Chiều 24/12, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo, cho ý kiến về dự thảo nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường liên quan đến trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu (EPR).
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo, cho ý kiến về nội dung dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu. Ảnh: VGP/Minh Khôi
Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, trách nhiệm tái chế và xử lý chất thải không thể hiểu đơn thuần là chôn lấp hay tiêu hủy. Trọng tâm cốt lõi của chính sách EPR là kinh tế tuần hoàn, là tái chế để biến rác thải thành tài nguyên.
Theo Phó Thủ tướng, việc ban hành chính sách mới phải bảo đảm tuân thủ pháp luật, đồng thời đánh giá kỹ tác động thực tiễn, có lộ trình phù hợp, tuyệt đối tránh gây “cú sốc” chính sách khiến doanh nghiệp đứt gãy chuỗi sản xuất hoặc gặp khó trong tuân thủ.
Cơ quan soạn thảo cần bao quát đầy đủ các đối tượng chịu tác động, cập nhật những vấn đề phát sinh từ thực tiễn mà Luật Bảo vệ môi trường 2020 chưa kịp điều chỉnh để đề xuất cơ chế phù hợp. Phó Thủ tướng đánh giá cao sự tham gia của các hiệp hội doanh nghiệp trong và ngoài nước, cho rằng đây là chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến cộng đồng doanh nghiệp, cần được tham vấn rộng rãi, minh bạch và chuyên nghiệp.
Bổ sung cơ chế hỗ trợ tài chính cho tái chế, xử lý chất thải
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, dự thảo nghị định được xây dựng trên nguyên tắc không làm thay đổi chính sách hiện hành; kế thừa, tích hợp các quy định đã có; đồng thời bổ sung cơ chế hỗ trợ tài chính từ nguồn đóng góp của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu cho hoạt động tái chế, xử lý chất thải.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành báo cáo. Ảnh: VGP/Minh Khôi
Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết dự thảo quy định rõ đối tượng, hình thức hỗ trợ; nguyên tắc quản lý, phân bổ, giải ngân nguồn kinh phí; quy trình triển khai hỗ trợ.
Các gói hỗ trợ tái chế được xác định theo từng loại sản phẩm, bao bì, dựa trên năng lực và công suất tái chế thực tế của cơ sở tái chế, nhằm huy động tối đa sự tham gia của doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp tư nhân có năng lực phù hợp. Qua đó, hình thành mạng lưới tái chế trong nước đa dạng, cạnh tranh và minh bạch.
Nguồn kinh phí hỗ trợ xử lý chất thải được phân bổ cho các địa phương theo tiêu chí định lượng như quy mô dân số, diện tích vùng khó khăn. UBND cấp tỉnh chủ động quyết định sử dụng kinh phí và chịu trách nhiệm toàn diện theo quy định pháp luật.
Dự thảo cũng quy định cụ thể về Hệ thống thông tin EPR quốc gia, cơ chế quản lý, giám sát và hỗ trợ việc thực hiện trách nhiệm EPR.
Làm rõ khái niệm, gắn trách nhiệm với năng lực thực tế
Tại cuộc họp, đại diện các hiệp hội như VAMA, PRO Vietnam, VBA… đề nghị làm rõ các khái niệm về thu gom, công nhận sản phẩm sau tái chế; minh bạch hóa cơ chế quản lý, sử dụng quỹ EPR; quy định rõ nguyên tắc tính phí FS, tránh điều chỉnh đồng thời tỷ lệ tái chế bắt buộc và mức phí trong cùng một năm.
Đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam phát biểu. Ảnh: VGP/Minh Khôi
Các hiệp hội cũng kiến nghị sớm có chính sách hỗ trợ phát triển hạ tầng tái chế trong nước, mở rộng ưu đãi cho doanh nghiệp có sáng kiến giảm thiểu rác thải, sử dụng vật liệu tái chế.
TS Phùng Chí Sỹ cho rằng cần phân định rõ “chất thải” và “phế liệu” để tránh vướng mắc pháp lý, đồng thời khơi thông cơ chế chi từ quỹ EPR hỗ trợ doanh nghiệp.
Từ thực tiễn địa phương, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Đà Nẵng Phạm Nam Sơn đánh giá cao các quy định miễn trừ cho doanh nghiệp nhỏ (doanh thu dưới 30 tỉ đồng) và cho phép nhiều hình thức thực hiện nghĩa vụ EPR. Tuy nhiên, các công thức tính toán, hồ sơ chứng từ, kiểm toán khí thải có tính kỹ thuật cao, cần có hướng dẫn chi tiết và tập huấn cụ thể.
Nhiều địa phương lo ngại “lệch pha” giữa yêu cầu pháp lý và năng lực tái chế thực tế, nhất là với pin, thiết bị điện tử, phương tiện giao thông. Đại diện Hải Phòng đề nghị xem xét kỹ quy định về phương tiện giao thông thải bỏ và bổ sung cơ chế phân bổ nguồn lực xuống cấp xã.
Tránh hành chính hóa, bảo đảm cơ chế vận hành thực chất
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh tinh thần xuyên suốt là chính sách phải triển khai được ngay, vận hành thực chất, không tiếp cận theo tư duy hành chính.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh yêu cầu trọng tâm là tháo gỡ các vướng mắc trong khâu tổ chức thực hiện để nguồn tiền EPR đã được doanh nghiệp tự nguyện đóng góp có thể được giải ngân và phát huy hiệu quả. Ảnh: VGP/Minh Khôi
Theo Phó Thủ tướng, EPR là nhóm chính sách có tính “cá biệt, đặc thù”, mang tính đóng góp và hỗ trợ thêm, không thay thế các nghĩa vụ xử lý chất thải đã được luật hiện hành quy định. Danh mục đối tượng áp dụng EPR cần tập trung vào những loại chất thải khó thu gom, xử lý, có nguy cơ gây tác động lớn đến môi trường và sẽ được mở rộng theo lộ trình.
Mục tiêu lâu dài của EPR là thúc đẩy doanh nghiệp và người tiêu dùng chuyển sang sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, từng bước loại bỏ các sản phẩm không phù hợp, qua đó thay đổi hành vi tiêu dùng một cách bền vững.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh nguồn tiền EPR phải được quản lý theo nguyên tắc tự nguyện – công khai – minh bạch, không hành chính hóa như ngân sách nhà nước. Nhà nước không áp đặt định mức chi cứng nhắc, không tổ chức bộ máy mới, mà bảo đảm “ai đóng tiền thì được tham gia quyết định và giám sát việc sử dụng tiền”, thông qua một hội đồng với sự tham gia của doanh nghiệp và các chủ thể liên quan.
Chỉ khi xác định rõ đối tượng, trách nhiệm và cơ chế vận hành cụ thể, EPR mới thực sự trở thành công cụ hiệu quả để gắn trách nhiệm của doanh nghiệp, người tiêu dùng với toàn bộ vòng đời sản phẩm, bảo vệ môi trường một cách thực chất.
