Đi dọc bờ biển Cần Giờ (huyện Cần Giờ), chúng ta sẽ bắt gặp những cánh rừng ngập mặn trải dài xanh ngắt như bức tường thành khổng lồ chắn sóng, chống gió, ôm trọn vùng đất ven biển trước những đợt thiên tai ngày càng dữ dội. Không chỉ là “lá phổi xanh” của TP.HCM, rừng ngập mặn Cần Giờ còn là kho dự trữ carbon khổng lồ, lá chắn sinh thái trước biến đổi khí hậu và là nguồn sống của hàng nghìn người dân địa phương.
Hệ thống rễ cây chằng chịt trong rừng ngập mặn, đặc biệt là những quần thể thực vật tiên phong mọc dày đặc như bần, mắm có tác dụng hạn chế xói lở và các quá trình xâm thực bờ biển. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Lá chắn xanh giữa biển khơi
Theo ông Huỳnh Đức Hoàn, Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ, đặc dụng TP.HCM, toàn khu hiện có trên 34.800 ha rừng và đất lâm nghiệp. Trong đó, gần 19.000 ha rừng trồng, gần 13.500 ha rừng tự nhiên cùng hơn 2.300 ha đất lâm nghiệp khác. Rừng được chia thành 24 tiểu khu và khu vực An Hòa, An Phước, đóng vai trò phòng hộ quan trọng cho cả Cần Giờ và vùng ven biển Đông Nam Bộ.
Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ, đặc dụng TP.HCM Huỳnh Đức Hoàn cho biết, mục tiêu hàng đầu của Ban Quản lý là giữ nguyên vẹn trên 34.800 ha rừng hiện có, duy trì độ che phủ rừng ở mức 48,8% đến năm 2030. Song song đó, đơn vị sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng rừng để phát huy tối đa chức năng phòng hộ, ngăn chặn sạt lở, xói mòn đất, bảo vệ môi trường và cảnh quan sinh thái; đồng thời, giảm vi phạm pháp luật về lâm nghiệp, nâng cao nhận thức về quản lý bền vững, từng bước hoàn thiện hạ tầng phục vụ công tác bảo vệ rừng.
“Rừng không chỉ cung cấp giá trị sinh thái mà còn đem lại dịch vụ môi trường ổn định để đảm bảo nguồn kinh phí cho lực lượng làm nghề rừng và hoạt động bảo tồn”, ông Huỳnh Đức Hoàn nói và cho biết, chiến lược quản lý của Ban là hướng đến giữ gìn giá trị Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ và tăng khả năng chống chịu trước tác động của biến đổi khí hậu.
Nói về vai trò trong việc chắn sóng, chống xói lở và giảm tác động do bão của rừng Cần Giờ, ông Huỳnh Đức Hoàn cho biết, nhờ vào hệ thống rễ cây chằng chịt của rừng ngập mặn, đặc biệt là cây bần và mắm, đây là những loài thực vật tiên phong giúp bồi tụ phù sa, giảm xói lở và ngăn chặn tác động của sóng biển. Qua đó, góp phần hình thành vành đai rừng ngập mặn dọc theo các cửa sông và ven biển thuộc rừng phòng hộ Cần Giờ.
Lực lượng kiểm lâm, dân phòng và các hộ bảo vệ rừng thường xuyên tuần tra tại các khu vực trọng điểm của rừng phòng hộ Cần Giờ. Ảnh: Phúc Lập.
Điểm đặc biệt là qua các nghiên cứu về khả năng chống lại thiên tai của rừng ngập mặn cho thấy, đai rừng ngập mặn rộng 50 m có thể giảm sức mạnh sóng cao 1 m xuống chỉ còn 0,3 m; nếu rộng 150 m, gần như triệt tiêu hoàn toàn sóng lớn, kể cả sóng thần.
“Với bề rộng và độ dày của rừng ngập mặn Cần Giờ hiện nay, có thể bảo vệ các khu dân cư phía Bắc Cần Giờ và cả vùng nội thành TP.HCM trước những đợt sóng mạnh”, ông Huỳnh Đức Hoàn khẳng định và thông tin thêm, minh chứng rõ nhất là trong đợt bão Durian năm 2006 - một trong những cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ, nhưng Cần Giờ ghi nhận mức thiệt hại nhẹ hơn hẳn so với nhiều vùng ven biển khác như Tiền Giang, Long An (trước đây) vốn không có rừng ngập mặn.
Việc bảo vệ tốt các diện tích có rừng không những làm suy giảm mức độ xói mòn, sạt lở bờ sông mà còn gia tăng diện tích đất rừng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình diễn thế tự nhiên hình thành nên những vành đai rừng ngập mặn mới trong tương lai. Qua đó, góp phần thích ứng với môi trường của biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, đặc biệt nguy cơ tiềm ẩn từ sự dâng lên của mực nước biển.
Vị trí cột hải đăng này là bìa rừng cách đây 20 năm. Dưới tác động của sóng, biến đổi khí hậu nên bìa rừng ngập mặn Cần Giờ đã thụt sâu vào 20m, trải dài hàng chục km. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Kho chứa carbon
Rừng Cần Giờ không chỉ chống thiên tai mà còn góp phần quan trọng vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính, cân bằng khí hậu, điều hòa nhiệt độ, giữ ẩm, cho cả TP.HCM và khu vực lân cận. Chính vì thế, rừng ngập mặn Cần Giờ được ví như “lá phổi xanh” của TP.HCM và vùng lân cận.
Theo ước tính của PGS.TS Viên Ngọc Nam, lượng lưu trữ carbon hấp thụ trên mặt đất tại rừng Cần Giờ khoảng từ 5-10 tấn CO2/ha/năm. Với tổng diện tích có rừng hơn 32.000 ha thì mỗi năm, khu rừng này có thể hấp thụ khoảng trên 227 nghìn tấn CO₂, góp phần không nhỏ vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính của cả nước.
Ông Huỳnh Đức Hoàn cho biết, thời gian tới, Ban Quản lý sẽ tiếp tục phối hợp các đơn vị liên quan thực hiện hoặc đề xuất thực hiện các nghiên cứu chuyên sâu định hướng cho việc phát triển bền vững hệ sinh thái rừng ngập mặn Cần Giờ để thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng, xây dựng khu rừng đa tầng tán, đa dạng loài nhằm bảo tồn đa dạng sinh học theo diễn thế tự nhiên của rừng.
Bên cạnh đó, cũng sẽ đề xuất triển khai nghiên cứu chuyên sâu về những giá trị của dịch vụ hệ sinh thái đối với rừng ngập mặn Cần Giờ phục vụ cho công tác quản lý và phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên, nghiên cứu khoa học và truyền thông giáo dục môi trường cũng như đánh giá những hiệu quả về mặt kinh tế, xã hội và môi trường.
“Rừng phòng hộ Cần Giờ không chỉ là tấm khiên xanh bảo vệ vùng ven biển mà còn là nguồn sống của hàng nghìn người dân. Bảo vệ rừng không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng quản lý, mà là trách nhiệm chung của cộng đồng. Khi người dân gắn bó với rừng, cùng tham gia giữ rừng, chúng ta sẽ duy trì được lá phổi xanh này cho hôm nay và mai sau”, ông Huỳnh Đức Hoàn, Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ, đặc khu TP.HCM nhấn mạnh.
