Giải cứu ngành chăn nuôi bò sữa

GIẢI CỨU NGÀNH CHĂN NUÔI BÒ SỮA

MỞ ĐẦU:

Chiến lược phát triển phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến 2045 xác định chăn nuôi bò sữa là lĩnh vực chính cần được ưu tiên phát triển, với mục tiêu tự chủ nguồn nguyên liệu của ngành công nghiệp sữa, phát huy lợi thế nông nghiệp nước nhà, nâng cao chất lượng sản phẩm sữa Việt Nam, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho người tiêu dùng và việc làm, thu nhập cho người chăn nuôi.

Tuy nhiên, thực trạng phát triển chăn nuôi bò sữa trong nước những năm gần đây, đang có rất nhiều bất cập. Đặc biệt đàn bò sữa trong khu vực chăn nuôi nông hộ tụt giảm nghiêm trọng, báo động nguy cơ mục tiêu phát triển bền vững của chăn nuôi và ngành sữa Việt Nam khó trở thành hiện thực, nếu như chúng ta không có những giải pháp phù hợp và kịp thời.

NHỮNG CON SỐ BÁO ĐỘNG

Thống kê của Hội Chăn nuôi Việt Nam cho thấy: Sau giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ khoảng 15,4%/năm vào giai đoạn 2010-2015, hiện nay tổng đàn bò sữa của Việt Nam đã giảm xuống rất nhanh, chỉ còn 1,9%/năm trong giai đoạn 2015-2020 và còn 0,4%/năm giai đoạn 2020-2024.

Sự sụt giảm “không phanh” của tổng đàn bò sữa khiến số lượng bò sữa bình quân của Việt Nam hiện chỉ đạt 3,3 con/1000 người; chỉ bằng 1/3 so với Thái Lan và Nhật Bản; gần bằng 1/2 so với Hàn Quốc, 1/4 so với Isael và 1/26 so với Hà Lan.

Từ sụt giảm tổng đàn, tốc độ tăng trưởng sản lượng sữa tươi nguyên liệu của Việt Nam cũng giảm nhanh, từ 17,7%/năm trong giai đoạn 2010-2015 xuống còn 6,7%/năm giai đoạn 2015-2020 và chỉ còn 3,3%/năm giai đoạn 2020-2024.

Trong khi đó “Mục tiêu chiến lược phát triển chăn nuôi Quốc gia” về tổng đàn bò sữa phải đạt 500.000 con vào năm 2025 gần như đã thất bại. Nếu không có giải pháp căn cơ, hữu hiệu điều chỉnh kịp thời, đến năm 2030, tổng đàn bò sữa cả nước không thể đạt được mục tiêu 650.000 - 670.000 con như đã đề ra.

Đặc biệt, ở nhiều vùng chăn nuôi truyền thống như Củ Chi - Thành phố Hồ Chí Minh, Ba Vì, Phù Đổng (Hà Nội), Mộc Châu (Sơn La), Vĩnh Tường, nay là Vĩnh Phú (Phú Thọ) đang trên đà suy thoái. Chỉ tính riêng đàn bò sữa tại Thành phố Hồ Chí Minh đã giảm hơn 70%, báo hiệu nguy cơ tan rã của mô hình chăn nuôi nông hộ vốn là sinh kế của hàng nghìn người chăn nuôi.

Phỏng vấn ông NGUYỄN XUÂN DƯƠNG - Chủ tịch Hội chăn nuôi Việt Nam về nguy cơ của thực trạng đàn bò sữa sụt giảm.

NGUYÊN NHÂN

Theo nghiên cứu, phân tích của các cơ quan chuyên môn, các chuyên gia có 4 nguyên nhân chính khiến tổng đàn bò sữa của Việt Nam chững lại, nhất là ở khu vực chăn nuôi nông hộ.

Thứ nhất là lượng sữa nguyên liệu và thành phẩm nhập khẩu vào Việt Nam ngày càng tăng cao, trung bình tăng từ 8-12%/năm, có năm lên tới 20 %. Từ đó việc thu mua sữa tươi tại các vùng nguyên liệu (như trên) không còn “mặn mà” như trước đây.

Thứ hai là sữa và các sản phẩm từ sữa phát triển quá nóng gây “nhiễu loạn” thị trường. Sản phẩm sữa kém chất lượng tràn lan, gây sức ép không nhỏ với các dòng sản phẩm sữa chất lượng.

Thứ ba, sau đại dịch Covid-19, chuỗi cung ứng nguồn nguyên liệu đầu vào của sản xuất chăn nuôi bị đứt gãy; chi phí sản xuất, giá thành sữa tươi nguyên liệu của người chăn nuôi liên tục tăng, trong khi việc thu mua sữa tươi nguyên liệu không được các doanh nghiệp mặn mà, khiến mô hình chăn nuôi nông hộ “khó càng thêm khó”.

Thứ tư, về chính sách đã có, song vừa chưa đủ và chưa được sự quan tâm chỉ đạo quyết liết của các cấp chính quyền, đặc biệt về vấn đề trách nhiệm của doanh nghiệp kinh doanh, chế biến sữa với người chăn nuôi và tiêu dùng trong nước, như chương trình “sữa học đường”, lẽ ra phải được bắt đầu từ nguồn “nguyên liệu sữa  tươi” như hầu hết các nước trong khu vực và trên thế giới đang làm.

