Nhà báo Ngô Thời Tuyên - nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam, Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học Nông nghiệp. Ảnh: Minh Phúc.
1.
Tháng 12/1999, tôi được điều động về công tác tại Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp trực thuộc Bộ Nông nghiệp. Đó là những năm tháng mà chúng tôi hay gọi là làm báo thời xe đạp, đèn dầu. Khó khăn, vất vả vô cùng nhưng cũng là những năm tháng đẹp đẽ, để lại trong tôi nhiều ký ức chẳng thể nào quên.
Ấn tượng sâu đậm nhất là với GS Bùi Huy Đáp, Tổng Biên tập đầu tiên của Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp và Báo Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp. Mà thực ra chức danh Tổng Biên tập kiêm nhiệm, bởi ông còn là Vụ trưởng Vụ Khoa học và Viện trưởng Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam.
Lần đầu tiên gặp ông, tôi rất ngạc nhiên. Tổng Biên tập thường đến tòa soạn trước kỳ ra số báo mới mấy ngày. Tay xách chiếc làn đan bằng mây chứ không phải là cặp da giống như mấy cán bộ cao cấp vẫn dùng.
Chỉ ngồi chừng 1 giờ đồng hồ, ông đã viết xong và gửi lại chúng tôi chừng 14-15 trang bản thảo. Cũng có lúc, ông trực tiếp đứng đọc cho văn thư đánh máy. Sau này, càng tiếp xúc nhiều với ông, tôi càng học thêm được nhiều bài học sâu sắc về nghề báo. Rằng muốn viết khỏe, viết nhiều, viết nhanh phải đọc nhiều, đi nhiều, tích lũy thật nhiều vốn sống.
Với chức danh Viện trưởng Viện Khoa học Nông nghiệp, GS Bùi Huy Đáp năng đi các địa phương, xuống tận các hợp tác xã để hướng dẫn, trao đổi kinh nghiệm làm ăn với các cán bộ và bà con xã viên. Ông rất lắng nghe những sáng kiến nhằm khắc phục khó khăn trong sản xuất của họ. Được Bộ Nông nghiệp cấp xe riêng, dù không phải là cấp Thứ trưởng, ông không lấy xe du lịch 4 chỗ mà nhận thiếc GAT 69 do Liên Xô (cũ) sản xuất, để tiện đi công tác ở các vùng nông thôn.
Ông thường nói: Từ thực tiễn đúc rút thành lý luận và rồi từ lý luận soi rọi lại thực tiễn, dùng thực tiễn đó nâng cao và sáng tạo thêm lý luận. Báo và Tạp chí Khoa học Nông nghiệp dưới sự lãnh đạo của GS Bùi Huy Đáp đã đạt được mục tiêu của mình - trở thành lá cờ đầu, cổ vũ quần chúng làm theo báo chí nhằm nâng cao năng suất, sản lượng cây trồng, vật nuôi.
Báo và tạp chí của ngành nông nghiệp lúc đó thực sự là giải pháp với bà con nông dân. GS Bùi Huy Đáp là người đi đầu trong việc vận động, chỉ đạo các địa phương, hợp tác xã đưa lúa xuân dần thay thế lúa chiêm. Báo Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ông đã trở thành nhân tố tích cực trong "cuộc chiến" lúa xuân - lúa chiêm, bằng việc đưa tin bài phản ánh kịp thời diễn biến của sản xuất, cổ vũ, truyền bá rộng rãi những kinh nghiệm hay, những điển hình tốt của “cuộc cách mạng xanh ở miền Bắc”.
Cùng với đó, GS Bùi Huy Đáp trên cương vị Tổng Biên tập rất quan tâm, chỉ đạo nâng cao chất lượng tờ báo. Chính ông là người quyết định mở khổ tờ tạp chí dành cho nông thôn thành Báo Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp. Những năm đầu các thể loại còn nghèo nàn, hiếm khi có bài điều tra chuyên sâu, càng không có các thể loại bút ký, tùy bút. Tổng Biên tập yêu cầu các phóng viên của tiểu ban báo phải tập trung vào những thể loại có chất lượng chuyên môn cao này. Ông cũng tự đề ra chỉ tiêu cho mình là mỗi tháng nộp một bài bút ký hoặc tùy bút.
