Ea H'Leo là huyện cửa ngõ phía Bắc của tỉnh Đắk Lắk, cách thành phố Buôn Ma Thuột hơn 80 km với diện tích tự nhiên 133.409 ha; là vùng đất có thế mạnh phát triển cây công nghiệp, đặc biệt là cà phê.
Hiện Ea H'Leo có trên 25.000 ha cà phê với sản lượng khoảng 60.000 tấn/năm, cà phê đã và đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu nông nghiệp và đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của huyện, nâng cao đời sống của người dân tại địa phương.
Hội thảo 'Phát triển cà phê bền vững trên địa bàn huyện Ea H’leo'. Ảnh: Ngọc Vân.
Bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, sản xuất và tiêu thụ cà phê tại Ea H’Leo cũng đang đối mặt với nhiều thách thức như: nhiều diện tích cây trồng đã qua thời kỳ cho sản lượng cao, bắt đầu thoái hóa; biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng bất thường, hạn hán, sâu bệnh gia tăng; giá cà phê thế giới biến động mạnh, trong khi năng lực chế biến sâu và xây dựng thương hiệu địa phương còn hạn chế; chuỗi giá trị cà phê còn manh mún, sự liên kết giữa nông dân - doanh nghiệp - thị trường chưa thực sự chặt chẽ; áp lực cạnh tranh từ các nước xuất khẩu cà phê khác trên thế giới ngày càng lớn.
Phát triển cà phê bền vững là xu thế tất yếu
Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND huyện Ea H’leo Y Thắng Êban cho biết, trước những thách thức của biến đổi khí hậu, biến động giá cả thị trường, cũng như yêu cầu ngày càng cao từ chuỗi cung ứng toàn cầu, việc phát triển cà phê theo hướng bền vững là yêu cầu cấp thiết. Điều này đòi hỏi sự đổi mới từ khâu canh tác, thu hoạch, chế biến, đến bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên đất và nước.
Hội thảo là dịp chia sẻ kinh nghiệm, cập nhật kiến thức khoa học, công nghệ và lắng nghe các ý kiến đóng góp từ chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp, qua đó tìm ra giải pháp thiết thực nhằm tháo gỡ khó khăn và định hướng cho ngành cà phê huyện Ea H’Leo phát triển bền vững hơn, ông Y Thắng Êban nói.
Ông Ngô Văn Đông, Tổng giám đốc Công ty CP Phân bón Bình Điền (thứ 2 từ trái qua) thăm vườn cà phê bón phân Đầu Trâu. Ảnh: Ngọc Vân.
Tại hội thảo, đại biểu cho rằng, phát triển bền vững đang là đòi hỏi cấp thiết của ngành cà phê Việt Nam nói chung và huyện Ea H’leo nói riêng, nhằm từng bước nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng và cải thiện thu nhập cho nông dân.
Muốn phát triển cây cà phê ở Ea H’Leo bền vững cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, song nếu chỉ để các hộ nông dân, doanh nghiệp tự thân vận động thì rất khó khăn, mà đòi hỏi có sự chung tay của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức hỗ trợ phát triển, cơ quan truyền thông và người tiêu dùng.
Ông Bùi Đức Thiện, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản - Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk nhấn mạnh, để nhiệm vụ phát triển cà phê bền vững trên địa bàn huyện Ea H’Leo nói riêng tiếp tục đạt được hiệu quả trong thời gian tới cấp địa phương cần tiếp tục phối hợp cấp tỉnh thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ cho hộ (người nông dân), doanh nghiệp, hợp tác xã; liên minh hợp tác xã theo chuỗi giá trị; liên minh, liên kết sản xuất cà phê bền vững; chính sách khuyến khích phát triển công nghiệp chế biến cà phê gắn với tiêu thụ ổn định, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường trong và ngoài nước.
SCF - Cuộc cách mạng xanh trong ngành cà phê
Trình bày về “Giải pháp nâng cao năng suất và chất lượng cà phê Ea H’Leo, thích ứng với biến đổi khí hậu”, ông Phạm Anh Cường - Phòng Nghiên cứu phát triển Công ty Cổ phần phân bón Bình Điền cho biết, để thực hiện mục tiêu xây dựng quy trình canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu; ổn định và cải thiện độ phì nhiêu đất; tăng thu nhập cho người nông dân và các đối tác tham gia trong chuỗi sản xuất cà phê, Bình Điền chú trọng nâng cao nhận thức của người dân trong vấn đề áp dụng khoa học kỹ thuật vào canh tác sử dụng phân bón một cách thông minh.
