Ngành Dầu khí-Nhiên liệu sạch cho giao thông xanh: [Bài 1] Bước đi chiến lược

Áp lực môi trường là động lực chuyển đổi xanh

Những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn của Việt Nam như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng hay Đà Nẵng đã trở thành vấn đề báo động. Theo các báo cáo môi trường, hai nguồn phát thải lớn nhất hiện nay là phương tiện giao thông và các cơ sở công nghiệp sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đây cũng chính là nguyên nhân chính gây hiệu ứng nhà kính, khiến chất lượng sống ở đô thị suy giảm nghiêm trọng.

Tại Diễn đàn “Năng lượng xanh – Thành phố sạch”, diễn ra ngày 7/11 do Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, ông Lê Văn Đạt, Phó Giám đốc Học viện Chiến lược và Bồi dưỡng cán bộ (Bộ Xây dựng) cho biết, tổng phát thải CO₂ từ hoạt động giao thông đường bộ năm 2024 ước tính 10,8 triệu tấn CO₂tđ, trong đó phương tiện cá nhân (xe máy, ô tô con) chiếm 49%, vận tải hàng hóa bằng xe tải chiếm gần 40%.

Tại Hà Nội, nồng độ bụi mịn PM₂.₅ trung bình năm 2023 đạt 40–50 µg/m³, cao gấp 2–3 lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Xe máy là nguồn phát thải chính, gây ra 94% lượng hydrocarbon (HC), 87% CO, 57% NOx và 33% bụi mịn PM10 trong giao thông đô thị. TP.HCM cũng ghi nhận mức ô nhiễm nghiêm trọng, từng đứng top 4 thành phố ô nhiễm nhất thế giới, AQI đạt 194 vào 14/01/2025, cao gấp 7 lần ngưỡng khuyến nghị của WHO (5 µg/m³). Những con số này đặt ra yêu cầu cấp bách phải thay đổi mô hình phát triển năng lượng đô thị.

Hiện nay, tại các thành phố trên thế giới như Copenhagen, Singapore hay Tokyo đều đang áp dụng các mô hình giao thông ít phát thải, khuyến khích sử dụng xe điện, phương tiện dùng nhiên liệu sạch và hạ tầng năng lượng thông minh. Việc phát triển nhiên liệu sạch và chuyển đổi năng lượng không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu để đảm bảo tương lai bền vững cho các đô thị.

Là ngành kinh tế trụ cột, cung ứng hơn 70% nguồn năng lượng sơ cấp của quốc gia, ngành Dầu khí Việt Nam đang tiên phong thực hiện những bước đi chiến lược để cung cấp nhiên liệu sạch cho giao thông xanh. Với việc phát triển nhiên liệu sinh học, khí LNG, CNG và nghiên cứu năng lượng hydrogen, ngành dầu khí không chỉ  cung ứng năng lượng mà đang từng bước trở thành một phần của giải pháp môi trường.

Bốn định hướng chiến lược

TS. Nguyễn Hùng Dũng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Dầu khí Việt Nam khẳng định: Ngành dầu khí đã đặt mục tiêu đưa nhiên liệu sạch chiếm ít nhất 30% tổng sản lượng cung cấp cho khu vực đô thị vào năm 2030. Để thực hiện mục tiêu này Ngành Dầu khí đang từng bước hình thành chuỗi giá trị năng lượng sạch hoàn chỉnh theo định hướng: Phát triển nhiên liệu chuyển tiếp; thúc đẩy nhiên liệu sinh học; đầu tư công nghệ năng lượng mới và tăng cường hợp tác quốc tế.

Việc phát triển nhiên liệu chuyển tiếp LNG và CNG được xem là cầu nối quan trọng trong giúp Việt Nam giảm dần sự phụ thuộc vào dầu mỏ và than đá là hai nguồn năng lượng phát thải cao. Hiện ngành dầu khí đã xây dựng chuỗi cung ứng LNG khép kín gồm các khâu nhập khẩu, tồn trữ và phân phối. Đặc biệt, Kho cảng LNG Thị Vải (Bà Rịa – Vũng Tàu) – công trình LNG đầu tiên của Việt Nam đã đi vào vận hành với công suất 1 triệu tấn/năm, dự kiến mở rộng lên 3 triệu tấn/năm vào năm 2026. Song song, Dự án Kho LNG Sơn Mỹ (Bình Thuận) có quy mô lớn hơn, hướng tới cung cấp 10 triệu tấn/năm sau khi hoàn thành giai đoạn 1. 

Tới đây, ngành dầu khí sẽ xây dựng trạm nạp khí CNG/LNG cho xe buýt, xe tải tại các thành phố lớn để  giảm 20–25% phát thải CO₂ so với dầu diesel. Phối hợp cùng các địa phương để lồng ghép hạ tầng LNG, CNG vào quy hoạch năng lượng đô thị. 

Song hành với LNG, ngành Dầu khí cũng đang đẩy mạnh phát triển nhiên liệu sinh học (biofuel) – một nguồn năng lượng tái tạo từ nông nghiệp có khả năng thay thế xăng, dầu truyền thống. Điều đáng chú ý là nhiên liệu sinh học của Việt Nam được sản xuất từ nguồn phụ phẩm nông nghiệp như sắn, ngô, mía, giúp giảm phát thải CO₂ tới 40% so với xăng truyền thống, đồng thời nâng cao giá trị cho nông sản và tạo sinh kế xanh cho nông dân. Đây chính là “nút giao” giữa nông nghiệp xanh và công nghiệp năng lượng sạch, thể hiện cách tiếp cận linh hoạt, bền vững của ngành Dầu khí trong việc khai thác nguồn lực nội địa để phục vụ mục tiêu quốc gia về tăng trưởng xanh.

Ở tầm trung và dài hạn, Petrovietnam xác định đầu tư vào năng lượng mới. Hydrogen xanh, amoniac xanh, và công nghệ thu hồi, lưu trữ carbon (CCUS) là mũi nhọn chiến lược. Trong đó, Hydrogen được xem là “nhiên liệu của tương lai” – có thể sử dụng cho phát điện, giao thông, công nghiệp nặng và hóa dầu mà không phát thải CO₂. Đây là hướng đi thể hiện tầm nhìn dài hạn của Petrovietnam, không chỉ dừng ở việc giảm phát thải trong nước mà còn tạo ra sản phẩm năng lượng xuất khẩu có giá trị cao, đưa Việt Nam vào chuỗi cung ứng năng lượng sạch khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Ngành dầu khí cũng tăng cường hợp tác quốc tế, kết nối tri thức toàn cầu với các tập đoàn năng lượng hàng đầu như TotalEnergies (Pháp), Petronas (Malaysia), JOGMEC (Nhật Bản) và ADNOC (UAE). Những mối quan hệ này không chỉ giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ tiên tiến và tiêu chuẩn vận hành quốc tế, mà còn tạo điều kiện để tham gia các dự án hydrogen, biofuel, carbon thấp và thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Qua đó, ngành Dầu khí không chỉ “xanh hóa” nội lực mà còn hội nhập sâu hơn vào chuỗi năng lượng bền vững thế giới.

Có thể thấy, khi ô nhiễm không khí đe dọa trực tiếp sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế, việc chuyển đổi sang năng lượng sạch không chỉ là nghĩa vụ, mà là cơ hội tái cấu trúc ngành dầu khí. Chính áp lực môi trường đã trở thành động lực đổi mới của ngành năng lượng Việt Nam.