Phóng viên chúng tôi không nhận được sự chỉ đạo trực tiếp của GS Bùi Huy Đáp từ năm 1978, khi ông được bổ nhiệm làm Phó Chủ nhiệm ủy ban Khoa học Kỹ thuật Nhà nước. Mặc dù vậy, thế hệ chúng tôi luôn nhớ đến ông như một người anh cả vô cùng đáng kính, nhất là phong cách làm báo hết sức đặc biệt của ông.
2.
Cũng nhờ học hỏi GS Bùi Huy Đáp mà tôi có được những bài báo đăng ở trang “2 màu”, có thể coi là trang quan trọng nhất của số báo. Ông là người truyền cảm hứng để cánh anh em phóng viên chúng tôi về với ruộng đồng. Dù những năm 70 của thế kỷ trước, báo chí được Nhà nước “nuôi”, lương phóng viên của tôi được 60 đồng - tương đương nửa chỉ vàng, quy ra phở khoảng 120 tô có thịt. Anh em đi địa phương tác nghiệp chủ yếu là xe đạp và nhờ các hợp tác xã nuôi cơm.
Nhớ nhất là vụ xuân 1970, tôi đi xe đạp từ Hà Nội về huyện Kiến Xương (Thái Bình) để viết bài về Hợp tác xã Vũ Thắng. Nhận chỉ đạo từ GS Bùi Huy Đáp, tôi đạp xe mất 8 tiếng đồng hồ mới đến nơi. Thái Bình lúc đó đã đưa lúa xuân vào hơn 50% diện tích lúa toàn tỉnh và thu được thắng lợi lớn. Vụ ấy, Hợp tác xã Vũ Thắng cấy chủ yếu bằng giống lúa Nông nghiệp 8, đã đạt bình quân 5 tấn thóc/ha/vụ.
Bài viết dài gần 3.000 chữ, phải mất 5 ngày mới lấy đủ tư liệu, được đăng vào số kỷ niệm Quốc khánh 2/9, tràn trang 3 và 4, đẹp nhất số báo. Đến bây giờ, đã 50 năm, tôi vẫn nhớ như in niềm vui được mùa của bà con xã viên Vũ Thắng, cũng như niềm vui với bài báo ấy của mình.
Một năm sau đó, gần thời điểm thu hoạch vụ xuân năm 1971, tôi được đi cùng GS Bùi Huy Đáp lên thăm hợp tác xã Tứ Trưng (huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc), một điểm chỉ đạo sản xuất của Tổng Biên tập. Thắng lợi rực rỡ của Tứ Trưng và nhiều hợp tác xã khác ở miền Bắc góp phần giúp hàng triệu hộ nông dân xóa được đói, giảm được nghèo, GS Bùi Huy Đáp vinh dự được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.
Rồi thực tiễn ở Hợp tác xã Minh Sinh (tỉnh Hà Tây cũ), ở xã Hải Anh (huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định)… thực tiễn ngồn ngộn từ đời sống khiến tôi ngập trong tư liệu, không chỉ viết các phóng sự, bút ký, ghi chép cho báo mà tôi còn viết được cả cuốn sách dày 60 trang cho Nhà xuất bản Nông nghiệp.
Cả cuộc đời tôi có 35 năm làm báo, sau quãng thời gian giữ chức Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam (nay là Báo Nông nghiệp và Môi trường), tôi vinh dự được Bộ trưởng Bộ NN-PTNT bổ nhiệm làm Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp từ tháng 8/2000, đến hết năm 2004 thì nghỉ hưu theo chế độ.
Chừng ấy thời gian làm báo với tôi là một hành trình chẳng thể nào quên, dù gian khổ, khó khăn vất vả nhưng ăm ắp kỷ niệm đáng nhớ với những con người, những vùng đất, những câu chuyện nghề.
Đó là một phần của đời tôi, một thời rong ruổi cùng nghề báo với xe đạp và đèn dầu.
