Chiều nọ về quê, đi ngang cánh đồng cũ, bất chợt bắt gặp lũ trẻ con tụm năm tụm bảy ven rào bông bụp, tay chuyền tay những trái gì tròn tròn, vàng vàng, được bọc trong cái vỏ mỏng manh như lồng đèn giấy. Hỏi ra mới biết: quả tầm bóp.
Một đứa nhỏ vừa cười toe, vừa nói: “Ngọt lắm chú ơi, như kẹo vậy đó!”.
Nó vừa nói, vừa cẩn thận lột lớp vỏ như đang mở một món quà. Bên trong là trái tầm bóp chín, vàng ươm, lóng lánh dưới nắng chiều.
Lòng chợt dậy lên một cảm giác thân thương. Thứ quả ngày xưa mọc hoang ven bờ, gắn với tuổi thơ chân đất, nay vẫn ở đó, vẫn ngọt, vẫn lặng lẽ lớn lên, nhưng ít ai để ý đến. Càng ít người nghĩ, đó cũng là một “sản vật quê”, nếu biết nhìn lại, biết kể lại, có thể trở thành sản phẩm đặc trưng, thành niềm tự hào của làng xóm, của quê hương.
Câu chuyện quả tầm bóp là câu chuyện rất đời của nông thôn mình:
Những thứ mình có, mình thấy mỗi ngày, lại thường không được trân quý bằng những thứ lạ lẫm từ đâu mang tới.
“Bụt chùa nhà không thiêng”, không phải vì bụt không quý, mà vì ta đã quen đến mức… không còn nhìn thấy nữa.
Nông thôn Việt Nam có hàng trăm loài thực vật bản địa: cây rừng, cây thuốc, cây ăn quả, cây làm gia vị, cây gắn với phong tục tập quán. Những “kho báu” đó, nếu biết cách nhìn lại bằng đôi mắt mới, biết kể lại bằng những câu chuyện mang cảm xúc, thì sẽ không chỉ là cây cỏ ven đường, mà là nguyên liệu cho sản phẩm OCOP, cho ngành hàng tiềm năng, cho du lịch trải nghiệm, cho y học bản địa và cả cho công nghiệp văn hóa.
Quả tầm bóp từng bị bỏ quên, nhưng ở một số nơi, người ta đã biết làm mứt, làm siro, làm trà thanh nhiệt, làm sản phẩm quà tặng. Người ta kể câu chuyện về quả của tuổi thơ, của sự kiên cường, mọc hoang nhưng vẫn sống bền. Người ta vẽ lại hình dáng trái tầm bóp trên bao bì, làm thành biểu tượng “thân thiện - dân dã - tốt cho sức khỏe”.
Khi ấy, quả tầm bóp không còn là thứ quả dại, mà trở thành sản phẩm trí tuệ, mang giá trị văn hóa, cảm xúc và cả giá trị kinh tế.
Nông dân mình không thiếu cây quý, chỉ thiếu cách nhìn mới.
Không thiếu đất trồng, chỉ thiếu niềm tin gieo xuống.
Không thiếu tài nguyên bản địa, chỉ thiếu cách kể lại sao cho tự hào.
Nếu mỗi làng quê, mỗi xã, mỗi hộ có thể nhận ra “quả tầm bóp” của mình, nghĩa là nhận ra thứ gần gũi, mộc mạc nhưng giàu tiềm năng quanh nhà, thì sẽ không còn tâm lý phụ thuộc, chờ đợi, hoặc chạy theo cái lạ cái mới ở đâu.
Sản phẩm OCOP không cần phải kỳ vĩ.
Chỉ cần chân thật - đặc trưng - có câu chuyện - có cảm xúc.
Quả tầm bóp là ví dụ nhỏ để nói về một điều lớn: “Bụt chùa nhà không thiêng” chỉ là chuyện tạm thời, nếu ta biết lau sạch bụi mờ trên tượng bụt.
Tầm bóp là biểu tượng của tuổi thơ nghèo nhưng hạnh phúc. Dù mọc hoang, không ai trồng, không ai chăm, nhưng cây vẫn sống bền bỉ, ra hoa, kết quả, như phẩm chất mộc mạc của người chân quê. Tuổi thơ gắn với quả tầm bóp bên lối mòn sau hè. Những quả nhỏ xíu giấu trong chiếc lồng đèn mỏng manh, như những bí mật ngọt ngào chờ khám phá.
Theo y học cổ truyền, cây tầm bóp có thể dùng để chữa ho, cảm, viêm họng, hạ huyết áp, lợi tiểu, giải nhiệt. Lá non có thể nấu canh như rau, thân và rễ có thể phơi khô sắc nước uống.