Tiếp tục có nhiều nghiên cứu để hoàn thiện quy trình phù hợp với tập quán canh tác của người dân. Đưa ra các loại phân bón NPK chuyên dùng cho từng loại cây, thích ứng với biến đổi khí hậu, giá cả hợp lý phù hợp với điều kiện của người dân tại địa phương…
Phân bón Bình Điền sẽ đưa ra các loại phân bón NPK chuyên dùng cho từng loại cây, thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh: Ngọc Vân.
Trình bày về “quy trình kỹ thuật chăm sóc cây cà phê theo hướng bền vững và kỹ thuật chăm sóc cây cà phê”, ông Trương Hồng - Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, thành viên Hội đồng khoa học Công ty Cổ phần phân bón Bình Điền cho biết, để thích ứng với biến đổi khí hậu và sự thay đổi về thị trường, người trồng cà phê ở Tây Nguyên đã bước đầu áp dụng các giải pháp SCF.
Một số mô hình SCF đã được triển khai bước đầu thành công ở Tây Nguyên, đặc biệt là ở các tỉnh như Đắk Lắk, Gia Lai và Lâm Đồng. Các mô hình này chủ yếu được hỗ trợ bởi các tổ chức quốc tế, các công ty công nghệ và các cơ quan nhà nước/Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Cụ thể, Bình Điền đã triển khai Chương trình canh tác cà phê thông minh ở 5 tỉnh Tây Nguyên và tỉnh Sơn La. Các mô hình đã thực hiện từ năm 2014 đến nay đã đạt được một số kết quả nổi bật như tiết kiệm lượng nước tưới từ 10-30 %; lượng phân bón 5-20 %; chi phí phòng trừ sâu bệnh hại giảm 10 - 30 %; năng suất tăng từ 5-15 %; lợi nhuận tăng 5-15 % so với đối chứng của nông dân.
Các hợp tác xã cà phê cũng đã bắt đầu ứng dụng AI, công nghệ blockchain vào phân tích dữ liệu lớn để truy xuất nguồn gốc, dự đoán giá cả và xu hướng tiêu thụ cà phê, từ đó giúp nông dân định hướng sản xuất và tiếp cận thị trường hiệu quả hơn.
Chương trình canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu do Phân bón Bình Điền phối hợp thực hiện. Ảnh: Ngọc Vân.
Một số nông dân tại Đắk Lắk, Gia Lai đã áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm kết hợp bón phân qua hệ thống tưới và sử dụng cảm biến để theo dõi độ ẩm của đất (IoT). Nhờ vào việc giảm bớt tưới nước, sản lượng cà phê của họ không những được cải thiện mà còn bảo vệ nguồn nước ngầm trong khu vực, hiệu quả kinh tế tăng.
Mặc dù các giải pháp canh tác cà phê thông minh đã được áp dụng ở Tây Nguyên song quy mô còn nhỏ lẻ chưa tạo được sự thay đổi mang tính đột phá và mức độ áp dụng còn thấp và thiếu đồng bộ để tạo được giá trị gia tăng cho ngành hàng.
“SCF không chỉ là xu hướng công nghệ mà còn là một giải pháp quan trọng giúp ngành cà phê Tây Nguyên vượt qua với những thách thức trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thị trường để đảm bảo sản xuất bền vững. Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến trong SCF sẽ giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, bảo vệ môi trường, và nâng cao đời sống của người nông dân. Do đó, để ngành cà phê Tây Nguyên phát triển bền vững, việc đầu tư vào SCF là một hướng đi cần được đẩy mạnh và nhân rộng trong tương lai. Đây là cuộc cách mạng xanh trong ngành cà phê” - ông Trương Hồng khẳng định.
Tại hội thảo các đại biểu đã đề xuất giải pháp cụ thể, khả thi để thúc đẩy sản xuất, chế biến, tiêu thụ cà phê Ea H’Leo theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu như: thúc đẩy tái canh cà phê với giống mới năng suất, chất lượng cao, chịu hạn tốt; áp dụng rộng rãi các quy trình canh tác bền vững, hạn chế tối đa phân bón, thuốc hóa học; tăng cường đầu tư vào chế biến sâu, xây dựng thương hiệu cà phê Ea H’Leo gắn với chỉ dẫn địa lý và tiêu chuẩn quốc tế; phát triển hợp tác xã, liên kết chuỗi giữa nông dân - doanh nghiệp - ngân hàng - thị trường; mở rộng thị trường xuất khẩu trực tiếp, giảm dần phụ thuộc vào trung gian…
