Trong Dự thảo lần 4 Nghị định Quy định cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư và cơ chế thanh toán, quyết toán đối với dự án áp dụng loại hợp đồng BT, Bộ Tài chính quy định, phần vốn Nhà nước tham gia dự án và cả thuế giá trị gia tăng (VAT) tương ứng sẽ không được đưa vào phương án thu hồi vốn, lợi nhuận của nhà đầu tư.
Cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng được đầu tư theo phương thức PPP. Ảnh minh họa.
Doanh thu tính toán phương án tài chính chỉ còn bao gồm phần thu từ sản phẩm, dịch vụ công của dự án, không tính VAT. Đồng thời, doanh thu và chi phí của từng dự án hợp tác công - tư (PPP) phải được hạch toán độc lập, tách bạch với các hoạt động kinh doanh khác của nhà đầu tư.
Quy định mới này nhằm khắc phục tình trạng “tính kép”, khi vốn ngân sách đã bỏ ra lại được cộng thêm vào giá dịch vụ để nhà đầu tư thu hồi, dẫn đến mức phí mà người dân phải gánh cao hơn thực tế.
Khi vốn công không bị đưa vào bài toán lợi nhuận, nguyên tắc công bằng giữa Nhà nước và nhà đầu tư được xác định rõ. Nhà nước bỏ vốn thì ngân sách hưởng lợi, nhà đầu tư bỏ vốn thì nhà đầu tư được thu hồi. Điều này cũng đồng nghĩa với việc người dân sẽ được hưởng dịch vụ công với chi phí minh bạch và hợp lý hơn.
So với dự thảo 3, tổ soạn thảo còn bổ sung quy định về nguồn thanh toán đối với các hợp đồng dạng BLT và BTL - tức xây dựng, thuê dịch vụ, rồi chuyển giao cho Nhà nước. Nếu trước đây chủ yếu dựa vào vốn đầu tư công, nay Bộ Tài chính bổ sung cả chi thường xuyên từ ngân sách nhà nước và Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp của đơn vị công lập.
Việc mở rộng này giúp bảo đảm nghĩa vụ chi trả định kỳ của Nhà nước cho nhà đầu tư, gắn liền với chất lượng dịch vụ cung cấp sau khi công trình đi vào vận hành, đồng thời hạn chế tình trạng chậm thanh toán ảnh hưởng tới hoạt động của doanh nghiệp dự án.
Một điểm mới nữa, là các chỉ tiêu tài chính quan trọng như giá trị hiện tại ròng (NPV), tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR) hay hệ số lợi ích - chi phí (B/C) được tính toán lại theo dòng tiền sau thuế. Đây là cách tiếp cận sát hơn, phản ánh đúng hiệu quả dự án, tránh tình trạng chỉ tiêu tài chính quá lạc quan do bỏ qua nghĩa vụ thuế.
Đối với các cơ quan thẩm định, thay đổi này giúp đánh giá dự án PPP sát thực tế hơn, sàng lọc tốt hơn những phương án khả thi.
Dự thảo mới cũng thắt chặt điều kiện phát hành trái phiếu của doanh nghiệp dự án. Việc phát hành chỉ được thực hiện sau khi hợp đồng PPP chính thức được ký kết, kèm theo các ràng buộc về tỷ lệ nợ, công bố thông tin và kiểm toán. Rủi ro huy động vốn tràn lan khi dự án chưa đủ điều kiện được ngăn chặn, từ đó bảo vệ cả hệ thống tài chính lẫn nhà đầu tư thứ cấp.
Đối với quy trình thanh toán vốn Nhà nước qua Kho bạc, dự thảo bổ sung yêu cầu thực hiện qua cơ chế một cửa điện tử, mọi trường hợp từ chối thanh toán phải có lý do rõ ràng bằng văn bản.
Tại Dự thảo Tờ trình Chính phủ, Bộ Tài chính nhấn mạnh mục tiêu hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính nhằm thu hút vốn tư nhân đầu tư hạ tầng, y tế, giáo dục, môi trường, trong khi vẫn giữ nguyên tắc công khai, minh bạch và bền vững cho ngân sách Nhà nước.
Nghị định mới về cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức PPP có nhiều nội dung mới như: không tính vốn Nhà nước và VAT tương ứng vào phương án thu hồi vốn của nhà đầu tư; quy định rõ nguồn thanh toán hợp đồng BLT, BTL từ vốn đầu tư công, chi thường xuyên và quỹ sự nghiệp; chuẩn hóa cách tính chỉ tiêu tài chính; siết chặt điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp dự án; rút gọn quy trình thanh toán qua Kho bạc.
Việc ban hành nghị định nhằm cụ thể hóa Luật PPP, Luật Đầu tư công, siết quản lý vốn Nhà nước, tránh thất thoát và minh bạch hóa dòng tiền. Đồng thời, khơi thông vốn tư nhân vào các lĩnh vực hạ tầng thiết yếu.
