Với cam kết tại Hội nghị COP26, Việt Nam đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% tổng lượng phát thải khí mê-tan vào năm 2030 so với mức năm 2020. Đây không chỉ là một thách thức lớn, mà còn là cơ hội để Việt Nam thúc đẩy chuyển đổi xanh, nâng cao hiệu quả sản xuất và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Mối đe dọa từ “kẻ vô hình”
Khí mê-tan thường ít được chú ý so với CO₂, nhưng lại có sức nóng toàn cầu cao gấp 25 lần CO₂ trong khoảng 100 năm và tới 80 lần trong vòng 20 năm đầu tiên. Khí này chủ yếu phát sinh từ các hoạt động nông nghiệp như trồng lúa nước, chăn nuôi gia súc; từ quá trình xử lý chất thải rắn và nước thải; cũng như từ hoạt động khai thác và sử dụng năng lượng hóa thạch.
Ban cố vấn Chương trình Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu đi thăm đồng. Ảnh: TL.
Năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030. Văn bản này xác định rõ mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% so với mức năm 2020, tương đương khoảng 27 triệu tấn CO₂ tương đương. Để đạt được mục tiêu này, kế hoạch tập trung vào ba lĩnh vực phát thải chính: nông nghiệp, chất thải và năng lượng.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, Việt Nam đặt mục tiêu giảm phát thải từ trồng lúa thông qua việc áp dụng rộng rãi các phương pháp canh tác thông minh, như kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ (AWD). Phương pháp này không chỉ giúp giảm 40–50% lượng nước tưới, mà còn có thể cắt giảm tới 30% lượng khí mê-tan phát sinh từ ruộng lúa. Bên cạnh đó, trong chăn nuôi, Chính phủ khuyến khích phát triển hầm biogas quy mô hộ gia đình và trang trại, vừa xử lý chất thải hiệu quả, vừa cung cấp khí đốt sạch cho sinh hoạt, qua đó giảm đáng kể lượng mê-tan phát thải ra môi trường.
Ở lĩnh vực chất thải, kế hoạch đề ra mục tiêu đến năm 2030, ít nhất 70% lượng rác thải sinh hoạt đô thị sẽ được thu gom, xử lý theo phương pháp hiện đại, giảm tỷ lệ chôn lấp trực tiếp xuống dưới 30%. Thay vào đó, rác hữu cơ sẽ được đưa vào xử lý bằng công nghệ ủ sinh học, sản xuất phân compost hoặc phát điện từ khí gas bãi rác.
Trong lĩnh vực năng lượng, Việt Nam hướng tới giảm phát thải khí mê-tan từ hoạt động khai thác, chế biến và vận chuyển dầu khí, than đá. Các giải pháp bao gồm lắp đặt hệ thống thu hồi khí rò rỉ, tận dụng khí đồng hành trong khai thác dầu khí để phát điện, thay vì đốt bỏ. Điều này không chỉ giảm phát thải mà còn góp phần gia tăng nguồn năng lượng sạch, thay thế cho nhiên liệu hóa thạch.
Trồng trọt, chăn nuôi, khai thác sử dụng năng lượng hóa thạch đều phát thải khí mê-tan. Ảnh: MH.
Cần cộng đồng và doanh nghiệp chung tay
Một điểm nhấn quan trọng trong kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan của Việt Nam là khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội. Chính phủ xác định giảm phát thải khí mê-tan không thể chỉ dựa vào nỗ lực của Nhà nước, mà cần có sự chung tay của người dân và doanh nghiệp.
Trong nông nghiệp, các hợp tác xã và tổ chức nông dân được khuyến khích triển khai các mô hình canh tác giảm phát thải. Nhiều dự án thí điểm do FAO, UNDP hay Ngân hàng Thế giới hỗ trợ đã chứng minh hiệu quả. Chẳng hạn, tại Đồng bằng sông Cửu Long, dự án “Cải thiện nông nghiệp có tưới” đã giúp hơn 30.000 hộ nông dân áp dụng kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ, tiết kiệm hàng chục triệu mét khối nước và giảm phát thải mê-tan khoảng 15–20%.
Trong lĩnh vực chất thải, các doanh nghiệp môi trường được khuyến khích đầu tư công nghệ xử lý tiên tiến, như nhà máy điện rác không chỉ góp phần giảm phát thải khí mê-tan, mà còn mở ra hướng đi mới cho kinh tế tuần hoàn, tận dụng rác thải thành tài nguyên.
Cơ hội hiện diện trong khó khăn
Bất chấp những khó khăn, triển vọng để Việt Nam đạt mục tiêu giảm phát thải khí mê-tan vẫn khá khả quan nếu có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Trên thực tế, nhiều địa phương đã bước đầu chứng minh tính hiệu quả của các giải pháp. Chẳng hạn, tại thành phố Cần Thơ, mô hình trồng lúa thông minh thích ứng biến đổi khí hậu đã giúp nông dân tăng thu nhập 10–15% nhờ tiết kiệm chi phí nước và phân bón, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính.
Giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030 là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu của Việt Nam. Với kế hoạch hành động quốc gia đã được ban hành, cùng sự chung tay của toàn xã hội, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% phát thải mê-tan. Thành công này sẽ không chỉ góp phần thực hiện cam kết quốc tế, mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực: nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, cải thiện môi trường sống, phát triển kinh tế tuần hoàn và xây dựng một tương lai xanh bền vững cho các thế hệ mai sau.
