Hồ Yên Lập có vị trí chiến lược quan trọng về an ninh nguồn nước. Đây là hồ chứa nước ngọt lớn nhất của tỉnh Quảng Ninh với dung tích 127 triệu m3, cấp nước tưới cho hơn 8.000 ha đất canh tác nông nghiệp, cung cấp nước ngọt cho 1.500 ha nuôi trồng thủy sản, tạo nguồn cấp nước sinh hoạt và công nghiệp với công suất 33,5 triệu m3/năm cho các vùng thuộc khu vực Uông Bí, Quảng Yên và Hạ Long (cũ).
Hồ Yên Lập - hồ chứa nước ngọt lớn nhất tỉnh Quảng Ninh. Ảnh: Cường Vũ.
Thuận tiện hơn khi bỏ chính quyền cấp huyện
Sau khi triển khai chính quyền địa phương 2 cấp, hồ Yên Lập sẽ chủ yếu cung cấp nước sinh hoạt cho các nhà máy nước và khu công nghiệp tại 12 xã, phường thuộc tỉnh Quảng Ninh.
Trao đổi với phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường, ông Nguyễn Xuân Tùng - Chủ tịch Công ty TNHH MTV Thủy Lợi Yên Lập Quảng Ninh, cho biết: Hiện công ty được giao quản lý 14 hồ đập với 160 triệu m3 nước. Khi triển khai chính quyền địa phương 2 cấp, bỏ khâu trung gian, công ty có nhiều thuận lợi trong quá trình hợp tác.
"Ví dụ trước đây khi công ty phục vụ diện tích tưới thì phải ký từ cơ sở rồi mới đến cấp huyện. Từ khi phân cấp, công ty ký trực tiếp luôn với chính quyền cấp xã, phường nên không mất nhiều thời gian. Về phía xã, phường, là đơn vị ký trực tiếp nên cũng nắm rõ được diện tích đã ký với công ty, rất thuận tiện", ông Tùng phấn khởi bày tỏ.
Ông Nguyễn Xuân Tùng, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Thủy lợi Yên Lập, cho biết từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, hoạt động của đơn vị rất suôn sẻ. Ảnh: Cường Vũ.
Cũng theo ông Tùng, từ khi tỉnh Quảng Ninh giao, đặt hàng cho Thủy lợi Yên Lập trong việc cung cấp nước sạch thì UBND tỉnh không phải cấp ngân sách hàng năm. Công ty đã chủ động hoàn toàn trong quản lý, khai thác công trình thủy lợi.
"Trước đây, khi chưa cấp được nước sinh hoạt thì tỉnh phải hỗ trợ, cấp bù cho công ty mỗi năm gần 80 tỷ đồng kinh phí hoạt động. Từ năm 2022, sau khi ký được hợp đồng cấp nước thô cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh (khoảng 50 triệu m3 nước/năm) thì công ty đã tự chủ được về tài chính, tỉnh Quảng Ninh không phải cấp kinh phí hàng năm", ông Tùng nói và cho biết mục tiêu công ty hướng đến trong thời gian tới sẽ đẩy mạnh cấp nước cho các khu công nghiệp, dự án lớn trên địa bàn.
Cũng theo vị lãnh đạo Thủy Lợi Yên Lập, trong năm 2025, tỉnh Quảng Ninh có kế hoạch sáp nhập 3 công ty thủy lợi vào một, gồm Thủy lợi Yên Lập, Thủy lợi Miền Đông và Thủy lợi Đông Triều. Hiện Công ty Thủy lợi Yên Lập đã xây dựng đề án giống như mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, một là lãnh đạo quản lý và hai là cán bộ công nhân viên. Dự kiến đầu năm 2026 sẽ chỉ còn ban lãnh đạo đến các cụm trạm quản lý trực tiếp người lao động. Công ty cũng sẽ quản lý, chấm công người lao động trên hệ thống phần mềm, rất thiết thực.
