Sau sáp nhập, TP. Cần Thơ trở thành một trong những địa phương có hệ thống thủy lợi quy mô lớn bậc nhất khu vực ĐBSCL. Hệ thống kênh rạch chằng chịt, hệ thống đê bao, cống và trạm bơm trải dài khắp địa bàn vừa là lợi thế, vừa đặt ra thách thức lớn cho thành phố trong công tác quản lý, vận hành. Nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn và yêu cầu phát triển nông nghiệp bền vững.
Theo ông Nguyễn Tấn Nhơn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ, thành phố hiện có trên 12.800 km kênh rạch; 668 km đê (trong đó có 94 km đê biển); 889 cống lớn nhỏ và 292 trạm bơm điện.
Với diện tích tự nhiên trên 6.360 km2, quy mô thủy lợi rộng khắp, đòi hỏi ngành nông nghiệp và môi trường phải có sự thay đổi về mô hình quản lý để thích ứng, nhất là việc chuẩn hóa bộ máy tổ chức và ứng dụng công nghệ số.
Ông Nguyễn Tấn Nhơn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ chia sẻ với Báo Nông nghiệp và Môi trường về hiện trạng hạ tầng thủy lợi của thành phố sau sáp nhập. Ảnh: Kim Anh.
Những năm qua, TP. Cần Thơ đã có những bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số lĩnh vực thủy lợi. Một trong những điểm sáng là Hệ thống thông tin quản lý rủi ro ngập lụt (FRMIS) thuộc Dự án Phát triển TP. Cần Thơ và tăng cường khả năng thích ứng của đô thị.
Đây là hệ thống hiện đại, tích hợp công nghệ số trong quản lý và vận hành. Thông tin về mực nước, độ mặn, chất lượng nước từ các điểm cống được truyền trực tiếp về nhà điều hành tại Âu thuyền Cái Khế. Trung tâm điều hành sau đó sẽ phân tích dữ liệu và đưa ra các quyết định để điều khiển toàn bộ hệ thống 12 cống chống ngập vùng lõi của TP. Cần Thơ (cũ).
Điểm đáng chú ý, Hệ thống FRMIS có khả năng mở rộng, tích hợp để quản lý toàn bộ hệ thống cống trên phạm vi TP. Cần Thơ (mới). Điều này mở ra triển vọng xây dựng một trung tâm điều hành thống nhất, giúp tối ưu hóa vận hành công trình, nâng cao năng lực ứng phó với mưa lớn, triều cường và ngập úng đô thị.
Bên cạnh đó, Ban quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 10 (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng đã hoàn thành dự án xây dựng âu thuyền Rạch Mọp. Đây là công trình thủy lợi quy mô lớn, tích hợp hệ thống giám sát, đo đạc và truyền dữ liệu số về nhà điều hành. Công trình này sẽ là nền tảng quan trọng, bổ sung cho quá trình chuyển đổi số trong quản lý thủy lợi tại Cần Thơ.
TP. Cần Thơ hiện có hơn 12.800 km kênh rạch trải dài trên diện tích tự nhiên 6.360 km2. Ảnh: Kim Anh.
Không chỉ có các công trình đầu mối, Cần Thơ còn sở hữu hệ thống 13 trạm quan trắc nước mặt tại các cửa sông do Trung tâm Quan trắc tài nguyên môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường) quản lý.
Các trạm này tự động đo và truyền dữ liệu về độ mặn, chất lượng nước về trung tâm điều hành. Thông tin quan trắc được cập nhật liên tục, tạo cơ sở khoa học để đưa ra quyết định vận hành công trình thủy lợi kịp thời, chính xác, phục vụ cả phòng chống thiên tai lẫn sản xuất nông nghiệp.
Ngoài ra, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ cũng phối hợp với Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam xây dựng bản đồ số hóa các công trình thủy lợi. Bản đồ này tích hợp nhiều lớp dữ liệu, cho phép theo dõi, phân tích và ra quyết định vận hành theo từng vùng, từng thời điểm. Đây là công cụ quan trọng giúp quản lý toàn diện hệ thống thủy lợi quy mô của thành phố sau sáp nhập.
Tuy nhiên, một trong những khó khăn lớn hiện nay là sự không đồng bộ trong mô hình quản lý công trình thủy lợi trước khi sáp nhập.
Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ khảo sát hiện trạng công trình thủy lợi sau sáp nhập. Ảnh: Kim Anh.
Điển hình, ở tỉnh Sóc Trăng (cũ), trước đây ngành chuyên môn địa phương giao Công ty Khai thác công trình thủy lợi thực hiện công tác quản lý, vận hành. Trong khi đó, tại Hậu Giang (cũ) lại do Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp đảm nhận và ở TP. Cần Thơ (cũ) là Chi cục Thủy lợi.
Sự khác biệt này dẫn đến tình trạng chồng chéo trong tổ chức, phân công chưa thống nhất, gây khó khăn cho việc vận hành đồng bộ trên toàn địa bàn. Do đó, sau sáp nhập, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ đã xây dựng Đề án hợp nhất bộ máy quản lý và khai thác công trình thủy lợi. Đề án hiện đang được xin ý kiến các sở, ban, ngành.
Dự kiến, bộ máy mới sẽ được đặt tại Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp TP. Cần Thơ để vận hành thống nhất toàn bộ hệ thống thủy lợi. Việc sớm hoàn thiện bộ máy vận hành hệ thống thủy lợi sẽ giúp TP. Cần Thơ thống nhất và đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số hiệu quả.
