Khoa học công nghệ: Chìa khóa thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Khoa học công nghệ mở đường cho kinh tế tuần hoàn

Tại Hội nghị Thường niên PRO Việt Nam 2025, ông Lê Minh Ngân - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định: Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 là cột mốc pháp lý mang tính cách mạng, đánh dấu lần đầu tiên mô hình kinh tế tuần hoàn được thể chế hóa tại Việt Nam. Theo ông, đây không chỉ là sự thay đổi trong quản lý chất thải, mà là cuộc chuyển đổi về cách nhìn nhận và tổ chức toàn bộ chuỗi sản xuất tiêu dùng.

“Luật đã đặt ra yêu cầu rõ ràng về phân loại chất thải rắn tại nguồn, thu phí rác dựa trên khối lượng, áp dụng trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) nhằm thúc đẩy tái chế. Đây là những cơ chế quan trọng để kéo dài vòng đời sản phẩm và giảm áp lực lên môi trường,” ông Ngân nhấn mạnh

Bên cạnh hành lang pháp lý, Thứ trưởng nhấn mạnh Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác lập khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “thời cơ tốt nhất để Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, hùng cường”.

Đặc biệt, Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn do Thủ tướng phê duyệt vào năm 2022 đã đặt mục tiêu: đến năm 2025, tái chế được 85% chất thải nhựa phát sinh; đến 2030, thu gom và xử lý đạt chuẩn 100% rác thải hữu cơ đô thị và 70% ở nông thôn. Những mục tiêu này chỉ có thể đạt được thông qua việc đầu tư vào công nghệ tái chế hiện đại, công nghệ ít phát thải, trí tuệ nhân tạo và Internet vạn vật, giúp nâng cao năng lực dự báo, kiểm soát và vận hành tuần hoàn.

Theo Thứ trưởng Ngân, để thực thi hiệu quả, bên cạnh doanh nghiệp, cần có sự đồng hành của các viện nghiên cứu, trường đại học và cộng đồng quốc tế nhằm xây dựng các mô hình tuần hoàn ứng dụng cao.

“Cộng đồng Doanh nghiệp, các ngành hàng của Việt Nam nói chung và Liên minh Tái chế Bao bì Việt Nam nói riêng hãy tiếp tục chung tay, đồng hành cùng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong công cuộc bảo vệ môi trường cũng như đẩy mạnh chuyển đổi, đổi mới công nghệ sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường, áp dụng các thành tựu của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhằm giảm thiểu phát thải chất thải, tái chế chất thải và thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế tuần hoàn, góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị”, Thứ trưởng Lê Minh Ngân bày tỏ.

Liên kết đa ngành tạo lực đẩy

Không chỉ dừng ở định hướng, nhiều doanh nghiệp đã hiện thực hóa kinh tế tuần hoàn thông qua đầu tư công nghệ. Tại Tập đoàn TH, các công nghệ cao được áp dụng xuyên suốt chuỗi giá trị - từ nông trại đến nhà máy và chuỗi phân phối. Phân bò được xử lý vi sinh, nước thải được tái sử dụng nhờ công nghệ Hà Lan, còn bao bì sau tiêu dùng được thu gom tại điểm bán để tái chế tạo thành vòng đời thứ hai cho vật liệu

Điển hình như tại trang trại bò sữa TH ở Nghĩa Đàn, Nghệ An, các giải pháp công nghệ cao được tích hợp toàn diện: hệ thống cảm biến theo dõi sức khỏe từng cá thể bò; phần mềm One1 và RationAll do Israel phát triển được áp dụng để thiết kế khẩu phần ăn tối ưu, vừa đảm bảo dinh dưỡng vừa giảm phát sinh dư thừa, gián tiếp giảm khí methane.

Tại nhà máy chế biến sữa TH, hệ thống thiết bị đến từ Siemens, Grundfos, Tetra Pak được vận hành với tiêu chí “tối ưu tài nguyên - tối thiểu phát thải”. Công nghệ lọc nước tuần hoàn, tái sử dụng nhiệt thừa, kiểm soát tiêu thụ điện tự động giúp tiết kiệm hàng chục phần trăm năng lượng và giảm nước tiêu thụ mỗi lít sữa.

Điểm đặc biệt của mô hình TH là vòng tuần hoàn không dừng lại ở nhà máy. Bao bì sau tiêu dùng được thu gom trở lại tại hệ thống cửa hàng, siêu thị, đưa vào tái chế để tạo ra các sản phẩm có vòng đời thứ hai. TH là một trong những doanh nghiệp đầu tiên thực thi chính sách EPR một cách chủ động và bài bản, từ khâu thiết kế bao bì thông minh đến tổ chức thu hồi và tái chế.

Mô hình này không chỉ giúp TH giảm chi phí xử lý chất thải, tăng hiệu suất sử dụng tài nguyên, mà còn góp phần xây dựng hình ảnh doanh nghiệp bền vững trong mắt người tiêu dùng. Trong thời đại mà người tiêu dùng đang ngày càng quan tâm đến nguồn gốc và hành trình của sản phẩm, một cốc sữa tươi TH không chỉ là kết quả của chăn nuôi - mà còn là minh chứng của một chu trình khép kín, một vòng đời “xanh” từ đầu đến cuối.

Không chỉ dừng ở chủ trương, hành trình tuần hoàn đang được hiện thực hóa bằng những mô hình cụ thể, trong đó nhiều doanh nghiệp đã tiên phong xây dựng chuỗi giá trị dựa trên nền tảng công nghệ và khép kín vòng đời sản phẩm.

 Theo ông  Phạm Phú Ngọc Trai - Chủ tịch PRO Việt Nam, để kinh tế tuần hoàn có thể triển khai sâu rộng, điều kiện tiên quyết là “kết nối ba nhà: nhà nước - doanh nghiệp - viện trường” để hình thành hệ sinh thái đồng bộ từ chính sách đến năng lực công nghệ và nhân lực thực thi.

Nhằm thúc đẩy các chương trình nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ kinh tế tuần hoàn, PRO Việt Nam đã ký kết hợp tác cùng Đại học Quốc gia TP.HCM.

“Việc liên kết này sẽ mở ra không gian đổi mới sáng tạo thực chất, giúp doanh nghiệp tiếp cận tri thức khoa học, cập nhật công nghệ tái chế và thiết kế bao bì thông minh theo tiêu chuẩn môi trường”, ông Phạm Phú Ngọc Trai nhấn mạnh.