Vườn quốc gia Hoàng Liên trước cơ hội từ tín chỉ các-bon

Kỳ vọng trở thành 'kho các-bon' quan trọng

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang trở thành thách thức toàn cầu, những cánh rừng già không chỉ đóng vai trò là lá phổi xanh điều hòa không khí mà còn đang dần lộ diện là những "mỏ vàng" vô giá thông qua các cơ chế trao đổi mua bán tín chỉ các-bon. Tại khu vực Tây Bắc, Vườn quốc gia Hoàng Liên đang đứng trước vận hội lớn để chuyển mình, biến tiềm năng rừng thành nguồn lực tài chính bền vững.

Nằm vắt mình qua dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ, Vườn quốc gia Hoàng Liên từ lâu đã được biết đến là một trong những trung tâm đa dạng sinh học bậc nhất Việt Nam. Tuy nhiên, giá trị của khu vườn này không chỉ dừng lại ở những loài động thực vật quý hiếm mà còn nằm ở trữ lượng các-bon khổng lồ được lưu giữ trong những tán rừng già qua nhiều thế kỷ.

Theo số liệu thống kê, Vườn quốc gia Hoàng Liên quản lý diện tích đất tự nhiên lên tới 28.498 ha, trải rộng trên địa bàn hai tỉnh Lào Cai (20.998 ha) và Lai Châu (7.500 ha). Tỷ lệ che phủ rừng tại đây đạt 90,29%.

Theo ông Nguyễn Hữu Hạnh, Giám đốc Vườn quốc gia Hoàng Liên, rừng của Vườn quốc gia Hoàng Liên đáp ứng các tiêu chí cao nhất quy định của một khu rừng đặc dụng, với các trạng thái rừng giàu và trung bình chiếm ưu thế, đảm bảo tính bền vững về diện tích.

Cụ thể, "kho tài nguyên" này bao gồm hơn 815 ha rừng giàu, hơn 5.400 ha rừng trung bình và hơn 14.000 ha rừng phục hồi núi đất. Bên cạnh đó là sự đa dạng của các loại hình rừng hỗn giao gỗ, tre, nứa và rừng trồng. Với cấu trúc rừng phong phú như vậy, khả năng hấp thụ và lưu trữ các-bon của Vườn quốc gia Hoàng Liên là vô cùng lớn.

Với diện tích rừng tự nhiên như vậy, có thể khẳng định Vườn quốc gia Hoàng Liên đang sở hữu nguồn tài nguyên rừng phong phú, có khả năng lưu trữ, hấp thụ lượng các-bon lớn, tiềm năng thương mại hoá tín chỉ các-bon. "Nếu được đưa vào cơ chế tín chỉ các-bon, Vườn quốc gia Hoàng Liên được kỳ vọng trở thành 'kho các-bon' quan trọng, tạo nguồn thu bền vững cho đơn vị", ông Hạnh nhấn mạnh.

So với mặt bằng chung, Vườn quốc gia Hoàng Liên hoàn toàn có thể sánh ngang với các khu rừng đặc dụng lớn trong cả nước và đứng đầu khu vực Tây Bắc, nếu có một cơ chế minh bạch và sự đầu tư bài bản để phát triển kinh tế xanh.

Chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt kỹ thuật và dữ liệu

Để biến tiềm năng thành tài sản thực tế, không thể chỉ dựa vào những đánh giá định tính. Hiểu rõ điều này, Vườn quốc gia Hoàng Liên đã và đang thực hiện những bước chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt kỹ thuật và dữ liệu.

Ông Nguyễn Hữu Hạnh cho biết, để tiếp cận thị trường các-bon, một thị trường vốn nổi tiếng với những tiêu chuẩn khắt khe, tỉnh Lào Cai đã ban hành kế hoạch điều tra hiện trạng rừng và trữ lượng các-bon giai đoạn 2024-2025. Về phía Vườn, đơn vị đã chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh để tiến hành rà soát, điều tra và đánh giá hiện trạng thực tế.

Việc đo đếm này không chỉ đơn thuần là thống kê số lượng, mà còn là cơ sở để đánh giá, định hướng tham gia vào thị trường tín chỉ các-bon trong tương lai.

Khi tham gia thị trường các-bon, nguồn thu sẽ được sử dụng vào 2 mục tiêu chính là: tái đầu tư cho bảo tồn và nâng cao sinh kế cộng đồng. Đối với công tác bảo tồn, nguồn thu từ tín chỉ các-bon sẽ được quay vòng để phục hồi các hệ sinh thái đã bị suy thoái. Mục tiêu là tăng cường khả năng lưu trữ các-bon, đồng thời mở rộng các chương trình nhân giống, bảo tồn các loài thực vật quý hiếm. Chú trọng đầu tư vào kho học công nghệ.

"Chúng tôi sẽ đầu tư vào hệ thống dữ liệu và công nghệ để đo lường chính xác lượng các-bon mà rừng hấp thụ và lưu trữ, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của dự án. Đầu tư vào hệ thống trang thiết bị công nghệ giám sát hiện đại phù hợp với tình hình mới. Bên cạnh đó, việc trang bị phương tiện tuần tra và huấn luyện nghiệp vụ cho lực lượng kiểm lâm cũng như cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng cũng là một ưu tiên hàng đầu”, ông Hạnh chia sẻ.

Về khía cạnh sinh kế, kế hoạch của Vườn là phân bổ tài chính trực tiếp cho người dân địa phương dựa trên diện tích rừng họ nhận khoán và các hoạt động bảo tồn họ tham gia.

Hơn thế nữa, Vườn hướng tới việc hỗ trợ người dân chuyển đổi sang các mô hình canh tác bền vững, giảm thiểu phân bón hóa học để tăng thu nhập từ nông sản sạch. Các dự án kinh tế xanh như du lịch sinh thái cũng sẽ được thúc đẩy, tạo ra sinh kế lâu dài dựa trên chính tài nguyên rừng đã được phục hồi. Công tác giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng về biến đổi khí hậu cũng được xem là chìa khóa để người dân chủ động tham gia vào quá trình chuyển đổi xanh này.

Cần xây dựng năng lực cho các đơn vị chủ rừng

Mặc dù sở hữu tiềm năng lớn và đã có những bước chuẩn bị tích cực, nhưng con đường thương mại hóa tín chỉ các-bon của Vườn quốc gia Hoàng Liên vẫn gặp những trở ngại nhất định.

Dưới góc độ của một đơn vị chủ rừng, ông Nguyễn Hữu Hạnh, Giám đốc Vườn quốc gia Hoàng Liên đã thẳng thắn chỉ ra những "điểm nghẽn" cần sớm được tháo gỡ như: hiện nay, việc thương mại hóa tín chỉ các-bon rừng là một lĩnh vực mới, chưa có các hướng dẫn cụ thể, chi tiết cho từng bước thực hiện, khiến các đơn vị chủ rừng còn gặp lúng túng. Vì vậy, cần sớm có các văn bản hướng dẫn rõ ràng và quy trình chuẩn để các đơn vị có thể áp dụng thống nhất.

Bên cạnh đó, các công đoạn thiết lập hồ sơ, kiểm kê, giám sát hiện nay còn tốn nhiều thời gian và nguồn lực. Ngoài ra, để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về đo lường, báo cáo và kiểm toán các-bon (MRV), cơ quan quản lý cần có các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tài chính, xây dựng năng lực cho các đơn vị chủ rừng để họ có thể đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của thị trường tín chỉ các-bon.

Đặc biệt, việc xây dựng một cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng là yếu tố then chốt để giải quyết các vấn đề phát sinh một cách minh bạch.