Mang đậm bản sắc dân tộc

Xã Mường Lai là địa phương giàu truyền thống bản sắc văn hóa, lịch sử cách mạng. Đây còn là vùng đất gắn với nền văn hóa sông Chảy, là một trong 3 vùng văn hóa đặc trưng của tỉnh Yên Bái với những truyền thuyết, huyền thoại, trường ca khảm hải, hát coọi, hát khắp…

Từ xa xưa, trong đời sống văn hóa tâm linh người Tày, xã Mường Lai đã tồn tại nhiều hình thức tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau. Theo đó, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên trong mỗi gia đình người Tày rất quan trọng nhất. Bên cạnh đó, tín ngưỡng thờ thần cũng rất phổ biến trong mỗi bản làng và được dân làng thực hành tín ngưỡng trong mỗi dịp lễ hội.

Lễ hội Xo May được tổ chức vào dịp đầu năm gắn với lễ cầu đình Nà Ngàm, nhằm tôn vinh những giá trị văn hoá tốt đẹp, đồng thời để quảng bá, giới thiệu những bản sắc nhân văn riêng có của người Tày tới bạn bè và du khách gần xa.

Ông Triệu Văn Thuộc - Chủ tịch UBND xã Mường Lai cho biết: Xo May tiếng Tày dịch ra nghĩa là cầu may. Lễ hội được tổ chức nhằm cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bản mường yên vui no ấm. Còn cầu đình là nghi thức thể hiện lối sống cộng đồng cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt bội thu. Đây cũng là dịp để người dân gặp gỡ, giao lưu, kể cho nhau nghe những câu chuyện hay, tốt đẹp của năm cũ và mong muốn cho một năm mới mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no, gia đình hạnh phúc.

Phát huy được giá trị văn hoá truyền thống

Lễ hội Xo May là một trong những điểm nhấn của đồng bào dân tộc Tày ở Mường Lai trong ngày đầu năm, có ý nghĩa, khơi dậy các nét văn hóa của đồng bào các dân tộc. Đồng thời, đề cao nét văn hóa truyền thống nhằm giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trên vùng đất Ngọc Lục Yên.

Nghệ nhân Hoàng Quang Nhạn - Xã Mường Lai chia sẻ: Lễ hội Xo May năm 2023 được tổ chức làm hai phần chính, phần lễ và phần hội. Phần Lễ rước tại đình Nà Ngàm, đây là một nội dung được nhiều người dân trong xã quan tâm. Đình Nà Ngàm thờ ba vị thần Núi là Pú Đán Khao (thần núi Đá Trắng), Pú Đán Đeng (thần núi Đá Đỏ), Pú Đán Đăm (thần núi Đá Đen). Ban thờ được lập thành ba cấp: Ban Thượng, ban Trung, ban Hạ, được xếp theo thứ tự từ cao xuống thấp.

Đình làng xưa kia được dân làng dựng lên với kiến trúc ba gian nằm trong khe núi Roong Đeng (Khe Đỏ), đến khoảng cuối thế kỷ XVIII, đình được chuyển ra xóm Nà Chao (thôn Nà Ngàm hiện nay), dựng lại với quy mô rộng lớn hơn với kiến trúc năm gian hai chái để thuận tiện cho dân làng thờ phụng. Người có quyền lực cao nhất trong đình làng là “Pú Mo” (người đại diện cho dân làng phụ trách công việc hương khói, tế lễ tại đình). Đây chính là ngôi đình cổ của người Tày còn lưu giữ được những giá trị văn hóa, tín ngưỡng của tộc người Tày trong những giai đoạn sơ khai.”

Điều ấn tượng nhất tại lễ hội, người dân và du khách còn được gặp gỡ, giao lưu và thưởng thức diễn xướng văn hóa đặc trưng thông qua điệu múa Dậm Thuông - điệu múa truyền thống mang tính cộng đồng của đồng bào dân tộc Tày với sự tham gia của hơn 200 diễn viên quần chúng, đã mang đến ngày hội niềm vui, sự háo hức và không khí đông vui náo nhiệt.

Theo quan niệm, điệu múa Dậm Thuông như một hình thức mời thần linh chứng giám vừa để cảm tạ, vừa để cầu xin sự no ấm, may mắn cho một năm mới an lành, mùa màng bội thu, thóc lúa đầy bồ, trâu bò đầy chuồng...

Bên cạnh những nghi thức được bảo tồn và giữ gìn, trong khuôn khổ lễ hội, ban tổ chức đã có nhiều hoạt động mới được người dân quan tâm, hưởng ứng như: Thi không gian trưng bày, bán các sản phẩm đặc trưng do chính người dân làm ra; thi giã bánh dày, gói bánh chưng của người Tày, thi đan lát. Cùng với đó, tổ chức các trò chơi dân gian như: Đánh quay, vá yến, đi cà kheo…

Với sự đổi mới nội dung lễ hội truyền thống dựa trên nền tảng nét văn hóa lễ hội dân gian, đây được coi là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, tạo điều kiện, lôi cuốn, phát huy vai trò của nhân dân, để người dân trực tiếp tham gia các hoạt động của lễ hội. Từ đó, có sức hấp dẫn mạnh mẽ, thu hút đông đảo du khách thập phương về trẩy hội.

Lễ hội cầu may đầu năm là hoạt động văn hóa tín ngưỡng độc đáo, có ý nghĩa thiết thực với đồng bào Tày ở xã Mường Lai. Ngoài tạo không khí vui tươi, phấn khởi, thông qua lễ hội còn giúp người dân phát huy tinh thần đoàn kết, cùng nhau quyết tâm bước vào một năm lao động, sản xuất với mùa màng bội thu.

Lễ hội Xo May còn là nơi vun đắp khối đoàn kết dân tộc, giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn, tạo bầu không khí vui tươi, lành mạnh, góp phần vào việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, cũng là dịp quảng bá hình ảnh về văn hóa, miền đất, con người nơi mảnh đất Mường Lai đến với bạn bè và du khách thập phương, góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trên vùng đất Ngọc Lục Yên.