Hội thảo bàn giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả sản xuất sản phẩm gỗ và lâm sản là chương trình cấp thiết. Ảnh: Việt Khánh.
Từ thực tiễn đặt ra, ngày 15/9 UBND tỉnh Nghệ An đã tổ chức Hội thảo bàn về giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả sản xuất, chế biến gỗ và lâm sản trên địa bàn giai đoạn 2025 – 2030.
Nghệ An hiện có tổng diện tích rừng trên 973.000 ha, bao gồm gần 200.000 ha rừng trồng cung cấp nguyên liệu. 8 năm qua, thực hiện nghiêm Chỉ thị số 13-CT/TW ngày 12/01/2017 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, trong đó nhấn mạnh chủ trương “dừng khai thác gỗ rừng tự nhiên”, đồng thời tập trung phát triển rừng trồng đã mang lại tín hiệu tích cực cho địa phương này.
Chi tiết hơn, thời điểm năm 2020 sản lượng gỗ nguyên liệu khai thác từ rừng trồng tập trung của Nghệ An chỉ đạt khoảng 1,3 triệu m³ thì đến năm 2024 đã tăng vọt lên gần 1,8 triệu m³, đáp ứng trên 70% nhu cầu nguyên liệu phục vụ sản xuất và xuất khẩu sản phẩm gỗ.
Kỳ vọng sẽ nâng tầm ngành gỗ Nghệ An trong thời gian tới. Ảnh: Việt Khánh.
Việc cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững cũng rất khả quan. Xác định đây là chỉ tiêu quan trọng trong định hướng phát triển của KT-XH, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nghệ An đã chỉ đạo, thực hiện quyết liệt các phương án quản lý rừng bền vững đối với toàn bộ diện tích rừng và đất lâm nghiệp do các chủ rừng nhà nước quản lý.
Qua nắm bắt, tổng diện tích rừng đã được cấp chứng chỉ quản lý bền vững trên địa bàn đạt trên 32.630 ha, tập trung ở các huyện Quế Phong, Quỳ Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Anh Sơn, Tân Kỳ, Đô Lương, Con Cuông và Quỳnh Lưu (cũ). Ngoài ra còn khoảng 3.088 ha rừng tự nhiên có giá trị bảo tồn cao, chiếm khoảng 10% diện tích rừng tự nhiên trong liên kết cần được quản lý, bảo vệ theo quy trình.
Kết quả đã có nhưng chừng đó vẫn chưa thuyết phục, dù sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế nhưng ngành công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ của tỉnh chưa phát triển tương xứng, thể hiện qua diện tích rừng trồng thâm canh gỗ lớn còn hạn chế, diện tích rừng được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững còn rất thấp so với yêu cầu thực tiễn; sản phẩm gỗ xuất khẩu phần lớn vẫn ở dạng sơ chế; chưa xây dựng được thương hiệu rõ ràng; sức cạnh tranh trên thị trường trong nước cũng như quốc tế còn yếu.
Nghệ An phải chú trọng cải thiện chất lượng giống cây lâm nghiệp. Ảnh: Việt Khánh.
Những con số thống kê về thực trạng nguồn nguyên liệu gỗ trên địa bàn đáng phải suy ngẫm. Đành rằng sản lượng khai thác gỗ từ rừng trồng của Nghệ An giai đoạn 2021 – 2025 đạt trung bình khoảng 1,65 triệu m³/năm, đáp ứng khoảng 60% nhu cầu gỗ nguyên liệu phục vụ ngành chế biến gỗ, có điều khoảng 80% sản lượng là gỗ nhỏ, chủ yếu được sử dụng để sản xuất dăm gỗ và viên nén, nhìn chung chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng để chế biến các loại ván nhân tạo, hoặc các sản phẩm gỗ xuất khẩu có giá trị cao.
Các chuyên gia chung nhận định, ngành chế biến và tiêu thụ lâm sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả sản xuất, kinh doanh và sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
Một trong những “nút thắt” khó gỡ là mạng lưới cơ sở chế biến gỗ phát triển khá lộn xộn, không theo quy hoạch, chưa thống nhất, đồng bộ, từ đó kéo theo tình trạng phân tán nguồn nguyên liêu. Phần lớn các cơ sở chế biến có quy mô vừa và nhỏ, công nghệ còn thô sơ, nguyên liệu, máy móc thiết bị chủ yếu xuất xứ từ Trung Quốc, Đài Loan, công suất thấp và không đáp ứng được các yêu cầu cao về kỹ thuật, chất lượng và môi trường.
Áp lực càng chất chồng khi năng lực quản lý doanh nghiệp và đội ngũ lao động kỹ thuật cơ bản còn yếu, lại thiếu hụt vốn đầu tư, thiếu cả liên kết trong chuỗi giá trị. Vô cùng đáng lo khi phần lớn doanh nghiệp chế biến gỗ trên địa bàn vẫn phụ thuộc vào các đơn hàng gia công, phần nhiều phải thông qua khâu trung gian khiến giá trị gia tăng thấp, từ đó làm suy giảm thương hiệu sản phẩm gỗ Việt trên thị trường quốc tế.
Một thách thức khác là yêu cầu ngày càng cao về nguồn nguyên liệu có chứng chỉ rừng bền vững (FSC) từ các nước thuộc Liên minh châu Âu (EU), đòi hỏi sản phẩm phải được sản xuất từ gỗ có nguồn gốc hợp pháp. Trên thực tế toàn tỉnh chỉ mới đáp ứng được khoảng 20%, đây là trở ngại gây trở ngại lớn cho việc mở rộng thị phần xuất khẩu, đặc biệt tại các thị trường cao cấp và tiềm năng.
Ông Trần Quang Luận thẳng thắn chỉ ra những tồn tại, hạn chế, từ đó "hiến kế" để lâm nghiệp Nghệ An cất cánh. Ảnh: Việt Khánh.
Phát biểu tham luận, ông Trần Quang Luận, Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ và Lâm sản ngoài gỗ tỉnh Nghệ An, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Thanh Thành Đạt khẳng định:
“Để nâng tầm lĩnh vực lâm nghiệp nhất thiết phải tiến tới áp dụng công nghệ cao xuyên suốt quy trình. Những doanh nghiệp như chúng tối sẵn sàng mở rộng quy mô đầu tư nếu có chính sách thúc đẩy phù hợp, chúng ta phải chủ động bố trí cây trồng theo nhu cầu thực tiễn, đơn như có thể thay thế cây bạch đàn cho nhiều diện tích trồng keo với mục đích băm dăm như hiện tại, có như thế mới cải thiện, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm trên trường quốc tế, đồng thời đảm bảo thu ngân sách tương xứng cho địa phương”.
Ông Nguyễn Văn Đệ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An nhấn mạnh: “Muốn phát triển lớn mạnh phải xây dựng chuỗi giá trị từ trồng, khai thác, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu. Kết hợp phát triển vùng nguyên liệu tập trung với công nghiệp chế biến gỗ, lâm sản ngoài gỗ và dược liệu, ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao để nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh. Nhu cầu phát triển kinh tế rừng phải gắn liền với công tác bảo vệ môi trường, đảm bảo cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên”.
