỗ lực phối hợp giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp.
Từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực vào 1/8/2020, thương mại nông sản hai bên đã đạt nhiều kết quả tích cực, giúp nâng cao giá trị gia tăng và củng cố vị thế nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Các ngành hàng chủ lực như cà phê, hạt tiêu, thủy sản và rau quả đều tận dụng hiệu quả các ưu đãi thuế quan và tiêu chuẩn chất lượng.
Tại Vương quốc Anh, sau 4 năm thực thi UKVFTA, kim ngạch xuất khẩu nông sản, thực phẩm của Việt Nam tăng bình quân 10% mỗi năm. Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh tiềm năng lớn từ việc triển khai các cam kết thương mại song phương.
Tuy nhiên, ông Nam cảnh báo, các doanh nghiệp không được chủ quan. “Ngay cả những lô hàng nhỏ, chỉ vài kilogram, nếu vượt ngưỡng dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cũng có thể bị EU cảnh báo”, ông chia sẻ. Điều này cho thấy yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt các quy định SPS vẫn là yếu tố sống còn để duy trì uy tín hàng Việt.
Theo thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam, mỗi năm Việt Nam nhận khoảng 1.000 thông báo thay đổi quy định từ 166 thành viên WTO, trong đó EU và Vương quốc Anh là 2 thị trường có điều chỉnh nhiều nhất. Các quy định về mức dư lượng tối đa của thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh, hay kiểm soát biên giới thường xuyên được cập nhật, đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động theo dõi và thích ứng.
Ông Nam cho biết, EU đánh giá mức dư lượng theo từng loại sản phẩm, thậm chí theo từng giống cây trồng. “Cùng một loại trái cây, nhưng từng giống khác nhau lại có mức dư lượng khác nhau đối với từng hoạt chất. Đây là yếu tố doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý khi xuất khẩu sang EU”, ông nói thêm.
Hội nghị thu hút sự quan tâm, theo dõi của hàng trăm đại biểu trực tiếp và trực tuyến. Ảnh: Bảo Thắng.
Doanh nghiệp cần chủ động
Làm rõ thêm về các quy định của EU, TS Đào Văn Cường, chuyên gia Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, EU có quyền thanh tra, xác minh và từ chối cơ sở sản xuất nếu không đáp ứng yêu cầu về an toàn, đồng thời yêu cầu mỗi lô hàng xuất khẩu phải có giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật đúng quy chuẩn quốc tế.
Văn phòng SPS Việt Nam khuyến nghị doanh nghiệp chủ động tra cứu cơ sở dữ liệu thuốc bảo vệ thực vật do EU ban hành để nắm rõ mức dư lượng tối đa (MRL) cập nhật, kiểm soát chặt dư lượng trước khi xuất khẩu. Cùng với đó, thiết lập hệ thống cảnh báo sớm nội bộ, phối hợp với các cơ quan kiểm dịch để kịp thời xử lý các cảnh báo, tránh rủi ro bị trả hàng hoặc mất thị trường.
“Trong bối cảnh các tiêu chuẩn SPS ngày càng khắt khe, tuân thủ quy định không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yếu tố cạnh tranh bền vững. Mỗi doanh nghiệp cần coi việc cập nhật và thực thi SPS như một phần trong chiến lược xuất khẩu dài hạn, thay vì phản ứng thụ động khi có cảnh báo”, ông Cường nhấn mạnh.
Tại hội nghị, các chuyên gia tiếp tục cập nhật quy định SPS trong EVFTA và UKVFTA, bao gồm các biện pháp an toàn thực phẩm, kiểm soát dịch bệnh động - thực vật, quy trình đóng gói, ghi nhãn và vận hành chuỗi lạnh cho nông sản xuất khẩu.
Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng. Ảnh: Bảo Thắng.
Đánh giá cao sự chung tay của các bên liên quan trong việc nâng cao chất lượng nông sản, đặc biệt là nông sản xuất khẩu đi thị trường khó tính, ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng cho biết, địa phương cam kết xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn.
Song song với đó, liên tục phổ biến các quy định của thị trường nhập khẩu, nâng cấp cơ sở chế biến đạt chuẩn quốc tế, và đẩy mạnh phối hợp với cơ quan Trung ương, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng để mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU và Bắc Mỹ.
Tuân thủ nghiêm ngặt quy định SPS là yếu tố then chốt bảo đảm uy tín, chất lượng và khả năng cạnh tranh bền vững của nông sản Việt Nam, theo ông Phúc. Mỗi bước tiến trong việc giảm cảnh báo không chỉ phản ánh chất lượng sản phẩm, mà còn thể hiện trách nhiệm quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
EU nằm trong tốp 3 thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam, với kim ngạch khoảng 5,5-6 tỷ USD/năm, chiếm khoảng 15% tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản cả nước. Các nhóm hàng chủ lực gồm cà phê, hạt điều, hồ tiêu, gạo, trái cây tươi và sản phẩm gỗ chế biến.
Không chỉ mang lại giá trị kim ngạch lớn, EU còn là thị trường tiêu chuẩn cao, đóng vai trò “la bàn chất lượng” cho nông sản Việt. Khi sản phẩm đáp ứng được yêu cầu khắt khe về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và môi trường của thị trường này, doanh nghiệp sẽ có nhiều cơ hội mở rộng sang các thị trường khác như Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hoa Kỳ.