Chuyển đổi số trong quản lý hồ đập
Với vai trò đơn vị chủ lực trong quản lý thủy lợi, Công ty TNHH MTV Thủy lợi Yên Lập Quảng Ninh đã đầu tư mạnh mẽ vào duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa và nâng cấp các hạng mục công trình, đặc biệt chú trọng phòng, chống lụt bão. Ngay từ đầu năm, toàn bộ hệ thống công trình đều được kiểm tra, đánh giá và sửa chữa những hạng mục xung yếu. Đồng thời, phương án phòng chống lụt bão được xây dựng bài bản, có sự phối hợp chặt chẽ với chính quyền các xã, phường.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối khi mất điện toàn tỉnh như đợt bão Yagi, công ty đã đầu tư ba máy phát điện công suất lớn tại các vị trí trọng yếu. Bên cạnh đó, kế hoạch cấp nước được lập theo từng ngày, từng tháng, phân biệt rõ thời gian cấp cho nông nghiệp và công nghiệp nhằm tránh xung đột nguồn nước - một vấn đề từng khiến người dân lo lắng khi doanh nghiệp mở rộng đối tượng phục vụ.
Mới đây, Công ty TNHH MTV Thủy Lợi Yên Lập đã có báo cáo gửi UBND tỉnh Quảng Ninh, lập kế hoạch quản lý tất cả các hồ đập bằng hệ thống phần mềm. Cụ thể là giám sát mực nước hiện tại, đo lưu lượng mưa đến hồ và đóng mở các van cửa tràn cũng sẽ bằng hệ thống tự động. Ông Tùng cho rằng việc chuyển đổi số này sẽ đem lại hiệu quả rất lớn cho công ty trong quá trình quản lý, hoạt động.
Chuyển đổi số trong lĩnh vực thủy lợi, phòng, chống thiên tai sẽ giúp nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm, ứng phó hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, lũ, ngập lụt, vận hành an toàn, hiệu quả công trình thủy lợi.
Chủ tịch Công ty Thủy Lợi Yên Lập nêu ra ví dụ cụ thể như khi mưa bão vào, đơn vị sẽ chủ động được trước từ 2 đến 3 ngày để xả đệm các hồ, giảm thiểu rủi ro trong công tác phòng, chống thiên tai.
"Như trận bão Yagi năm 2024, lúc mà gió mưa ầm ầm như vậy thì anh em công nhân vẫn phải bò ra ngoài để mở van cửa tràn. Còn khi đã có hệ thống quản lý bằng phần mềm thì công ty sẽ căn cứ vào lượng nước đến và lượng nước đi trong hồ để điều khiển, đóng mở tự động chứ công nhân không phải ra vận hành nữa, giảm thiểu rủi ro cho người lao động", ông Tùng chia sẻ và nói đầu năm 2026 công ty sẽ triển khai thực hiện công nghệ này.
Để tối ưu hiệu quả công tác quản lý an toàn hồ đập, phòng chống thiên tai, ông Đoàn Mạnh Phương - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi (Sở NN-MT Quảng Ninh) cho biết tác động của biến đổi khí hậu ngày càng khó lường, thiên tai không còn theo quy luật, lĩnh vực thủy lợi, phòng, chống thiên tai cần một mô hình quản lý linh hoạt, thích ứng nhanh, ra quyết định kịp thời dựa trên cơ sở dữ liệu được số hóa để ứng phó hiệu quả hơn nhằm hạn chế thiệt hại về người và tài sản của nhân dân.
"Đa phần các công trình thủy lợi, đê điều đều nằm ở các vùng cao, vùng xa, ít dân cư nên khi có tình huống thiên tai hoặc sự cố xảy ra nếu không được theo dõi chặt chẽ, xử lý sớm thì nguy cơ thiệt hại lớn có thể xảy ra.
Chuyển đổi số trong quản lý các công trình thủy lợi bằng các thiết bị quan trác, giám sát sẽ giảm được nhân lực, an toàn cho công nhân lao động và phát hiện được sớm những sự cố, xử lý ngay từ ban đầu", ông Phương nhấn mạnh.
