Gần đây, giá lúa ở ĐBSCL sụt giảm, các doanh nghiệp thu mua chậm, thu hút sự quan tâm lớn của dư luận. Nhiều ý kiến cho rằng vấn đề này chịu ảnh hưởng trực tiếp sau động thái tạm dừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày (kể từ ngày 1/9/2025) của Philippines.
Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp, cách nhìn nhận vấn đề này chưa phản ánh đầy đủ thực tế, bởi mức độ tác động chỉ trong ngắn hạn và không ảnh hưởng lớn đến ngành hàng lúa gạo Việt Nam.
Hiện nay hoạt động thu mua lúa, tạm trữ, chế biến xuất khẩu tại các doanh nghiệp vẫn diễn ra khá bình thường, ổn định. Ảnh: Kim Anh.
Chia sẻ với phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường, ông Nguyễn Văn Thành - Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Phước Thành IV (Vĩnh Long) thừa nhận, tác động từ Philippines là “có thật”, bởi quốc gia này chiếm trên 44% thị phần xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Khi Philippines tạm ngưng nhập khẩu gạo, các doanh nghiệp trong nước bị động, lượng hàng hóa xuất khẩu giảm. Do đó, có khả năng xảy ra việc thương lái, doanh nghiệp dừng thu mua hoặc giãn đàm phán để thu mua lúa cho nông dân, khiến giá sụt giảm.
Tuy nhiên ông Thành cho rằng, mức độ ảnh hưởng không quá lớn bởi vụ hè thu ở ĐBSCL không phải là vụ lúa chính, nên sản lượng không cao và hiện nay lượng lúa hàng hóa trong nông dân không còn nhiều.
Thống kê của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho thấy, vụ hè thu 2025, ĐBSCL sản xuất khoảng 1,5 triệu ha và tính đến hết tháng 8/2025, diện tích đã thu hoạch lên đến gần 1,1 triệu ha. Điều này đồng nghĩa, áp lực thu mua lúa không lớn, giá lúa hiện đang chững lại và chắc chắn thời gian tới sẽ tăng trở lại khi doanh nghiệp đẩy mạnh thu mua tạm trữ.
Để giảm áp lực cho ngành hàng lúa gạo trong giai đoạn này, ông Thành đề xuất các bộ, ngành và Chính phủ cần có chính sách kêu gọi các doanh nghiệp chung tay thu mua tạm trữ trong vòng 60 ngày. Sau khi Philippines nhập khẩu trở lại, doanh nghiệp sẽ có nguồn hàng để cung cấp với giá tốt hơn.
Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, ông Thành cho rằng, cần đẩy mạnh tìm kiếm một số thị trường mới để giảm áp lực phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống cũng như quan tâm xây dựng lộ trình tạm trữ. “Đợi hết 60 ngày sau mới thu mua lúa, lúc đó các thương nhân nhập khẩu gạo thấy giá của Việt Nam thấp, người ta sẽ mua. Nhưng khi doanh nghiệp Việt Nam ký hợp đồng xuất khẩu, gặp biến động trở lại sẽ rất rủi ro”, ông Thành lưu ý.
Nông dân ĐBSCL thu hoạch lúa lên ghe. Ảnh: Kim Anh.
Nói thêm về vấn đề cơ cấu lại mùa vụ, ông Thành nhận định, sản xuất 2 vụ/năm mặc dù sản lượng có giảm, nhưng việc xuất khẩu sẽ không bị ảnh hưởng lớn. Bởi chất lượng lúa gạo gia tăng, nông dân giảm được nhiều chi phí, có đầu ra thuận lợi hơn. Như vậy, lợi nhuận trồng lúa 2 vụ/năm có thể bằng 3 vụ/năm.
Đồng quan điểm trên, ông Trương Văn Chính, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Chơn Chính (Đồng Tháp) cho biết, thị trường Philippines chiếm khoảng 30% sản lượng xuất khẩu gạo của doanh nghiệp. Vì vậy, việc tạm ngưng nhập khẩu của quốc gia này khiến doanh nghiệp và các nhà nhập khẩu không kịp trở tay.
Tuy nhiên, ông Chính cho rằng đây chỉ là tác động trong ngắn hạn. Với những đơn hàng xuất khẩu đã ký trước đó với nhà nhập khẩu Philippines, doanh nghiệp vẫn đang bảo lưu, khối lượng khoảng 30.000-40.000 tấn. Hoạt động thu mua lúa cho bà con nông dân vẫn được doanh nghiệp duy trì ổn định, với mức giá dao động từ 5.700-5.800 đồng/kg (đối với lúa OM thu mua tại ruộng). Bên cạnh đó, Công ty Chơn Chính đang đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại để tìm đơn hàng mới, giải quyết đầu ra cho nông dân và xử lý hàng tồn kho.
Xét về nội tại sản xuất lúa hè thu ở vùng ĐBSCL, ông Trần Thái Nghiêm, Bí thư Đảng ủy xã Thạnh Phú - một trong những địa phương có diện tích trồng lúa chủ lực của TP. Cần Thơ cho biết: “Trong xu thế hội nhập, giá lúa gạo có biến động là lẽ tất nhiên. Quan trọng là phải nâng cao chất lượng lúa gạo, hướng đến thị trường cao cấp hơn, chứ không thể chỉ trông chờ vào một thị trường truyền thống”.
Hơn 73% diện tích lúa hè thu tại ĐBSCL đã được thu hoạch, trong đó TP. Cần Thơ đang trong giai đoạn thu hoạch dứt điểm. Ảnh: Kim Anh.