Hôm nay là quả tầm bóp. Ngày mai có thể là trái cà na, bông điên điển, trái trâm, lá cách, trái bần, trái bứa, rễ cỏ tranh, cây huyết dụ… Nếu chịu khó tìm hiểu, mỗi loài thực vật bản địa đều có giá trị dinh dưỡng, có những thứ có thể chế biến thành mỹ phẩm, dược phẩm.
Quả tầm bóp, hay quả lồng đèn, là loại quả mọc tầm thấp, không cao sang, không chưng trong rổ quà Tết, chẳng có tem nhãn đẹp đẽ hay chứng nhận chất lượng. Nó chỉ lặng lẽ sinh sôi ven bờ ruộng, hàng rào, góc vườn sau hè, ai để ý thì hái, không thì vẫn mặc nhiên tồn tại.
Nhưng chính từ loại quả ấy, gợi lên một triết lý sống nhẹ nhàng mà sâu sắc, giống như tựa đề một cuốn sách Quả mọc tầm thấp: “Không phải lúc nào những gì cao nhất, đắt nhất, phức tạp nhất mới là quý giá. Đôi khi, những gì gần gũi nhất, dễ với tay tới nhất, lại chứa đựng nhiều giá trị hơn cả”.
Tất cả đều có thể là đặc sản, nếu ta thôi xem thường cái mình đang có.
Hãy bắt đầu bằng việc hỏi lại cha mẹ, ông bà hồi xưa có ăn gì, chữa bệnh gì từ cây nào? Hãy thử đi bộ quanh vườn nhà, quanh bờ ruộng, ghi lại những loài cây dân dã. Hãy kể câu chuyện thật nhất, gần gũi nhất, rồi từ đó nghĩ đến việc đóng gói, đặt tên, truyền thông, kết nối thị trường.
Bà con không chỉ làm nông. Bà con có thể làm người kể chuyện của làng.
Người giữ gìn ký ức - và cũng là người tạo ra kinh tế từ ký ức ấy.
Và biết đâu, từ những trái tầm bóp ngọt ngào hôm nay, sẽ nảy nở nên một tương lai ngọt lành hơn cho làng quê.
* Viết nhân nhớ lại một chuyến đi nước ngoài, trong phòng nghỉ của khách sạn, người ta đặt vào đĩa trái cây có quả tầm bóp cạnh những loại quả khác như: táo, đào, cam, chuối...
Tags:
Tags:
Các chính sách quốc tế cho thấy chuyển đổi hệ thống lương thực - thực phẩm (LTTP) không thể tách rời yếu tố bao trùm xã hội và phối hợp đa ngành.
Với mô hình chính quyền hai cấp sắp đi vào vận hành, kế hoạch chuyển đổi hệ thống LTTP quốc gia cần được cập nhật, phù hợp với yêu cầu phân cấp.
Giảm phát thải từ sản xuất nông nghiệp - thực phẩm là giải pháp tiềm năng để Việt Nam thực thi mục tiêu Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC 3.0).
Tại vùng ven Bắc Kinh có một trung tâm nông nghiệp rộng hơn 150 ha chuyên nghiên cứu, trình diễn, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ chính xác trong nông nghiệp.
Một góc nhìn nhân hậu về ruộng bậc thang của Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đã đánh thức trong tôi cả một ký ức sống của núi rừng.
Dù khiêm tốn đến mấy, hẳn ông Lê Nam Sơn, ông Trịnh Bá Ninh và các biên tập viên kỳ cựu của báo đều không thấy chướng khi nói rằng truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp đã góp phần làm nên, làm vững chắc thêm hiện tượng Báo Nông nghiệp Việt Nam số Tết trong làng báo nước nhà.
Ông bạn già kính mến của tôi thầm lặng viết 'Mồ cô Phượng', ở trong các tiệm ăn, ngoài đường, quán chợ, bến tàu. Vậy mà tuyệt nhiên không nói với tôi một lời.
Tôi say sưa đọc đi đọc lại bài báo của Hoàng Tích Chu. Với bài báo này, anh đã để lại trong tôi cái ấn tượng tốt đẹp của khí phách một người làm báo.
Ký sự về một dải biên cương nắng gió, người nông dân bền bỉ trên đồi đất khô cằn, khát vọng thoát nghèo bừng lên thành niềm tin vững chãi con người Điện Biên.
Tổng kết UBMTTQ huyện Quỳnh Lưu, tôi ngỡ ngàng khi thấy Bí thư Chi bộ thôn tôi Cù Thị Nhàn trong bộ áo dài vàng thướt tha lên sân khấu nhận bằng khen.
Ở ngoài có bao nhiêu việc đáng nói, ở trong lòng tôi có bao nhiêu điều đáng viết ra, mà không nói, không viết nó lên giấy để cho nó như đã thành một thứ men rượu trong người thế này thì chịu sao được nổi nữa!
