Thời gian qua, UBND TP.HCM ban hành nhiều chương trình, kế hoạch, đề án và cơ chế hỗ trợ phát triển nông nghiệp trung và dài hạn, nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế, nâng sức cạnh tranh và thúc đẩy nông nghiệp tích hợp đa giá trị.
Tỷ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tiếp tục tăng. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Trên nền tảng đó, Sở NN-PTNT TP.HCM (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM) đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc, phối hợp các sở ngành, địa phương liên quan triển khai Chương trình phát triển nông nghiệp đô thị theo hướng hiệu quả, công nghệ và chuẩn hóa thị trường.
Kết quả năm 2024 cho thấy, nông nghiệp TP.HCM vẫn tăng trong bối cảnh quỹ đất ngày càng thu hẹp. Cơ cấu sản xuất tiếp tục chuyển dịch đúng hướng, ưu tiên mô hình giá trị cao. Đáng chú ý, chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang nuôi trồng, thủy sản, với tổng diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên đất lúa. Đây là lựa chọn mang tính tất yếu trong đô thị, hiệu quả sử dụng đất phải trở thành tiêu chuẩn.
Ở lĩnh vực thủy sản, nuôi tôm nước lợ và cá cảnh phát triển theo hướng công nghệ cao, an toàn dịch bệnh. Cùng với đó, khoa học - công nghệ được xác lập là yếu tố then chốt, quyết định sức cạnh tranh của nông nghiệp đô thị. TP.HCM tập trung đầu tư các cơ sở nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng như Khu Nông nghiệp công nghệ cao, Trung tâm Công nghệ sinh học, Trại trình diễn và thực nghiệm chăn nuôi bò sữa công nghệ cao...
Việc nghiên cứu, chuyển giao nhiều giống mới như dưa lưới, hoa lan, cây kiểng, cá cảnh... góp phần nâng chất lượng, tăng năng suất, từng bước định vị TP.HCM như một trung tâm giống cây trồng, vật nuôi chất lượng cao, đúng với yêu cầu phát triển nông nghiệp trong không gian đô thị đặc biệt.
Đáng lưu ý, TP.HCM không chỉ dừng ở sản xuất, mà đẩy mạnh xây dựng chuỗi giá trị và kết nối thương mại nông sản nhằm tăng giá trị gia tăng và củng cố niềm tin thị trường. Mở rộng liên kết chuỗi với các tỉnh Đông - Tây Nam Bộ và miền Trung, góp phần nâng uy tín thương hiệu nông sản thực phẩm tươi sống của thành phố và các địa phương liên kết.
Sản xuất và xuất khẩu cá cảnh tiếp tục khẳng định vị thế của TP.HCM trong lĩnh vực nông nghiệp đô thị. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Tuy nhiên, chính thực tiễn cũng chỉ ra những “điểm nghẽn” không thể né tránh như tốc độ chuyển dịch cơ cấu còn chậm, hiệu quả chưa cao; đô thị hóa làm giảm đất nông nghiệp, tạo áp lực lên duy trì sản xuất; lao động trẻ rời nông nghiệp, trong khi nguồn nhân lực kỹ thuật phục vụ nông nghiệp công nghệ cao lại thiếu. Nhiều doanh nghiệp ngại đầu tư do chi phí lớn, hạ tầng và cơ chế chưa đồng bộ, khả năng sinh lợi chưa đủ hấp dẫn; tiếp cận vốn tín dụng còn hạn chế; các mô hình tiết kiệm không gian, công nghệ cao vẫn ít và chưa được nhân rộng; đặc biệt vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp đầu tàu chưa phát huy. Đây là những vấn đề cốt lõi, nếu không tháo gỡ sẽ làm suy giảm động lực đổi mới của nông nghiệp đô thị.
Bước sang giai đoạn mới, bối cảnh “siêu đô thị” sau sáp nhập đặt ra yêu cầu chiến lược dài hạn. Theo định hướng, TP.HCM sau sáp nhập trở thành đô thị đa trung tâm - đa cực, diện tích hơn 6.722 km², dân số hơn 14 triệu người. Nông nghiệp Thành phố vì thế có quy mô rộng hơn, với 168 đơn vị hành chính cấp xã (113 phường, 54 xã, 1 đặc khu) và gần 450.000 ha đất nông nghiệp, gần gấp 4 lần trước đây, mở ra không gian, tiềm năng và lợi thế mới. Đồng thời, kéo theo thách thức mới từ hệ lụy đô thị hóa nhanh, đất nông nghiệp thu hẹp, điều kiện sản xuất thay đổi, môi trường sinh thái suy giảm, già hóa lao động, hiệu quả sử dụng đất chưa cao, tăng trưởng và thu nhập nông dân có xu hướng chậm lại.
Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra là rà soát, điều chỉnh “Chương trình phát triển nông nghiệp đô thị trên địa bàn TP.HCM giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến năm 2050” để vừa thúc đẩy tái cơ cấu ngành, xây dựng nông thôn mới, vừa tích hợp đồng bộ vào điều chỉnh quy hoạch Thành phố.
Các nhóm giải pháp trọng tâm đã được xác định, đó là hoàn thiện không gian phát triển nông nghiệp đô thị; phát triển mạnh khoa học - công nghệ và chuyển đổi số; mở rộng mô hình kinh tế nông nghiệp đa giá trị; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; tăng cường thu hút đầu tư và phát triển doanh nghiệp nông nghiệp; xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới thông minh; quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường đô thị bền vững.
TP.HCM xác định phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới theo hướng nông nghiệp sinh thái có hiệu quả cao, nông thôn hiện đại và nông dân văn minh. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Giai đoạn 2026-2030, TP.HCM xác định phát triển nông nghiệp theo hướng “Công nghệ cao - Sinh thái - Tuần hoàn - Đô thị thông minh”. Đây phải là định hướng hành động, không chỉ là khẩu hiệu, chuyển từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế; từ manh mún sang chuỗi giá trị; từ làm nông trong đô thị sang làm kinh tế nông nghiệp cho đô thị.
Khi tháo được nút thắt nhân lực, vốn và doanh nghiệp dẫn dắt, đặc biệt, sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết 98 sửa đổi, sẽ có những cơ chế đặc thù, tạo sự bứt phá cho nông nghiệp đô thị TP.HCM, vừa tạo giá trị, vừa nâng chất lượng sống cho người dân, vừa góp phần giữ cân bằng sinh thái cho một siêu đô thị đang tăng tốc.
