Trong thế giới hiện đại, khi nhiều quốc gia vẫn miệt mài theo đuổi tăng trưởng kinh tế như mục tiêu tối thượng, có một vương quốc nhỏ bé nằm nép mình bên dãy Himalaya đã khiến nhân loại phải suy ngẫm bằng một lựa chọn riêng: thay vì lấy GDP làm thước đo, họ lấy hạnh phúc của nhân dân làm chuẩn mực phát triển. Đó chính là Bhutan – quốc gia đã tạo ra khái niệm Chỉ số Hạnh phúc Quốc gia (Gross National Happiness - GNH).
Thay vì lấy GDP làm thước đo, Bhutan lấy hạnh phúc của nhân dân làm chuẩn mực phát triển. Ảnh: DL Triều Hảo.
Chỉ số Hạnh phúc Quốc gia (GNH) do Hoàng gia Bhutan khởi xướng từ những năm 70 của thế kỷ XX. GNH vừa là chỉ số đo lường hạnh phúc, đồng thời phản ánh giá trị cốt lõi của xã hội Bhutan. GNH được xác định dựa trên bốn tiêu chí chính: phát triển kinh tế bền vững, bảo tồn môi trường, gìn giữ văn hóa và quản trị tốt.
Câu chuyện của Bhutan không chỉ là chuyện của một dân tộc giữ gìn bản sắc và môi trường trong sạch, mà còn là một gợi mở gửi đến toàn thế giới: “Con người sống để làm gì? Để chạy theo của cải, hay để được sống an lạc, hạnh phúc?” Câu hỏi ấy cũng gợi mở cho Việt Nam chúng ta nhiều suy ngẫm trong hành trình phát triển bền vững, nhất là khi chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu về kinh tế nhưng đồng thời phải đối mặt với những thách thức xã hội, văn hóa và môi trường ngày càng gay gắt.
Bhutan đã định nghĩa hạnh phúc không phải bằng những thước đo vật chất đơn thuần, mà bằng những giá trị đa chiều: sức khỏe, giáo dục, sự gắn kết cộng đồng, môi trường trong lành, quản trị quốc gia tốt, đời sống tinh thần phong phú. GNH, vì vậy, là một bản tổng hòa của yếu tố vật chất và tinh thần, của sự cân bằng giữa phát triển và bảo tồn, giữa hôm nay và mai sau. Chính cách tiếp cận ấy đã giúp Bhutan trở thành quốc gia “âm carbon” hiếm hoi, duy trì diện tích rừng bao phủ trên 70%, bảo đảm giáo dục và y tế miễn phí cho mọi người dân, đồng thời giữ được niềm an lạc trong tâm hồn dù mức thu nhập bình quân đầu người còn khiêm tốn.
Nhưng GNH không phải không có thách thức. Nhiều học giả cho rằng nó mang tính lý tưởng nhiều hơn thực dụng. Bhutan vẫn còn tỷ lệ thất nghiệp thanh niên cao, phần lớn sản phẩm chăn nuôi phục vụ đời sống vẫn phụ thuộc vào kinh tế Ấn Độ (một phần do chính sách pháp luật quan niệm về sát sinh), vẫn đối diện với những tranh chấp biên giới và sức ép toàn cầu hóa. Cũng chính vì những giới hạn ấy mà GNH được coi như một "la bàn đạo đức” hơn là một công cụ kinh tế cụ thể. Dẫu vậy, điều không thể phủ nhận là Bhutan đã dũng cảm khai mở một hướng đi mới, nhắc nhở thế giới rằng phát triển không thể chỉ là con số tăng trưởng mà phải là hạnh phúc của từng con người.
Lễ hội Tshechu là một trong những sự kiện văn hóa quan trọng nhất của Bhutan. Đây là dịp để người dân tụ họp, vui chơi và thể hiện lòng tôn kính đối với Phật. Lễ hội thu hút sự chú ý của người dân, du khách. Ảnh: DL Triều Hảo.
Nhìn về Việt Nam, chúng ta có thể thấy rõ tính thời sự của câu chuyện GNH. Nhiều năm qua, đất nước ta đã đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng, từng bước nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Song song với đó, những vấn đề xã hội cũng hiện hữu: khoảng cách giàu nghèo, áp lực đô thị hóa, ô nhiễm môi trường, lối sống thực dụng, mai một giá trị văn hóa... Những điều ấy cho thấy, GDP, dù cần thiết, chưa bao giờ là thước đo đầy đủ cho sự phồn vinh dân tộc.
