Lương thực là bản sắc
Năm nay, kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Việt Nam tự hào nhìn lại hành trình của một dân tộc kiên cường.
Thành công của Việt Nam không chỉ khẳng định qua nguồn dự trữ quốc gia dồi dào, mà chuỗi giá trị ngày càng đa dạng và năng lực cạnh tranh được nâng cao.
Trải qua những năm tháng chiến tranh và tái thiết đầy gian khó, đất nước đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế năng động nhất châu Á, ghi dấu bằng những bước tiến vượt bậc trong giáo dục, y tế, giảm nghèo và phát triển nông nghiệp. Từ chỗ từng phụ thuộc vào viện trợ lương thực, nay Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu hàng đầu về gạo, thủy sản, cà phê, hạt tiêu và rau quả.
Song bên cạnh niềm vui ấy là những thách thức toàn cầu: biến đổi khí hậu, gián đoạn chuỗi cung ứng, biến động thị trường và chuyển biến trong thị hiếu tiêu dùng đang đặt áp lực lớn lên an ninh lương thực.
Lương thực không chỉ là con số calo hay hàng hóa - đó là phẩm giá, là bản sắc và là quyền được nuôi dưỡng. Vì vậy, an ninh lương thực không phải là cứu trợ nhất thời mà là một yêu cầu công bằng: không ai đáng phải chịu đói, ăn uống thiếu lành mạnh hay suy dinh dưỡng. Đảm bảo an ninh lương thực không phải là một hoạt động từ thiện - đó là công lý.
Ông Vinod Ahuja - Trưởng đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) tại Việt Nam. Ảnh: FAO.
Đối với người Việt Nam, lương thực là văn hóa, là bản sắc và là niềm tự hào. Một bát cơm hay một tô phở nóng hổi không chỉ là để nuôi sống, đó còn là di sản. An ninh lương thực hàm chứa sự công bằng, dinh dưỡng, tính bền vững và sự quan tâm. Tất cả mọi công dân, dù họ sống ở đâu và hoàn cảnh như thế nào, đều có thể tiếp cận được nguồn thực phẩm an toàn, đa dạng và bổ dưỡng.
Khi bước vào một chặng đường phát triển mới, Việt Nam nên đặt mục tiêu không chỉ sản xuất nhiều hơn, mà còn phải sản xuất tốt hơn - vì con người, vì hành tinh và vì các thế hệ tương lai. Đây chính là cốt lõi trong tầm nhìn của FAO về “Bốn Tốt hơn”: Sản xuất tốt hơn, dinh dưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn và cuộc sống tốt hơn - không để ai bị bỏ lại phía sau.
5 hướng đi cho tương lai
Đối với Việt Nam, 5 sự thay đổi sau đây là thiết yếu:
- Xây dựng nền nông nghiệp thích ứng với khí hậu: thông qua các phương pháp canh tác thông minh, hệ thống cảnh báo sớm và các công cụ tài chính bảo đảm an sinh xã hội.
- Hỗ trợ các nông hộ quy mô nhỏ, đặc biệt là phụ nữ, tiếp cận tốt hơn với thị trường, tín dụng, công nghệ và đào tạo.
- Đầu tư vào chuỗi giá trị thực phẩm xanh và an toàn: giảm thất thoát, cải thiện bảo quản, đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc và xây dựng hệ thống hậu cần thân thiện với khí hậu.
- Thu hút thanh niên và thúc đẩy đổi mới: trong lĩnh vực nông nghiệp kỹ thuật số, công nghệ nông nghiệp và kinh doanh thực phẩm bền vững.
- Thúc đẩy chế độ ăn uống lành mạnh và bền vững để giải quyết cả vấn đề suy dinh dưỡng và các bệnh liên quan đến chế độ ăn uống đang có chiều hướng gia tăng.
Những cách tiếp cận này đã và đang được thử nghiệm tại các trang trại, trong nghề cá, các chương trình dinh dưỡng và chuỗi cung ứng kỹ thuật số thí điểm. Thách thức hiện nay là làm sao để nhân rộng các mô hình này, đảm bảo nguồn đầu tư và phản ánh trong các chính sách.
Hỗ trợ kỹ thuật thông qua FAO đã giúp nhiều nông hộ trên cả nước chuyên nghiệp hóa quy trình sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm. Ảnh: Quỳnh Chi.
Con đường phía trước đòi hỏi phải chia sẻ trách nhiệm. Chính phủ Việt Nam đã thể hiện vai trò lãnh đạo mạnh mẽ, như được ghi nhận trong thỏa thuận Đối tác Chuyển đổi Hệ thống Lương thực Thực phẩm Minh bạch, Trách nhiệm và Bền vững được ký kết vào năm ngoái. Thông qua sáng kiến mang tính bước ngoặt này, các bộ ngành, FAO và các đối tác phát triển khác đã cam kết cùng nhau nỗ lực hướng tới một tương lai lương thực bền vững, toàn diện với khả năng chống chịu tốt.
FAO tự hào được đồng hành cùng các đối tác quốc gia để hiện thực hóa tầm nhìn này và chia sẻ kinh nghiệm của Việt Nam với thế giới thông qua hợp tác Nam-Nam và hợp tác ba bên. Tuy nhiên, sự chuyển đổi không chỉ dừng ở lãnh đạo cấp cao mà nên bắt nguồn từ cơ sở. Nó đòi hỏi sự tham gia từ nông thôn đến thành thị, từ người già đến thanh niên, từ trang trại đến bàn ăn. Nó cũng đòi hỏi sự tin tưởng và lắng nghe - bởi lẽ nông dân, ngư dân và cộng đồng mới biết những gì thực sự hiệu quả. Họ chỉ cần sự hỗ trợ đúng đắn.
Nhìn về phía trước
Từ khi đến Việt Nam, tôi đã ấn tượng sâu sắc trước niềm tự hào của người dân dành cho đất nước, ẩm thực và nền độc lập của mình. Niềm tự hào đó cần đi đôi với việc bảo vệ con người, đất đai, nguồn nước và các phong tục truyền thống. Tương lai phải là sự kết hợp giữa đổi mới sáng tạo hiện đại với trí tuệ ngàn xưa.
Lương thực không chỉ là phương diện kinh tế hay chính sách, nó còn bao hàm cả công lý và sự quan tâm. Một đứa trẻ đủ chất, một nông dân thành đạt, một đĩa cơm đầy đặn: đó là những chỉ báo thực sự của tiến bộ và phẩm giá con người.
80 năm sau ngày độc lập, Việt Nam có mọi lý do để tự hào. Tuy nhiên, chặng đường tiếp theo sẽ được định hình bởi những thách thức phức tạp và chồng chéo - biến đổi khí hậu, tăng dân số, căng thẳng về nguồn nước và bất ổn toàn cầu - với hệ thống lương thực nằm ở vị trí trung tâm.
Câu hỏi chúng ta phải đối mặt là rất rõ ràng: Di sản của chúng ta về một hệ thống lương thực sẽ như thế nào? Hệ thông ấy có khả năng nuôi dưỡng, bảo vệ và duy trì sự sống không? Tôi chắc rằng câu trả lời là “Có”. Chúng ta đã có sẵn trong tay những công cụ, còn các cộng đồng đã có sẵn kiến thức.
FAO cam kết tiếp tục đồng hành cùng nhân dân Việt Nam trên con đường này, cùng nỗ lực vì nền sản xuất tốt hơn, dinh dưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn và cuộc sống tốt hơn, không để ai bị bỏ lại phía sau.
