‘Cơ hội hiếm có’ để xây dựng thương hiệu bò H’Mông từ kinh nghiệm Hàn Quốc

Thông tin được đưa ra tại Hội thảo đánh giá thực trạng và định hướng phát triển chăn nuôi, quản lý nguồn gen bò H’Mông do Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp cùng Cơ quan Hợp tác Quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tổ chức chiều 12/12. Tại sự kiện, các chuyên gia trong nước và quốc tế nhận định đây là "cơ hội hiếm có" để đánh thức tiềm năng của một trong những giống bò bản địa quý nhất Việt Nam, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

"Giấc mơ Hanwoo" cho bò Việt

Ông Kim Soo Ki, Trưởng dự án phía Hàn Quốc chia sẻ, Hàn Quốc đã mất khoảng 50 năm để xây dựng thành công thương hiệu bò Hanwoo, từ một giống bò bản địa quy mô nhỏ trở thành sản phẩm thịt có giá trị cao. Theo ông, với nền tảng công nghệ hiện nay và kinh nghiệm đã tích lũy, Việt Nam không nhất thiết phải đi lại toàn bộ lộ trình dài như vậy.

Ông Kim Soo Ki cho biết các cơ quan của KOICA cùng đội ngũ chuyên gia Hàn Quốc đang phối hợp chặt chẽ với phía Việt Nam nhằm hỗ trợ về kỹ thuật, phương pháp tổ chức sản xuất và tiếp cận nguồn viện trợ cho dự án phát triển bò H’Mông. Trọng tâm của hỗ trợ là chia sẻ kinh nghiệm chăn nuôi, chọn lọc giống và cải thiện chất lượng thịt bò Hanwoo.

Theo ông Kim Soo Ki, nếu triển khai đồng bộ các giải pháp kỹ thuật phù hợp, trong khoảng 5 năm, Việt Nam có thể tạo ra những chuyển biến rõ rệt về chất lượng đối với bò H’Mông. Ông nhấn mạnh đây là bước đi mang tính nền tảng trong quá trình hướng tới xây dựng thương hiệu cho giống bò bản địa này, với điều kiện các bên liên quan cùng hợp tác và triển khai dự án một cách nhất quán.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Phan Kim Đăng, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng ngành chăn nuôi Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải thay đổi tư duy phát triển. Trong bối cảnh hiện đại hóa, việc gia tăng số lượng đàn vật nuôi không còn là mục tiêu duy nhất; thay vào đó, trọng tâm phải là nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng của sản phẩm.

Theo ông Đăng, định hướng này đã được xác định rõ trong Chiến lược phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, cũng như Đề án phát triển công nghiệp sản xuất giống vật nuôi đến năm 2030. Các văn bản này không chỉ tập trung vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa để đáp ứng nhu cầu về sản lượng, mà đặc biệt nhấn mạnh việc phát triển các giống vật nuôi theo hướng chất lượng cao và giá trị cao.

Ngay từ năm 2021, ngành chăn nuôi đã tiến hành khảo sát, đánh giá và định hướng xác định các giống bản địa có tiềm năng để phát triển theo hướng này. Thời gian gần đây, với sự hỗ trợ của các chuyên gia KOICA và các chuyên gia trong nước, bò H’Mông được xác định là một trong những giống có tiềm năng phát triển theo hướng nâng cao chất lượng và giá trị. Việc đánh giá đã xem xét cả nguồn gốc, đặc tính di truyền và giá trị của giống bò này.

Tuy nhiên, ông Phan Kim Đăng cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng các nỗ lực trước đây của Việt Nam mới chủ yếu dừng ở bảo tồn nguồn gen, trong khi giá trị kinh tế thực sự của giống bò H’Mông chưa được phát huy tương xứng. Vì vậy, việc tham khảo kinh nghiệm phát triển bò Hanwoo của Hàn Quốc được coi là cơ sở quan trọng để định hướng cho giai đoạn tiếp theo.

“Vùng trũng” về dữ liệu và tổ chức giống

Từ góc nhìn kỹ thuật, TS Hongrip Min, Trưởng nhóm Trung tâm Cải tiến Di truyền, Viện Nghiên cứu Chăn nuôi NACF (Hàn Quốc), cho rằng thực trạng bò H’Mông tại Việt Nam hiện nay có nhiều điểm tương đồng với bò Hanwoo ở giai đoạn đầu phát triển. Đó là quy mô quần thể nhỏ, mang giá trị di truyền riêng biệt nhưng thiếu một hệ thống quản lý giống bài bản.

Theo TS Hongrip Min, tại các địa phương như Tuyên Quang và trên phạm vi cả nước, Việt Nam hiện chưa có một kế hoạch nhân giống có cấu trúc dài hạn cho bò H’Mông. Công tác phối hợp giữa các tổ chức liên quan còn hạn chế, dẫn đến sự chênh lệch lớn về năng suất giữa các cá thể. Một trong những điểm yếu lớn là thiếu hệ thống thu thập dữ liệu và đánh giá di truyền, trong khi tiêu chí lựa chọn bò đực và bò cái giống chưa được chuẩn hóa. Việc áp dụng thụ tinh nhân tạo còn hạn chế cũng ảnh hưởng đến khả năng cải thiện đồng đều chất lượng đàn bò.

Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc, chuyên gia này đề xuất một lộ trình cải tiến bò H’Mông theo ba giai đoạn. Giai đoạn đầu (1-2 năm) tập trung vào nhận dạng và đăng ký giống, xây dựng hệ thống thu thập dữ liệu và thí điểm kiểm tra năng suất. Giai đoạn tiếp theo (3-5 năm) là hình thành đàn hạt nhân, phát triển các trung tâm thụ tinh nhân tạo, sản xuất tinh và từng bước ứng dụng các công cụ di truyền học hiện đại. Giai đoạn dài hạn (trên 5 năm) hướng tới xây dựng thương hiệu thịt bò H’Mông, hệ thống phân loại chất lượng, đồng thời gắn với kinh tế địa phương và du lịch.

Theo TS Hongrip Min, bài học then chốt từ Hàn Quốc là phải có chính sách hỗ trợ dài hạn, lấy dữ liệu làm nền tảng cho tiến bộ di truyền, xây dựng hệ thống bò đực kiểm định song song với chọn lọc bò cái, và tổ chức một hệ thống phối hợp mang tính quốc gia.

Báo cáo tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Xức, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang cho biết nội dung trình bày tập trung vào tình hình chăn nuôi bò H’Mông (còn được gọi là bò vàng H'Mông) trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2023-2025 và kế hoạch phát triển trong thời gian tới.

Dù có nhiều tiềm năng, địa phương cũng chỉ ra những hạn chế lớn như chăn nuôi còn nhỏ lẻ, phụ thuộc tự nhiên, công tác quản lý giống chưa đồng bộ, chế biến sâu còn hạn chế và thị trường tiêu thụ chưa ổn định.

Bên cạnh các đề xuất kỹ thuật, các chuyên gia phía Việt Nam cũng kiến nghị cần có cơ chế hỗ trợ đồng bộ hơn về chính sách và thị trường để dự án phát triển bò H’Mông đạt hiệu quả thực chất. Việc xây dựng tiêu chuẩn chất lượng, cơ chế định giá gắn với chất lượng thịt và nguồn gốc giống được cho là yếu tố then chốt, nhằm tạo động lực để người dân chuyển từ chăn nuôi nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng hàng hóa, đồng thời bảo đảm lợi ích hài hòa giữa người chăn nuôi, doanh nghiệp và các bên tham gia dự án.