Đây là nhận định của các chuyên gia tại toạ đàm “Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Bài toán đầu tư bền vững cho doanh nghiệp”, do Báo Kinh tế và Đô thị phối hợp với Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tổ chức ngày 2/10.
Những giải pháp công nghệ và quản lý
Số liệu từ phía EVN chỉ ra, đến cuối năm 2024, EVN đã lắp đặt hơn 31 triệu công tơ, trong đó 95% là công tơ điện tử, gần 30 triệu công tơ được kết nối đo xa, giúp doanh nghiệp và hệ thống điện quản lý phụ tải minh bạch, hiệu quả hơn. Các dịch vụ điện hiện nay được cung cấp 100% trực tuyến mức độ 4 với gần 38 triệu yêu cầu được giải quyết qua kênh số, giúp khách hàng tiết kiệm thời gian và chi phí.
Ông Phạm Viết Thạch - Phó Trưởng Ban Môi trường và Phát triển bền vững (EVN) chia sẻ, Tập đoàn hiện sở hữu một hệ thống dữ liệu vận hành rất lớn và trên cơ sở đó có thể phát triển các công cụ, nền tảng số hỗ trợ doanh nghiệp giám sát và quản lý năng lượng hiệu quả hơn. Dữ liệu phụ tải được phân tích có thể cung cấp biểu đồ sử dụng điện theo thời gian thực, cảnh báo tiêu thụ bất thường, tư vấn dịch chuyển phụ tải theo chương trình điều chỉnh phụ tải (DSM/DR), giúp doanh nghiệp tối ưu lịch vận hành và giảm chi phí năng lượng. Bên cạnh đó, cổng thông tin sudungdien.evn.com.vn cho phép khách hàng theo dõi biểu đồ phụ tải, kiểm soát chi phí và quản lý mức tiêu thụ điện của mình.
Các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Thanh Hải.
Trong thời gian tới, nền tảng dữ liệu này có thể tích hợp với hệ thống quản lý năng lượng của doanh nghiệp, cung cấp báo cáo phân tích chuyên sâu, dự báo phụ tải và xác định tiềm năng tiết kiệm. Doanh nghiệp không chỉ theo dõi mà còn chủ động điều chỉnh sản xuất, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững quốc gia.
Đồng quan điểm, ông Trần Anh Tuấn - Phó Trưởng Ban Quản lý Các khu công nghệ cao và khu công nghiệp TP Hà Nội nhận định: Việc áp dụng sử dụng hiệu quả năng lượng tại các khu công nghiệp ở Việt Nam nói chung và tại Hà Nội nói riêng đang diễn ra ngày càng tích cực, nhưng mức độ phổ biến và hiệu quả còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quy mô doanh nghiệp, loại hình sản xuất, nguồn vốn đầu tư và nhận thức của lãnh đạo doanh nghiệp.
Một số mô hình điển hình đang mang lại hiệu quả rõ rệt và có tiềm năng nhân rộng tại các KCN như mô hình "Nâng cấp đồng bộ hệ thống phụ trợ". Một nhà máy sản xuất thực phẩm tại khu công nghiệp Thăng Long đã đầu tư vào việc cải thiện hệ thống khí nén toàn diện (kiểm soát rò rỉ, thay thế máy nén hiệu suất cao, lắp đặt hệ thống quản lý khí nén thông minh), giúp giảm 20% lượng điện tiêu thụ cho khí nén.
Hay mô hình “Năng lượng mặt trời áp mái kết hợp lưu trữ” tại khu công nghiệp Quang Minh, Thăng Long, Nội Bài. Một công ty sản xuất bao bì tại KCN Sài Đồng đã tự chủ được khoảng 30-40% nhu cầu điện từ hệ thống mặt trời, giúp giảm áp lực chi phí điện và tăng tính bền vững.
Theo PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, đối với cộng đồng doanh nghiệp, tiết kiệm năng lượng không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà còn là bài toán đầu tư chiến lược, mang tính sống còn trong bối cảnh kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và hội nhập quốc tế sâu rộng. Mỗi quyết định đầu tư, lựa chọn công nghệ hay cách thức quản trị năng lượng của doanh nghiệp sẽ góp phần định hình chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong nhiều thập kỷ tới.
