Ngày 12/12, tại phường Pleiku (tỉnh Gia Lai), Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai tổ chức Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”.
Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”.
Diễn đàn nhằm đánh giá toàn diện thực trạng sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu chanh leo của Việt Nam. Đồng thời, cập nhật xu hướng thị trường thế giới, thảo luận các giải pháp phát triển ngành hàng chanh leo theo hướng bền vững, hiệu quả và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Diễn đàn cũng được kỳ vọng sẽ góp phần định hình chiến lược dài hạn cho ngành chanh leo Việt Nam, thúc đẩy liên kết sản xuất - tiêu thụ, nâng cao giá trị gia tăng và từng bước khẳng định vị thế chanh leo Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới.
Xuất khẩu chanh leo tăng trưởng "thần tốc" trong 10 năm
Theo ông Tô Văn Huấn, Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, xuất khẩu chanh leo Việt Nam đã tăng trưởng "thần tốc", từ 20 triệu USD năm 2015 lên 222,5 triệu USD vào năm 2023. Tính đến tháng 10 năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 202 triệu USD.
Hiện tại, Tây Nguyên là thủ phủ chanh leo của cả nước, chiếm 86,4% diện tích và 92,5% sản lượng năm 2024; miền Bắc chiếm 12,5% diện tích. Việt Nam đã công bố lưu hành 43 giống chanh leo, phục vụ cho nhu cầu sản xuất và xuất khẩu ngày càng tăng.
Ông Tô Văn Huấn, Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Ông Huấn đánh giá, cây chanh leo tại Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế về điều kiện địa hình, đất đai và khí hậu thuận lợi. Đặc biệt khi canh tác tại Tây Nguyên cùng một số vùng khác, cây có chu kỳ sinh trưởng ngắn (4-5 tháng) và đạt năng suất cao. Thị trường tiêu thụ cũng rộng mở với nhu cầu đa dạng (trên 80% là sản phẩm chế biến và quả tươi).
Tuy nhiên, ngành chanh leo đang đối mặt với các thách thức về quản lý giống sạch bệnh, quy mô sản xuất nhỏ lẻ và quy trình canh tác tiên tiến chưa toàn diện. Mặt khác, liên kết chuỗi còn lỏng lẻo, công nghệ bảo quản - chế biến sâu thiếu đồng bộ, nguồn cung không ổn định, trong khi các rào cản kỹ thuật và yêu cầu kiểm dịch quốc tế ngày càng khắt khe.
Theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực giai đoạn 2025-2030, chanh leo được định hướng trở thành ngành hàng phát triển bền vững, với mục tiêu duy trì 12-15 nghìn ha và sản lượng 250 - 300 nghìn tấn, tập trung tại các tỉnh trọng điểm như Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk, Quảng trị, Nghệ An và Sơn La.
“Để hiện thực hóa mục tiêu, các địa phương cần rà soát diện tích, hình thành vùng sản xuất tập trung gắn với hạ tầng và chế biến. Đồng thời, kiểm soát phát triển tự phát, khuyến khích hợp tác xã liên kết doanh nghiệp và sản xuất theo hợp đồng, theo chuẩn an toàn và truy xuất nguồn gốc.
Một vườn chanh leo trồng tại Gia Lai.
Về quản lý giống, phải đầu tư sản xuất giống sạch bệnh trong nước, ban hành tiêu chuẩn giống và tăng cường thanh kiểm tra. Công tác chuyển giao kỹ thuật, dự báo sâu bệnh, tổ chức sản xuất rải vụ và nâng cao năng lực thu hoạch - bảo quản cũng là những “mắt xích” then chốt.
Bên cạnh giữ vững thị trường truyền thống, ngành cần tháo gỡ các rào cản kiểm dịch để mở rộng thị trường, nâng tầm thương hiệu chanh leo Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới”, ông Huấn cho biết.
Gia Lai thu hút đầu tư công nghệ nâng cao chất lượng giống chanh leo
Theo ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, việc chanh leo Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc từ tháng 7/2022 đã mở ra một cơ hội lớn, tạo động lực mạnh mẽ để ngành hàng này phát triển. Từ cánh cửa thị trường rộng mở, thu nhập và lợi nhuận của nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp trong chuỗi giá trị đều gia tăng rõ rệt.
Tại Gia Lai, một số doanh nghiệp đã bắt tay liên kết với hợp tác xã và người trồng để xây dựng chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ chanh leo theo hướng bền vững. Những liên kết này không chỉ giúp hình thành vùng nguyên liệu ổn định mà còn đáp ứng yêu cầu xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, đồng thời phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu với sản lượng lớn.
Ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai. Ảnh: Phạm Hoài.
