Người dân lo lắng
Cuối tháng 7, con đường dẫn vào phường Đông Gia Nghĩa, (tỉnh Lâm Đồng) nhão nhoét bùn đất. Ông Trần Vi Tuấn, chủ gần 6ha sầu riêng thái đang lo lắng nhìn những trái sầu đang chuẩn bị thu hoạch có nguy cơ bị sượng cao vì hơn mười ngày qua thời tiết mưa lớn kéo dài.
Ông Trần Vi Tuấn, phường Đông Gia Nghĩa, tỉnh Lâm Đồng kiểm tra trái sầu riêng đang chuẩn bị thu hoạch. Ảnh: Phạm Hoài.
“Tôi có hơn 3ha đang cho thu hoạch với sản lượng khoảng 50 tấn. Hiện tại, các thương lái vào chào giá tại vườn dao động từ 55 - 60 ngàn đồng/kg, thấp hơn năm ngoái gần 20.000 đồng/kg. Nguyên nhân chính là mưa nhiều, trái dễ bị sượng nước, cơm không chín đều nên giá bị giảm", ông Tuấn chia sẻ.
Cách đó khoảng 30 km, xã Kiến Đức thời gian qua cũng chìm trong mưa. Ông Phạm Thế Vinh, chủ 2ha sầu riêng cũng lo lắng bởi gần cả tháng nay mưa liên tục, nhiều trái sầu riêng mới khui ra cơm nhão như cháo, múi trắng bệch. “Cây sầu riêng ngâm nước nhiều ngày là hỏng hết. Tôi lo nhất là mất uy tín với thương lái xuất khẩu”, ông Vinh ngậm ngùi nói.
Theo ông Vinh, mỗi ha sầu riêng phải đầu tư gần 150 triệu cho phân bón, thuốc, công chăm sóc. Giá bán giảm một nửa, trái hỏng thì coi như công sức cả năm đổ sông đổ biển. Đặc biệt, năm nay thời tiết mưa liên tục trong nhiều ngày nên thương lái càng ép giá vì phần lớn trái đều bị sượng nước.
Không chỉ nông dân khốn đốn, thương lái cũng rơi vào tình cảnh khó khăn vì chất lượng sầu riêng xuống thấp. Chị Phạm Thị Thu, thương lái lâu năm ở Lâm Đồng cho biết, giá năm nay giảm mạnh, hàng đẹp ngày càng hiếm, nhất là ở các xã phía nam tỉnh Lâm Đồng. “Mưa dầm kéo dài khiến trái bị sượng nước, ngấm ẩm, tôi không dám ôm hàng nhiều. Có chuyến đi cả tuần, chọn nhiều vườn mà gom không nổi chục tấn đạt chuẩn”, chị Thu nói thêm.
Chị Phạm Thị Thu, thương lái lâu năm ở Lâm Đồng đang kiểm tra và chỉ ra những phần cơm bị sượng nước không đủ tiêu chuẩn để công nhân nhận biết và loại ra. Ảnh: Phạm Hoài.
Tại Đắk Lắk, ông Hoàng Văn Thành, thương lái nhiều năm gắn bó với vùng sầu riêng xã Krông Pắc cho biết, còn khoảng gần một tháng nữa Đắk Lắk mới bước vào chính vụ nhưng thời điểm này giá sầu riêng được chào mua ở các vườn của người dân giảm từ 10-15 ngàn đồng/kg so với cùng kỳ năm ngoái. Cụ thể, giá sầu riêng Ri6 dao động từ 25 – 40 ngàn đồng/kg, sầu riêng Thái dao động từ 55 - 65 ngàn đồng/kg.
“Giá giảm nhưng năm nay người đi mua như chúng tôi cũng lo lắng vì so với mọi năm mưa nhiều nên việc sầu riêng bị sượng nước, sượng dừa…là điều rất dễ xảy ra”, ông Thành chia sẻ.
