Ảnh có tính chất minh họa.
Nó đi cùng với xã hội công nghiệp, nói mà không ngại mình bị kêu là võ đoán. Vậy thì vì sao phải công nghiệp hóa? Là vì, đơn giản thôi, con người đông đặc, con người thông minh, con người muốn khám phá, tìm tòi, thế là có đô thị lớn, có bê tông cốt thép vững chãi, cũng tất phải có mọi thứ để phục vụ cái sự lớn của các đô thị ấy.
Một vòng tròn luẩn quẩn từ khi nào vậy? Có lẽ chúng ta không cần biết thời điểm của việc ấy. Nó diễn ra trước khi chúng ta nhìn thấy và giật mình. Chỉ vì chúng ta là cư dân lẽo đẽo của xã hội được tôn vinh là văn minh.
Khi vấn đề ở trong não của tôi, gây băn khoăn thích đáng hoặc không thích đáng thì thiên hạ đã sống rần rần như vậy trước ta hàng thế kỷ, nói không thậm xưng.
Nó được ghi dấu từ hệ thống siêu thị. Trước đó, hàng hóa không dễ đến tay người thu nhập thấp, chỉ có nhà giàu mới ăn ngon mặc đẹp và thải ra các thứ họ đã dùng.
Từ khi công nghiệp tiêu dùng phát triển như vũ bão và hệ thống siêu thị hình thành thì không phải chuyện giàu nghèo được xóa bỏ, mà chính vì người nghèo cũng đã có thể lèn chân cùng cửa với người giàu. Một cái chợ kỳ lạ, tưng bừng, như đi hội.
Tôi nhớ cảm giác lần đầu bước vào siêu thị ở trên chính đất nước mình. Không còn là bé con nữa, con của mình cũng không bé con nữa nhưng phải thú nhận, cực kỳ náo nức, mê ly. Cảm giác ngây ngất ấy hàng thập kỷ mới thăng bằng.
Và sau đó, nó thuần túy là chuyện đi chợ, không phải chợ bẩn chợ ướt chợ xưa. Chợ sạch, ngăn nắp hấp dẫn, muốn thứ gì cũng có, đi xem và đi ăn ngay trong đó, hoặc là đi ngắm cho chán mắt đi rồi cuối cùng, mua sắm bình thường.
Những người già ở nông thôn lên, thậm chí người già ở thủ đô của các nước giàu hay có những than phiền giống nhau. Họ than thở gì? Họ kêu con cái họ mua cho lắm, tha về đủ thứ mà không xài, vài ba tháng quá đát thì quẳng đi, lại tha về đợt khác.
Họ cũng kêu nhiều thứ họ không biết xem đát ghi ở đâu, bóc mở kiểu gì, ăn hay uống ra làm sao, hoa cả mắt, choáng cả ngực, cuối cùng, không thấy thích thú gì hết, chỉ thấy phí công phí của, phí phí phí!
Tôi đi vào phòng tắm của một cô em họ ở Paris, tôi hiểu vì sao bà mẹ của cô ấy kêu ca như vậy. Quá nhiều dầu gội, dầu xả, sữa tắm, sữa tẩm, nước ngâm, nước thơm, nước rửa, nước dưỡng…la liệt cả một vách bồn ngâm.
Có cần nhiều đến mức ấy không và những nhà giàu sụ thì họ còn la liệt những thứ gì nữa? Ở Việt Nam mình, đến các nhà trung lưu thôi, mỗi lần nhà ấy rủ nhau đi siêu thị thì bao nhiêu là túi xách, giấy hộp, giấy gói mang về và rồi sẽ thải ra?
Mọi thứ phục vụ con người đều đang ở dạng mức thừa thãi. Với chúng ta, cũng chỉ tầm mấy thập kỷ đây thôi. Vậy mà ta đã thấy không thể chấp nhận được nữa.
Thử hình dung, gì cũng phải dùng tới hóa chất để làm ra nó, bất cứ thứ gì, hộp sữa giấy con trẻ uống, hộp bánh gói kẹo, chai dầu ăn chai dầu gội chai nước rửa cho bếp, thậm chí đến những thứ ta gọi là sinh thái hơn như túi xách, miếng thảm kết từ thân lục bình phơi khô… cũng đều phải có chất bảo quản và kết dính chúng.
Chúng ta ăn chúng ta xài và chúng ta thải mọi thứ ra môi trường, cái xài hết, cái xài không hết và cả cái còn nguyên chưa xài đã quá đát.
Trái đất oằn mình, đó không còn là hình dung từ mỹ miều gì cả, thực sự đấy. Ai cũng biết Mẹ thiên nhiên không còn bao dung nữa, con người quá quắt lắm rồi, nhất là ở khía cạnh khai thác, vắt kiệt, tàn phá và cả thói kiêu ngạo, trịch thượng, ăn không hết, xài không hết, phung phí, vô tội vạ. Không chỉ vì người thừa mứa với người không có mà ăn xài, vâng, không chỉ như thế. Bà mẹ thiên nhiên ấy đã nhận ra chân tướng của loài người: họ chỉ giỏi phá!
Có rất nhiều người nghèo trên thế giới chưa biết đường nhựa, ô tô, nhà lầu, siêu thị. Nhưng cũng đã có nhiều, rất nhiều người chưa có gì mà họ không nếm, chưa có gì mà họ không thụ hưởng. Để rồi cùng gặp nhau ở một điểm, còn may là có thể gặp nhau ở một điểm này: cuộc sống sao mà bất công, chán ngắt và tàn tệ.
Không dưng mà nam diễn viên chính xuất sắc Joaquin Phoenix đã dành hết 4 phút phát biểu khi nhận tượng vàng Oscar 2020 để nói về thói vị kỷ của con người xuất phát từ niềm tin rằng chúng ta là trung tâm của vũ trụ.
Ông nói: “Chúng ta thấy mình có quyền thụ tinh nhân tạo cho một cô bò và khi cô ấy sinh con, chúng ta cướp đi con của cô ấy, kể cả khi tiếng kêu thống khổ của cô ấy là không lẫn vào đâu được. Và rồi chúng ta lấy đi sữa của cô, thứ lẽ ra phải dành cho bê con, và ta cho sữa vào tách cà phê hay món ngũ cốc của mình”.