Vậy, gợi mở nào từ GNH có thể vận dụng cho Việt Nam? Trước hết, chúng ta cần nhận thức rằng phát triển phải toàn diện, không chỉ nhấn mạnh đến kinh tế mà còn gắn bó với văn hóa, môi trường, đời sống tinh thần. Tư tưởng “dân là gốc” vốn đã thấm sâu trong truyền thống Việt Nam hòa quyện với tinh thần của GNH đã hình thành một định hướng phát triển mới: phát triển vì hạnh phúc nhân dân. Điều này không chỉ phù hợp với triết lý nhân văn sâu xa của dân tộc, mà còn gắn liền với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
Tư tưởng “dân là gốc” vốn đã thấm sâu trong truyền thống Việt Nam hòa quyện với tinh thần của GNH đã hình thành một định hướng phát triển mới: phát triển vì hạnh phúc nhân dân. Ảnh: Hạnh Phúc.
Trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng ta, hạnh phúc được xác định là mục tiêu phấn đấu của toàn xã hội, là khát vọng phát triển của đất nước, là chuẩn mực tối cao của gia đình Việt Nam. Đây là một quan điểm rất nhân văn và là một định hướng tiến bộ của Đảng.
Cụ thể, trong hoạch định chính sách, Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi cách tiếp cận đa chiều của Bhutan. Các lĩnh vực như sức khỏe cộng đồng, giáo dục, văn hóa, sự gắn kết xã hội, môi trường sống… cần được định lượng và giám sát song song với các chỉ tiêu kinh tế. Nếu GDP phản ánh “sức mạnh vật chất”, thì một bộ chỉ số hạnh phúc quốc gia - dù chưa hoàn chỉnh như GNH, sẽ phản ánh “sức khỏe tinh thần” của dân tộc. Chỉ khi hai yếu tố này đi cùng nhau, đất nước mới thật sự vững bền.
Điều quan trọng hơn, GNH nhắc chúng ta sự cân bằng. Việt Nam đang đứng trước áp lực công nghiệp hóa, đô thị hóa nhanh chóng. Nếu chỉ mải miết theo đuổi những khu công nghiệp, những dự án bê tông hóa mà lãng quên những cánh rừng, những di sản văn hóa, những làng quê yên bình, chúng ta sẽ phải trả giá đắt.
Bài học từ Bhutan không phải là sao chép nguyên xi mô hình GNH, mà là khẳng định: hạnh phúc con người phải là mục tiêu tối thượng của mọi chính sách phát triển. Việt Nam, với truyền thống nhân văn, với tinh thần “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, có đủ nền tảng để đưa yếu tố hạnh phúc vào định hướng phát triển và thực sự hạnh phúc đang là đích đến của chúng ta trên con đường phát triển. Đây không chỉ là lý tưởng cao đẹp đã được Đảng và Nhà nước ta lựa chọn, mà còn là yêu cầu tất yếu để đất nước đi lên trong thế kỷ XXI - một thế kỷ mà nhân loại đang khao khát tìm lại sự cân bằng giữa vật chất và tinh thần.
Nhìn lại, GNH là thách thức, bởi nó đòi hỏi phải đổi mới tư duy, phải thoát khỏi quán tính của chủ nghĩa duy kinh tế. Nhưng GNH cũng là gợi mở, bởi nó chỉ ra rằng hạnh phúc không đến từ sự tích lũy vô độ, mà từ sự cân bằng, từ sự gắn bó cộng đồng, từ niềm tự hào văn hóa, từ thiên nhiên được giữ gìn. Với Việt Nam, đó là con đường vừa mang tính hiện thực, vừa thấm đẫm tinh thần dân tộc, một con đường để mỗi bước tiến của đất nước đều là bước tiến của hạnh phúc nhân dân.
Hạnh phúc - ấy mới là đích đến đích thực của mọi sự phát triển. Và đó cũng chính là lời nhắc nhở tha thiết của Bhutan gửi đến chúng ta hôm nay.
Trong Báo cáo Hạnh phúc Thế giới năm 2025, Việt Nam ghi dấu ấn trên bảng xếp hạng khi vươn lên vị trí 46 (tăng 8 bậc so với 2024). Đây là bước tiến quan trọng phản ánh sự cải thiện về chất lượng sống, sự kết nối xã hội và tinh thần lạc quan của người dân.
Với vị trí thứ hai tại Đông Nam Á, chỉ sau Singapore, Việt Nam tiếp tục khẳng định sự phát triển bền vững và những giá trị nhân ái trong cộng đồng.
