3 thách thức lớn
Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày, Túi xách Việt Nam (LEFASO), ngành da giày Việt Nam hiện đang phải đối mặt với ba thách thức mang tính chiến lược.
Ngành da giày Việt Nam hiện đang phải đối mặt với ba thách thức mang tính chiến lược. Ảnh: Trần Việt.
Thách thức đầu tiên và cũng là thách thức thường trực của ngành da giày Việt Nam chính là áp lực về giá. Trong bối cảnh chi phí sản xuất trong nước liên tục tăng, từ tiền lương, chi phí logistics, điện năng cho đến yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường, xã hội ngày càng khắt khe, biên lợi nhuận của doanh nghiệp ngày càng bị thu hẹp. Trong khi đó, giá xuất khẩu lại không tăng tương ứng, thậm chí nhiều đơn hàng còn bị ép giảm.
Đáng chú ý, dù nhiều đơn hàng đang dịch chuyển khỏi Trung Quốc, các đối tác quốc tế vẫn sử dụng mặt bằng giá của Trung Quốc để đàm phán với doanh nghiệp Việt Nam. Điều này tạo ra sức ép lớn, bởi chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu trong nước chưa hoàn thiện, khiến chi phí đầu vào của doanh nghiệp Việt Nam khó có thể cạnh tranh ngang bằng.
Thách thức thứ hai là hạn chế về công nghệ. Dù đã có những bước tiến nhất định trong tự động hóa và quản trị sản xuất, phần lớn doanh nghiệp da giày Việt Nam vẫn đang ở vị trí gia công trong chuỗi giá trị toàn cầu. Nhiều đơn hàng có yêu cầu cao về công nghệ, thiết kế, vật liệu mới hoặc sản xuất bền vững vẫn chưa thể dịch chuyển sang Việt Nam.
Theo đại diện LEFASO, không ít đơn hàng giá trị cao vẫn “neo” lại Trung Quốc bởi doanh nghiệp Việt Nam chưa làm chủ được các công nghệ cốt lõi, từ khâu thiết kế sản phẩm, phát triển mẫu mã đến ứng dụng vật liệu thân thiện môi trường hay các quy trình sản xuất thông minh. Việc thiếu năng lực công nghệ không chỉ khiến doanh nghiệp bỏ lỡ cơ hội tăng doanh thu, mà còn làm chậm quá trình nâng cấp vị thế của ngành trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ngành da giầy trước thách thức xanh hóa, giảm phát thải khí nhà kính. Ảnh: Việt Anh.
Trong bối cảnh các thị trường lớn như EU, Mỹ ngày càng siết chặt tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn lao động và truy xuất nguồn gốc, khoảng cách công nghệ có nguy cơ trở thành rào cản lớn. Nếu không đầu tư bài bản cho đổi mới công nghệ, chuyển đổi số và sản xuất bền vững, ngành da giày Việt Nam có thể mất dần lợi thế trước những đối thủ đang đi nhanh hơn trong khu vực.
Thách thức thứ ba đến từ môi trường cạnh tranh quốc tế, đặc biệt là trong khu vực Đông Nam Á. Indonesia hiện được xem là một trong những đối thủ lớn của Việt Nam trong ngành da giày. Quốc gia này đang tích cực đàm phán hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu (EU). Nếu hiệp định này được ký kết vào cuối năm 2026 hoặc đầu năm 2027, hàng da giày Indonesia sẽ có lợi thế đáng kể về thuế quan khi vào thị trường EU.
Điều này đặt ngành da giày Việt Nam trước nguy cơ mất thị phần tại một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất. Khi lợi thế thuế quan bị san bằng hoặc thu hẹp, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào chất lượng sản phẩm, công nghệ, tốc độ giao hàng và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững - những yếu tố mà Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.
Cần tháo gỡ chính sách để giữ chân chuỗi cung ứng
Từ những thách thức trên, LEFASO cho rằng, vai trò của chính sách là đặc biệt quan trọng trong giai đoạn hiện nay. Một trong những vấn đề cấp bách là tháo gỡ các vướng mắc liên quan đến xuất nhập khẩu tại chỗ. Hiện nay, sự thiếu đồng bộ giữa luật và các nghị định hướng dẫn đang khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu, dù chủ động được nguồn nguyên phụ liệu trong nước, vẫn không thể hoàn thuế.
Hệ quả là nhiều doanh nghiệp buộc phải chuyển sang nhập khẩu trực tiếp nguyên phụ liệu thay vì mua trong nước, làm suy yếu ngành công nghiệp hỗ trợ nội địa vốn được xem là “xương sống” để nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn ngành. LEFASO kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành liên quan sớm rà soát, điều chỉnh chính sách để khuyến khích sử dụng nguyên phụ liệu trong nước, tạo động lực phát triển chuỗi cung ứng nội địa bền vững.
Bên cạnh đó, LEFASO đề xuất Bộ Công Thương tổ chức các cuộc họp khẩn với các bên liên quan nhằm tìm giải pháp tức thời, tránh để những vướng mắc chính sách kéo dài và làm suy yếu nền tảng của ngành. Riêng với ý tưởng thành lập trung tâm nguyên phụ liệu cho các ngành dệt may, da giày và gỗ, doanh nghiệp cho rằng đây là mô hình mới, phức tạp, đòi hỏi cơ chế đặc thù và sự tư vấn chuyên sâu.
Theo đó, Trung tâm này không chỉ đơn thuần là nơi tập trung nguyên phụ liệu, mà cần được thiết kế như một hệ sinh thái hoàn chỉnh, kết hợp logistics, chợ nguyên liệu, nghiên cứu, phát triển (R&D) và kiểm định chất lượng. Để làm được điều này, các cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt tại Trung Quốc, cần hỗ trợ kết nối, giúp doanh nghiệp trong nước học hỏi kinh nghiệm quốc tế và xây dựng đề án khả thi.