Cần một cơ chế tài chính đủ mạnh
Phó Chủ tịch HANSIBA Nguyễn Vân cho rằng, nếu nhà đầu tư không có một khung pháp lý rõ ràng, không nắm được kế hoạch sản xuất, kinh doanh, chi phí đầu vào, đầu ra và tổng mức đầu tư thì họ sẽ không thể yên tâm tham gia. Trong bối cảnh đó, dự án Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) được ban hành kỳ vọng sẽ tháo gỡ các rào cản, hoàn thiện hành lang pháp lý để khuyến khích doanh nghiệp và toàn xã hội chuyển đổi xanh hiệu quả, bền vững.
Doanh nghiệp thực hiện kiểm toán năng lượng để xác định các khâu tiêu tốn nhiều năng lượng. Ảnh: Trung Nguyên.
Thời gian qua, Bộ Công Thương đã hỗ trợ doanh nghiệp trong tư vấn giải pháp sử dụng nặng lượng tiết kiệm và hiệu quả, thực hiện kiểm toán năng lượng để phát hiện những khâu tiêu tốn nhiều năng lượng. Ông Cù Huy Quang, Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và Khuyến công chia sẻ: Hiện nay, nhóm doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng trọng điểm phải thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ 3 năm/lần và triển khai các giải pháp theo khuyến nghị kiểm toán; bổ nhiệm người quản lý năng lượng, xây dựng và thực hiện kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hàng năm; báo cáo định kỳ về tình hình sử dụng năng lượng và kết quả thực hiện cho cơ quan quản lý và khuyến khích áp dụng hệ thống quản lý năng lượng.
Về mức độ tuân thủ, phần lớn doanh nghiệp trọng điểm đã thực hiện nghiêm túc quy định, đặc biệt là báo cáo định kỳ và kiểm toán năng lượng. Một số doanh nghiệp điển hình đã áp dụng hệ thống quản lý năng lượng và đạt kết quả tiết kiệm 5–10% chi phí năng lượng mỗi năm.
Sử dụng đèn LED giúp giảm lượng điện năng tiêu thụ trong nhà máy. Ảnh: VNEEP.
Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp gặp khó khăn do hạn chế về vốn đầu tư, công nghệ lạc hậu hoặc thiếu nhân lực chuyên môn, nên việc triển khai còn chưa đồng đều. Phần lớn các giải pháp tiết kiệm năng lượng, đổi mới công nghệ hay đầu tư năng lượng tái tạo đều đòi hỏi chi phí ban đầu khá lớn. Ông Cù Huy Quang cho biết, để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào chuyển đổi năng lượng, cần có cơ chế nào để giảm rủi ro tài chính, Bộ Công thương đang phối hợp với các tổ chức tài chính hoặc địa phương, một số cơ chế quan trọng có thể kể đến: cơ chế bảo lãnh tín dụng cho các dự án tiết kiệm năng lượng, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa; hỗ trợ lãi suất hoặc ưu đãi vay vốn từ các quỹ phát triển xanh, quỹ bảo vệ môi trường; mô hình ESCO (công ty dịch vụ năng lượng) – trong đó doanh nghiệp không phải bỏ vốn ban đầu, mà trả dần từ phần tiết kiệm được; uu đãi thuế, khấu hao nhanh đối với thiết bị, công nghệ tiết kiệm năng lượng.
Về phối hợp triển khai, Bộ Công Thương đang làm việc chặt chẽ với NHNN, Ngân hàng thế giới, Bộ Tài chính và các tổ chức tài chính quốc tế để xây dựng gói tín dụng xanh, đồng thời kết nối với chính quyền địa phương nhằm đưa các mô hình hỗ trợ thí điểm xuống cấp tỉnh/thành. Đây là điều kiện quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam có thể đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh – tuần hoàn, mạnh dạn áp dụng giải pháp cụ thể giúp tối ưu hóa sử dụng năng lượng.
