Khoảng 1/3 lượng lương thực thực phẩm (LTTP) sản xuất trên toàn thế giới bị thất thoát hoặc lãng phí, từ trang trại, nhà máy chế biến tới cửa hàng, nhà hàng và gia đình. Núi rác thực phẩm đang gia tăng này là nguồn phát thải khí metan lớn, chiếm 8-10% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu.
Chính phủ nhiều nước khuyến khích thu gom, phân phối LTTP dư thừa cho người cần. Tuy nhiên, ở Mỹ, chỉ 2% lượng LTTP dư thừa được chia sẻ lại, trong khi 14,7 triệu tấn thực phẩm phù hợp làm thức ăn chăn nuôi vẫn bị chôn lấp mỗi năm. Đây là sự lãng phí lớn, bỏ qua cơ hội giảm tải bãi rác và giảm phát thải metan.
Thức ăn gia súc chế biến từ rác thải thực phẩm. Ảnh: Jill.
Nhật Bản đã đi đầu trong việc tận dụng chất thải LTTP làm thức ăn chăn nuôi từ năm 2009, với chính sách nghiêm ngặt đảm bảo an toàn. Trung Quốc cũng áp dụng đổi mới này nhằm giảm nhập khẩu ngũ cốc, cắt giảm ô nhiễm và khí thải. Trong khi đó, Mỹ vẫn hạn chế sử dụng rác thực phẩm cho chăn nuôi do lo ngại bệnh dịch.
Các chuyên gia tin tưởng, nếu xử lý đúng, chất thải LTTP có thể trở thành nguồn thức ăn an toàn, giàu dinh dưỡng, góp phần đảm bảo an ninh lương thực và bảo vệ môi trường.
Tại Nhật Bản, năm 2020, các nhà sản xuất đã lên men hoặc sấy khô 300.000 tấn rác thực phẩm thành thức ăn chăn nuôi, cung cấp 12% tổng nhu cầu thức ăn gia súc trong nước. Chính phủ Nhật còn xây dựng hệ thống chứng nhận và hỗ trợ nghiên cứu, phát triển phương pháp sản xuất "eco-feed", nghĩa là thức ăn chăn nuôi hữu cơ.
Trung Quốc vốn có truyền thống tận dụng rác LTTP cho chăn nuôi, nhưng sau dịch tả lợn Châu Phi năm 2018, việc này bị hạn chế để kiểm soát dịch bệnh. Hiện nay, Trung Quốc đang thí điểm 20 chương trình phục hồi sử dụng chất thải LTTP làm thức ăn chăn nuôi ở nhiều thành phố.
Ở Mỹ, mỗi người vứt bỏ trung bình 250kg thực phẩm/năm, song chỉ 10% được tái chế thành thức ăn gia súc. Rào cản về pháp luật, chi phí thu gom, xử lý khiến nỗ lực này gặp nhiều khó khăn.
Các nhà khoa học đề xuất những giải pháp mới như xử lý nhiệt rác thực phẩm, hoặc dùng côn trùng (ruồi lính đen) tiêu hóa thực phẩm thừa rồi chế biến thành bột protein cho gia súc, gia cầm. FDA Mỹ đã công nhận bột ruồi lính đen là thành phần phù hợp cho thức ăn chăn nuôi. Trung Quốc cũng thử nghiệm phương pháp nuôi gián ăn rác thực phẩm làm thức ăn cho lợn.
Các mô hình từ Nhật Bản và Trung Quốc cho thấy, nếu được quản lý, đầu tư bài bản, rác thực phẩm hoàn toàn có thể trở thành nguồn dinh dưỡng bền vững, góp phần giảm chi phí, giảm phát thải khí nhà kính, tạo lợi ích kinh tế và môi trường cho nhiều quốc gia.
