Với trữ lượng lớn và vị trí địa chiến lược, Ấn Độ được kỳ vọng trở thành nhân tố cân bằng quyền lực thị trường đất hiếm với Trung Quốc. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tham vọng, quốc gia Nam Á này cần đầu tư mạnh mẽ về công nghệ, chính sách và hạ tầng.
Đất hiếm là nguyên liệu không thể thiếu trong sản xuất ô tô điện, pin, tua-bin gió, thiết bị quốc phòng và công nghệ cao. Hiện nay, Trung Quốc chiếm khoảng 60% sản lượng đất hiếm toàn cầu và xử lý đến 90% lượng đất hiếm khai thác trên thế giới, bao gồm cả nguyên liệu nhập khẩu. Điều này khiến Bắc Kinh gần như nắm giữ vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng và ảnh hưởng lớn đến các quốc gia khác.
Gần đây, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức đều chịu áp lực từ tình trạng thiếu hụt đất hiếm khi Trung Quốc tăng cường kiểm soát xuất khẩu. Mặc dù Trung Quốc phát tín hiệu sẽ nới lỏng một số biện pháp kiểm soát và Mỹ cũng thông báo đạt được một số thỏa thuận thương mại, nhưng lo ngại về rủi ro dài hạn vẫn hiện hữu.
Ông Piyush Goyal, Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ nhận định, đây là "hồi chuông cảnh tỉnh" và kêu gọi tận dụng cơ hội để đưa Ấn Độ trở thành lựa chọn thay thế đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Lợi thế tiềm năng của Ấn Độ
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Ấn Độ hiện sở hữu khoảng 6,9 triệu tấn đất hiếm, đứng thứ 3 toàn cầu chỉ sau Trung Quốc và Brazil. Ngoài ra, nước này chiếm gần 35% trữ lượng khoáng sản bãi biển và cát ven biển, vốn là nguồn chứa đất hiếm quan trọng.
Đây được xem là lợi thế lớn giúp Ấn Độ có thể đóng vai trò chủ chốt trong việc đa dạng hóa nguồn cung toàn cầu. Theo báo cáo của hãng tư vấn EY, Ấn Độ có vị trí thuận lợi để trở thành "xương sống" trong chuỗi cung ứng đất hiếm bền vững và phi tập trung.
Công ty Indian Rare Earths chiết xuất các nguyên tố đất hiếm từ cát bãi biển ở Kerala, Ấn Độ. Ảnh: Getty Images.
Tuy vậy, dù giàu tài nguyên, Ấn Độ vẫn cần có năng lực khai thác, tinh luyện, chế biến và ứng dụng công nghệ cao - điều mà hiện nay Ấn Độ vẫn đang từng bước hoàn thiện.
Công ty Indian Rare Earths, doanh nghiệp nhà nước thành lập từ năm 1950, đang được xem là đối tác chiến lược tiềm năng trong hợp tác với Mỹ và các nước phương Tây, nhờ không có vốn đầu tư từ Trung Quốc.
Nhằm thúc đẩy sự tự chủ trong lĩnh vực đất hiếm, Chính phủ Ấn Độ đã công bố Chương trình Khoáng sản Chiến lược Quốc gia vào năm 2025. Mục tiêu là xây dựng chuỗi khai thác, sản xuất và cung ứng chủ động, giảm rủi ro từ sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Ngoài ra, Ấn Độ cũng đang đẩy mạnh hợp tác công - tư, đồng thời áp dụng các chính sách ưu đãi, trợ cấp vốn và hỗ trợ đầu tư nhằm khuyến khích doanh nghiệp nội địa tham gia sâu hơn vào lĩnh vực khai khoáng và chế biến đất hiếm.
Chính phủ Ấn Độ còn tăng cường đối thoại với các doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài để chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực và thu hút dòng vốn dài hạn. Mục tiêu là "tăng tốc xây dựng năng lực trong nước và giảm thiểu sự phụ thuộc chiến lược", theo tuyên bố của các quan chức cấp cao.
Hướng tới chuỗi cung ứng bền vững
Dù có nhiều tiềm năng, giới chuyên gia nhận định Ấn Độ khó có thể thay thế hoàn toàn vai trò của Trung Quốc trong ngắn hạn. Sự chênh lệch về công nghệ, năng lực khai thác và hạ tầng là những trở ngại lớn cần thời gian để khắc phục.
Tuy nhiên, với chiến lược phát triển kiên định, đồng bộ và dài hạn, Ấn Độ hoàn toàn có thể trở thành nguồn cung bổ sung quan trọng, góp phần xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu linh hoạt và bền vững hơn.
Chuyên gia Gracelin Baskaran từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) đánh giá Indian Rare Earths là đầu mối đáng tin cậy trong hợp tác quốc tế, nhờ vào tính minh bạch và không có sự tham gia của vốn Trung Quốc.
Bên cạnh việc tăng cường năng lực nội địa, Ấn Độ cũng chủ động tìm kiếm nguồn cung từ các quốc gia khác. Bộ trưởng Goyal bày tỏ hy vọng Trung Quốc sớm phê duyệt trở lại các lô hàng đất hiếm nhập khẩu, phục vụ nhu cầu cấp thiết của ngành công nghiệp trong nước.
Ngành ô tô, đặc biệt là sản xuất xe điện, là lĩnh vực chịu tác động lớn nhất từ thiếu hụt đất hiếm. Nam châm vĩnh cửu trong động cơ điện, một linh kiện then chốt, được sản xuất từ đất hiếm và không dễ thay thế. Ngoài ra, các ngành năng lượng tái tạo, công nghệ cao và quốc phòng cũng đang chịu sức ép từ sự gián đoạn nguồn cung nguyên liệu chiến lược này.
Một số báo cáo cho biết, một đoàn đại diện ngành ô tô Ấn Độ đang chuẩn bị sang Trung Quốc để đàm phán tăng cường nhập khẩu nam châm đất hiếm. Điều này cho thấy tầm quan trọng sống còn của loại nguyên liệu này đối với sản xuất công nghiệp.
Đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm là giải pháp không chỉ nhằm giảm rủi ro địa chính trị mà còn hướng tới mục tiêu xây dựng chuỗi cung ứng ổn định, bền vững và có khả năng thích ứng cao hơn với biến động toàn cầu. Với những bước đi chiến lược hiện nay, Ấn Độ đang dần khẳng định vai trò mới trong bản đồ khai thác và cung ứng đất hiếm thế giới.