Xây dựng chuỗi liên kết
Theo ông Trần Văn Thắng, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Krông Pắc cho biết, sầu riêng năm nay đang có giá thấp hơn cùng kỳ năm trước từ 12 -17 ngàn đồng/kg. Tuy nhiên, so với cách đây khoảng 10 ngày thì giá thị trường tại xã Krông Pắc có tăng từ 2 - 3 ngàn đồng/kg. Năm nay do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, lượng mưa tương đối nhiều, nếu bà con nông dân không có quy trình chăm sóc đúng và theo tiêu chuẩn cụ thể thì nhiều nhà vườn trái bị sượng nước dẫn đến giá bán ra sẽ không được cao và thậm chí bị ép.
“Thời tiết mưa nhiều, chắc chắn sầu riêng bị ảnh hưởng, nhất là những nhà vườn trồng và chăm sóc hoàn toàn theo hoá học. Hiện tại, những nhà vườn có liên kết sản xuất và canh tác theo hướng hữu cơ thì tỷ lệ trái sượng khá thấp”, ông Thắng chia sẻ thêm.
Theo ông Trần Văn Thắng, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Krông Pắc, để đảm bảo ổn định thị trường cũng như mang lại hiệu quả kinh tế bền vững cần phải xây dựng chuỗi liên kết và nhà vườn phải thực hiện nghiêm ngặt các khâu trồng, chăm sóc, làm hoa... theo hướng hữu cơ. Ảnh: Phạm Hoài.
Cũng theo ông Thắng, mặc dù canh tác theo hướng hưu cơ chi phí tăng nhưng nếu áp dụng đúng quy trình thì chất lượng trái, cơm rất tốt và đặc biệt cây sầu riêng phát triển bền vững hơn. Tuy nhiên, để thay đổi thói quen canh tác truyền thống sang hoàn toàn hữu cơ cần thời gian và cơ chế hỗ trợ tài chính từ ngành chức năng phù hợp, lâu dài.
Trước tình trạng giá sầu riêng xuống sâu và chất lượng trái suy giảm, ngành nông nghiệp các tỉnh Tây Nguyên đang khuyến cáo nông dân phải thay đổi tư duy sản xuất. Thay vì chạy theo diện tích, việc ưu tiên xây dựng hệ thống thoát nước hợp lý, bảo đảm vườn thông thoáng, hạn chế úng rễ trong mùa mưa là yêu cầu cấp bách.
Cùng với đó, nông dân cần áp dụng nguyên tắc “4 đúng”(đúng loại, đúng liều lượng, đúng thời điểm, đúng cách) trong sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, giảm thiểu hóa chất dư thừa, hướng đến quy trình hữu cơ để đảm bảo an toàn cho trái và môi trường. Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, việc cấp mã số vùng trồng, hình thành chuỗi liên kết giữa hợp tác xã và doanh nghiệp xuất khẩu đang được xem là chìa khóa để ngành hàng này đứng vững.
Tỉnh Lâm Đồng cho biết đang siết chặt việc mở rộng diện tích mới, đồng thời hỗ trợ nông dân chăm sóc theo hướng an toàn, hữu cơ và cấp mã số vùng trồng để đáp ứng thị trường xuất khẩu chính ngạch. Ảnh: Phạm Hoài.
Liên quan đến vấn đề này, đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng cho biết, địa phương đang siết chặt việc mở rộng diện tích mới, đồng thời hỗ trợ nông dân chăm sóc theo hướng an toàn, hữu cơ và cấp mã số vùng trồng để đáp ứng thị trường xuất khẩu chính ngạch. Song song đó, đẩy mạnh kết nối doanh nghiệp, bao tiêu sản phẩm, giúp người trồng không còn phụ thuộc vào thương lái nhỏ lẻ.
Những giải pháp trên được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng cho một ngành sầu riêng phát triển ổn định và bền vững hơn. Bởi thực tế, Tây Nguyên đang bước vào cao điểm mùa mưa, nhiều vườn sầu riêng vẫn ngập trong bùn nước, thương lái và nông dân cùng chung nỗi lo về chất lượng và giá cả. Nếu không thay đổi theo hướng sản xuất hữu cơ, kiểm soát quy trình chặt chẽ, những rủi ro như trái xấu, cơm sượng... thậm chí mất mùa sẽ còn tiếp diễn.
