OPTOCE: Hành trình 6 năm biến rác nhựa thành cơ hội kinh tế tuần hoàn

Ngày 3/10, Viện Nghiên cứu SINTEF (Na Uy), Đại sứ quán Na Uy tại Việt Nam phối hợp với Hiệp hội Xi măng Việt Nam (VNCA) tổ chức hội thảo tổng kết dự án "Biến rác thải nhựa đại dương thành cơ hội trong nền kinh tế tuần hoàn" (OPTOCE) do Chính phủ Na Uy tài trợ.

Hành trình 6 năm của dự án OPTOCE

Phát biểu khai mạc, bà Hilde Solbakken, Đại sứ Na Uy tại Việt Nam nhấn mạnh: "Thông qua dự án OPTOCE, chúng tôi đã chứng kiến các giải pháp có cơ sở khoa học như đồng xử lý có thể biến rác thải nhựa thành nguồn tài nguyên mang lại lợi ích cho khí hậu, nền kinh tế và cộng đồng".

Dự án OPTOCE là một phần trong cam kết lớn hơn của Na Uy đối với Mục tiêu Phát triển bền vững 14.1 - trước năm 2025 ngăn chặn và giảm đáng kể các loại ô nhiễm biển. Từ năm 2018 đến nay, Na Uy đã và vẫn tiếp tục đầu tư cho chương trình phát triển nhằm giảm thiểu ô nhiễm nhựa và rác thải biển. Trong hơn 30 năm, Na Uy sử dụng 2 lò nung xi măng để xử lý rác thải hữu cơ nguy hại, hơn 75% than đá được thay thế bởi các loại rác thải trong ngành xi măng. 

Na Uy coi ứng phó với rác thải nhựa đại dương và biến đổi khí hậu là ưu tiên hàng đầu, cả trên phạm vi toàn cầu và tại Việt Nam. "Chúng tối cam kết nhân rộng cách tiếp cận này tại Việt Nam và trong toàn khu vực, đặc biệt trong khuôn khổ hợp tác JETP của Na Uy và Việt Nam", bà Đại sứ khẳng định.

Theo ông Kåre Helge Karstensen, Trưởng nhóm khoa học và Giám đốc Chương trình OPTOCE, dự án được khởi động cách đây hơn 6 năm như một sáng kiến khu vực, lúc đầu được thực hiện ở năm quốc gia, bao gồm Việt Nam, sau đó được mở rộng trên 8 quốc gia khắp châu Á.

Thành công của dự án đã chứng minh rằng, việc đồng xử lý nhựa không thể tái chế trong các lò nung xi măng không chỉ khả thi về mặt kỹ thuật, thân thiện với môi trường mà còn có thể mang lại tác động nhanh chóng và trên quy mô lớn. Bước tiếp theo là tích hợp giải pháp này vào các khuôn khổ chính sách quốc gia để thúc đẩy thay đổi mang tính hệ thống.

Thực tế, Việt Nam đang đối mặt với thách thức kép: lượng rác thải nhựa khổng lồ và phát thải carbon ngày càng cao. Đồng xử lý được đánh giá là một giải pháp có thể nhân rộng cách xử lý an toàn nhựa khó tái chế trong các lò nung xi măng, ngăn chặn rác thải nhựa đổ ra đại dương, cũng như thay thế nhiên liệu hóa thạch (than) trong sản xuất công nghiệp.

So với các phương pháp đốt thông thường, đồng xử lý ngăn ngừa việc giải phóng khí metan và không tạo ra các hạt nguy hiểm như tro bay. Nhiệt độ rất cao từ các lò nung xi măng phân hủy hoàn toàn các chất độc hại, các khoáng chất được hấp thụ vào xi măng. 

Chính sách tạo đà sẵn sàng cho cơ hội đầu tư 

PGS. TS Lương Đức Long, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhấn mạnh: "Đồng xử lý rác trong lò nung xi măng là giải pháp an toàn và hiệu quả nhất". 

Tại hội thảo, ông kỳ vọng có thêm sự đồng hành của các doanh nghiệp môi trường để chuyển hoá rác thành nhiên liệu thay thế. Cùng với đó, nhà nước sớm cụ thể hoá chính sách ưu đãi để các doanh nghiệp tham gia đồng xử lý được thụ hưởng và tạo điều kiện cho các tổ chức tư vấn hỗ trợ chuyển giao công nghệ đồng xử lý cho các doanh nghiệp. Nếu chung tay, phương thức có thể nhân rộng, qua đó biến rác thành "vàng đen", biến nhà máy xi măng thành cơ sở đồng xử lý hoàn hảo nhất.

Trên cơ sở những kết quả đạt được của OPTOCE, các đại biểu nhấn mạnh việc hoàn thiện khung chính sách, thúc đẩy các giải pháp và công nghệ đổi mới, xây dựng các mô hình sẵn sàng cho đầu tư.

Hội thảo đem đến nhiều tham luận và phiên thảo luận về: khung pháp lý, tiềm năng nguồn thải cũng như thực tiễn và thách thức trong triển khai đồng xử lý tại Việt Nam. Các tham luận phân tích quy chuẩn kỹ thuật mới, hiện trạng chất thải phù hợp cho đồng xử lý, những rào cản trong ngành xi măng và kinh nghiệm từ thực tế nhà máy. Các cơ hội, thách thức và giải pháp để đồng xử lý có thể trở thành một phần trong Chiến lược Quốc gia về quản lý chất thải.

Để giải quyết những thách thức xuyên biên giới như rác thải nhựa đại dương và biến đổi khí hậu, hội thảo khép lại với lời kêu gọi tăng cường hợp tác khu vực và đẩy mạnh quan hệ đối tác công - tư, nhằm nhân rộng các giải pháp đã được kiểm chứng trên toàn châu Á.

Hội thảo này là sự kiện tiếp theo của Hội thảo cùng chủ đề trong khuôn khổ dự án OPTOC đã được tổ chức tại Bangkok, Thái Lan trong tháng 9 vừa qua, nơi các bên liên quan trong khu vực đã cùng trao đổi về cách tiếp cận kinh tế tuần hoàn vừa mang lại tác động tích cực cho môi trường vừa đảm bảo tính khả thi về kinh tế.