Song song với đó, vấn đề kiểm soát chất lượng cây giống luôn được ngành nông nghiệp và chính quyền địa phương đặc biệt chú trọng. Tỉnh đã mời gọi các doanh nghiệp uy tín đầu tư xây dựng cơ sở sản xuất giống ứng dụng công nghệ hiện đại, trang bị phòng thí nghiệm kiểm định chất lượng trước khi cung cấp ra thị trường. Nhờ vậy, nguồn giống chanh leo ngày càng bảo đảm hơn về chất lượng, ổn định và bền vững.
Tuy nhiên, sự phát triển của ngành hàng vẫn đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp; nhiều diện tích trồng chanh leo còn manh mún, rời rạc; không ít hộ dân vẫn trồng tự phát trên những chân đất và điều kiện nước tưới chưa phù hợp; công tác quản lý chất lượng giống chưa thật sự vững chắc; trong khi các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc ngày càng đưa ra yêu cầu nghiêm ngặt hơn về tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng và truy xuất nguồn gốc.
Chanh leo Việt Nam được trồng tập trung tại nhiều tỉnh Tây Nguyên.
“Muốn thúc đẩy ngành hàng chanh leo phát triển bền vững theo chuỗi liên kết thì cần sự thống nhất cao về nhận thức và hành động giữa các chủ thể tham gia. Trong đó, mối quan hệ hữu cơ giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp chính là yếu tố quyết định thành công của toàn chuỗi giá trị”, ông Đoàn Ngọc Có nhấn mạnh.
Đồng bộ hóa sản xuất để tháo gỡ triệt để “nút thắt” ngành hàng chanh leo
Phát biểu tại Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”, ông Vũ Minh Việt, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, diễn đàn được tổ chức trong bối cảnh đặc biệt, khi ngành hàng chanh leo của Việt Nam, nhất là tại khu vực Tây Nguyên và tỉnh Gia Lai, đang đứng trước cả những cơ hội phát triển rất lớn lẫn những thách thức không nhỏ cần sớm được nhận diện và xử lý.
Theo ông Vũ Minh Việt, trong những năm gần đây, chanh leo đã vươn lên trở thành một trong những cây trồng có tốc độ phát triển nhanh, giá trị kinh tế cao và đóng góp ngày càng rõ nét vào kim ngạch xuất khẩu nông sản của cả nước.
Ông Vũ Minh Việt, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: Phạm Hoài.
Tây Nguyên đang dần khẳng định vị thế là “thủ phủ” chanh leo của Việt Nam, trong đó Gia Lai giữ vai trò trung tâm với quy mô sản xuất lớn nhất, hội tụ đầy đủ các yếu tố của một chuỗi giá trị hoàn chỉnh, từ điều kiện đất đai, thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi đến khâu giống, tổ chức sản xuất, chế biến và xuất khẩu.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh, thậm chí có thời điểm mang tính “nóng”, cũng đã bộc lộ nhiều vấn đề đáng lo ngại. Bên cạnh những biến động khó lường của thị trường và giá cả, thách thức lớn nhất hiện nay, theo ông Vũ Minh Việt, chính là bài toán chất lượng và tính bền vững của ngành hàng chanh leo được kỳ vọng đạt quy mô tỷ đô.
Thực tế sản xuất cho thấy dịch bệnh trên cây chanh leo đang diễn biến ngày càng phức tạp. Cùng với dịch bệnh, vấn đề chất lượng giống tiếp tục là một “nút thắt” lớn chưa được tháo gỡ triệt để. Hệ quả là nhiều vườn chanh leo phát triển không đồng đều, khả năng kháng bệnh kém, thậm chí không cho quả, làm suy giảm niềm tin của người dân đối với một ngành hàng từng được xem là cây trồng mang lại cơ hội làm giàu bền vững trên chính quê hương mình.
Từ thực tiễn đó, ông Vũ Minh Việt nhấn mạnh, nếu không kịp thời chấn chỉnh đồng bộ từ khâu giống, tổ chức sản xuất, quản lý dịch hại đến xây dựng và vận hành thị trường, ngành hàng chanh leo rất dễ lặp lại “vết xe đổ” của giai đoạn phát triển ồ ạt trước đây.
Ông Vũ Minh Việt bày tỏ tin tưởng rằng, với sự vào cuộc đồng bộ của các cấp quản lý, sự chủ động của doanh nghiệp, hợp tác xã và sự thay đổi tư duy sản xuất của người nông dân, ngành hàng chanh leo Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển theo hướng chuyên nghiệp, bền vững, xứng đáng với tiềm năng và kỳ vọng đã đặt ra.