Huyện Vĩnh Tường trước đây là vùng chăn nuôi bò sữa nông hộ lớn của tỉnh Vĩnh Phúc, với 6 xã ven sông Hồng là Vĩnh Thịnh, An Tường, Vinh Ninh, Phúc Đa, Lý Nhân, Ngũ Kiến, nay thuộc xã Vĩnh Phú tỉnh Phú Thọ. Đàn bò sữa ở đây lúc cao điểm đã lên trên 30.000 con, nay chỉ còn khoảng 25.000 con được nuôi trong hơn 2.000 hộ, với năng suất sữa trung bình từ 23-25kg/con/ngày, đạt từ 7,0-7,6 tấn/con/CK là năng suất cao nhất trong khu vực chăn nuôi nông hộ của các nước trong khu vực. Tuy nhiên do việc tiêu thụ sữa đang gặp khó khăn, nên người dân đang phải giảm đàn, không giám tái đàn, tình trạng bê cái sinh ra được bán nuôi thịt là hệ lụy rất lớn cho việc khôi phục phát triển đàn bò sữa sau này.

Phỏng vấn người chăn nuôi bò sữa ở Vĩnh Phú , tỉnh Phú Thọ về khó khăn nuôi bò sữa hiện nay và nguyên nhân

Tương tự ở Thành phố Hồ Chí Minh, nơi từ lâu đã được biết đến là một trong những địa phương phát triển phong trào chăn nuôi bò sữa của cả nước, đóng vai trò tiên phong trong việc cung cấp con giống và nguồn sữa tươi chất lượng cao cho thị trường. Ngành Chăn nuôi bò sữa không chỉ góp phần vào cơ cấu kinh tế nông nghiệp, mà còn tạo ra việc làm, tăng thu nhập và ổn định đời sống cho hàng ngàn hộ nông dân, đặc biệt tại khu vực ven nội và ngoại thành.

Tổng đàn bò sữa của Thành phố Hồ Chí Minh năm 2025 là 37.288 con, được nuôi tại 2.645 cơ sở chăn nuôi và 1 trại quốc doanh. Trong những năm gần đây, đặc biệt là giai đoạn 2024 – 2025, chăn nuôi bò sữa theo quy mô nông hộ ở Thành phố Hồ Chí Minh đã phải đối mặt với vô vàn khó khăn, thách thức trước những biến động mạnh của giá vật tư đầu vào, áp lực từ quá trình đô thị hóa, sự cạnh tranh gay gắt từ sữa nhập khẩu và những hạn chế nội tại về quy mô chăn nuôi…

Thực trạng khiến trong vòng 10 năm từ 2015 đến 2025, tổng đàn bò sữa của thành phố đã giảm 68,19%, cùng với đó là giảm 72,64% số hộ chăn nuôi, nhiều hộ chăn nuôi phải từ bỏ ngành nghề truyền thống này.

Phỏng vấn HỘ CHĂN NUÔI bò sữa ở Củ Chi về những khó khăn trong chăn nuôi bò sữa hiện nay và nguyên nhân

Từ Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh đến nhiều địa phương phát triển chăn nuôi bò sữa nông hộ (Mộc Châu, Vĩnh Thịnh, Sóc Trằng …), sự sụt giảm về tổng đàn và số hộ chăn nuôi không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến người chăn nuôi, nông nghiệp của từng địa phương mà còn dẫn đến nguy cơ không thể đạt được mục tiêu kế hoạch 2,6-2,8 triệu tấn sữa tươi vào năm 2030, mục tiêu tự túc 60% nguyên liệu cho ngành công nghiệp sữa cũng không thể thành hiện thực.

KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP

Phỏng vấn ngắn Giám đốc HỢP TÁC XÃ ở Vĩnh Tường – Phú Thọ kiến nghị giải pháp khôi phục chăn nuôi nông hộ.

Phỏng vấn ngắn ông TẠ VĂN TƯỜNG – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội kiến nghị giải pháp khôi phục chăn nuôi nông hộ.

Phỏng vấn ông NGUYỄN XUÂN DƯƠNG - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam kiến nghị giải pháp khôi phục chăn nuôi nông hộ.

KẾT

Nghề Chăn nuôi bò sữa ở Việt Nam được người Pháp đưa vào từ cuối thế kỷ 18, trải qua hàng trăm năm đã mang lại sinh kế, thu nhập của hàng triệu hộ nông dân và từng bước khẳng định vị thế của một ngành hàng có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội và tầm vóc con người Việt Nam.

Để góp phần phát huy lợi thế quốc gia, nông nghiệp thịnh vượng, ngành sữa Việt Nam đang cần những quyết sách lớn để nghề chăn nuôi bò sữa ở Việt Nam phát triển bền vững. mang lại sự ấm no, hanh phúc cho người chăn nuôi, góp phần đưa ngành công nghiệp sữa Việt vươn lên vị thế hàng đầu khu vực, tiến tới tự chủ nguyên liệu sữa và đảm bảo nguồn dinh dưỡng chất lượng cao cho người Việt.