Bước chuẩn bị nghiêm túc
Trong bức tranh phát triển hạ tầng giao thông quốc gia, Nghệ An đang nổi lên như một điểm nhấn quan trọng với hai dự án mang tính bước ngoặt. Đó là đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đoạn qua địa bàn tỉnh và đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy. Đây không chỉ là 2 công trình lớn về quy mô vốn đầu tư, diện tích giải phóng mặt bằng (GPMB), mà còn đặt ra yêu cầu cao về quyết tâm chính trị, sự đồng thuận của nhân dân và nỗ lực vào cuộc của cả hệ thống chính trị địa phương.
Dự án đường sắt tốc độ cao đoạn qua Nghệ An có chiều dài 85,5 km, đi qua 18 xã, phường; ga chính đặt tại Ga Vinh (xã Hưng Nguyên). Tổng diện tích cần GPMB hơn 519 ha, chi phí dự kiến khoảng 6.397 tỷ đồng. Toàn tuyến ảnh hưởng khoảng 2.150 hộ dân, trong đó có tới 1.942 hộ phải tái định cư. Để đáp ứng yêu cầu này, tỉnh đã dự kiến xây dựng 30 khu tái định cư với tổng diện tích gần 103 ha, kinh phí khoảng 1.450 tỷ đồng.
Nghệ An có gần 2.000 hộ dân phải tái định cư phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao. Ảnh: Đình Tiệp.
Đáng chú ý, các địa phương liên quan đã bắt đầu triển khai công tác khảo sát, lựa chọn địa điểm tái định cư. Trong tổng số 16 xã, phường bị ảnh hưởng, đã có 9 địa phương ban hành văn bản chấp thuận, 3 địa phương có tờ trình lên UBND tỉnh chờ phê duyệt, 4 địa phương còn lại đang lấy ý kiến nhân dân. Một số xã, phường như Quảng Châu, Đông Thành thuận lợi hơn khi dự án chủ yếu đi qua đất nông nghiệp, không phải xây dựng khu tái định cư.
Rõ ràng, công tác chuẩn bị của Nghệ An cho dự án đường sắt tốc độ cao không chỉ là giải pháp tình thế mà đã có bước đi bài bản, phân kỳ rõ ràng. Điều này cho thấy tỉnh đang dồn lực để đảm bảo tiến độ, hạn chế tối đa các vướng mắc thường gặp trong khâu GPMB – một “điểm nghẽn” của nhiều dự án hạ tầng trước đây.
Song song với đường sắt tốc độ cao, dự án đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy cũng là công trình được đặc biệt chú ý. Tuyến cao tốc dài khoảng 60 km, điểm đầu tại nút giao Hưng Tây (xã Hưng Nguyên) kết nối với cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt, điểm cuối vào Khu kinh tế cửa khẩu Thanh Thủy.
Theo quy hoạch, dự án có quy mô 6 làn xe hoàn chỉnh, vận tốc thiết kế 100 km/h (riêng các đoạn khó khăn 60 - 80 km/h). Tuy nhiên, để phù hợp nguồn lực, giai đoạn đầu triển khai với quy mô 4 làn xe nhưng GPMB và xây dựng cầu, nền đường quan trọng vẫn theo quy mô 6 làn. Tổng mức đầu tư sơ bộ 23.950 tỷ đồng, dự kiến khởi công năm 2026 và đưa vào khai thác năm 2029.
Để triển khai dự án, tỉnh Nghệ An cần thu hồi khoảng 182 ha rừng phòng hộ, 185 ha đất rừng sản xuất và 1 ha đất rừng đặc dụng. Đây là khối lượng chuyển đổi đất rừng lớn, vượt mức 100 ha, theo luật định phải trình Quốc hội xem xét, quyết định. Tỉnh đã sớm có tờ trình gửi Thủ tướng Chính phủ, đề nghị thành lập Hội đồng thẩm định Nhà nước để hoàn thiện thủ tục, kịp trình Quốc hội vào cuối năm 2025.
Công tác GPMB của dự án cao tốc cũng là thách thức không nhỏ. Theo kiểm đếm sơ bộ, có hơn 2.800 hộ dân bị ảnh hưởng, trong đó hơn 220 hộ phải tái định cư. Kinh phí GPMB ước khoảng 2.820 tỷ đồng. Đáng chú ý, UBND tỉnh đã chủ động đề xuất tách phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành các dự án thành phần để thuận tiện triển khai, tránh tình trạng “dàn hàng ngang” dễ gây chậm tiến độ.
Với tầm quan trọng của dự án, Thủ tướng Chính phủ đã bố trí 100 tỷ đồng từ nguồn vốn tăng thu ngân sách Trung ương năm 2024 cho công tác chuẩn bị, thể hiện sự quan tâm, ưu tiên nguồn lực cho Nghệ An.
Quyết tâm từ Trung ương đến địa phương
Tại phiên họp lần thứ 20 của Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia diễn ra vào chiều tối ngày 10/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định tinh thần “đã nói phải làm, đã cam kết phải thực hiện”. Người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh yêu cầu giải ngân 100% vốn đầu tư công, đạt tăng trưởng kinh tế 8,3 - 8,5% năm 2025, tạo đà hướng tới mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong nhiệm kỳ.
Đối với Nghệ An, Thủ tướng đã giao các bộ, ngành khẩn trương thẩm định, hoàn thiện thủ tục để trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư cao tốc Vinh - Thanh Thủy trước tháng 12/2025. Đồng thời, ông nhấn mạnh các địa phương phải phát huy tinh thần chủ động, nhất là trong công tác GPMB và huy động nguồn nguyên vật liệu, không trông chờ vào Trung ương.
Phối cảnh minh họa dự án đường cao tốc Vinh - Thanh Thủy. Ảnh: ChatGPT.
Về phía địa phương, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh nhiều lần báo cáo chi tiết tiến độ và khẳng định quyết tâm của tỉnh trong việc dồn lực thực hiện hai dự án. Việc tỉnh sớm rà soát diện tích đất rừng, lập danh mục các hộ dân bị ảnh hưởng và tính toán chi phí GPMB cho thấy sự chủ động, cầu thị và đồng bộ trong chuẩn bị.
Hai dự án trọng điểm nói trên là cơ hội lịch sử để Nghệ An bứt phá, khẳng định vị thế trung tâm vùng Bắc Trung Bộ. Nhưng cơ hội chỉ trở thành hiện thực khi đi kèm quyết tâm và hành động cụ thể.
Nhìn vào những con số đã được rà soát, những khu tái định cư đã được quy hoạch, những văn bản trình Chính phủ, có thể thấy Nghệ An không chỉ “nói suông” mà đang thực sự chuẩn bị một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng. Thách thức còn ở phía trước, song với tinh thần “thần tốc, táo bạo, hiệu quả” mà Thủ tướng nhiều lần nhấn mạnh, cùng sự đồng lòng của nhân dân, tin rằng những tuyến đường chiến lược này sẽ sớm trở thành hiện thực, mở ra không gian phát triển mới cho Nghệ An và cả khu vực.
