Kinh tế tư nhân có dấu hiệu hụt hơi
Tại Tọa đàm “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân”, GS.TS Nguyễn Thành Hiếu, Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân đã khẳng định tiềm năng to lớn của kinh tế tư nhân: Đến năm 2024, khu vực này tạo ra 43% GDP, chiếm 57% tăng trưởng chung, thu hút 53,4% tổng vốn đầu tư xã hội và sử dụng hơn 82% lực lượng lao động.
Ông Hoàng Công Đoàn, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam. Ảnh: VnEconomy.
Tuy nhiên, theo GS.TS Ngô Thắng Lợi, đằng sau số liệu ấn tượng là thực tế “hụt hơi”. Hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân thấp hơn nhiều so với doanh nghiệp nhà nước và FDI. Lợi nhuận trước thuế bình quân chỉ bằng 0,52% doanh nghiệp nhà nước và 3,1% FDI; năng suất lao động đạt 34% so với nhà nước và 69% FDI; thu nhập bình quân chỉ bằng 57,1% ở nhà nước và 80,5% ở FDI. Điều đáng lo, là xu hướng doanh nghiệp “ngại lớn, không muốn lớn”, thậm chí “mini hóa”.
Thời gian qua, đã có một số chính sách thúc đẩy doanh nghiệp phát triển nhưng thiếu bao trùm, doanh nghiệp tư nhân chưa được bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận cơ hội, đất đai, vốn; gặp khó khi bổ sung vốn; chính sách thuế còn chênh lệch.
Từ góc độ doanh nghiệp, TS Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và Phát triển InDel Petro cho rằng, tình trạng “nói không đi đôi với làm” vẫn tồn tại; tắc nghẽn còn xảy ra ở cấp cơ sở. Ngoài rào cản thể chế, khu vực tư nhân cũng yếu về vốn, lao động, sức cạnh tranh; khó tiếp cận tín dụng do thiếu tài sản đảm bảo và minh bạch tài chính...
Một bất cập khác là pháp luật còn đánh đồng chủ doanh nghiệp với pháp nhân. Khi người đại diện pháp luật vướng vòng lao lý cả doanh nghiệp gần như bị tê liệt dù bộ máy vẫn còn đủ năng lực hoạt động.
Giải pháp liên kết và chính sách cho giai đoạn mới
Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng hai con số sau năm 2025, việc tháo gỡ nút thắt cho kinh tế tư nhân được coi là cấp bách.
Ông Hoàng Công Đoàn, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam cho rằng, cần hành động cụ thể để nghị quyết của Đảng đi vào cuộc sống. “Trên căn cước công dân vẫn chỉ ghi ‘kinh doanh tự do’. Việc ghi rõ ‘doanh nhân’ tuy nhỏ nhưng thể hiện sự công nhận chính thức, có ý nghĩa tinh thần lớn”, ông chia sẻ.
Để tạo chuyển biến, GS.TS Ngô Thắng Lợi đưa ra hai nhóm giải pháp trọng tâm. Thứ nhất, hoàn thiện mô hình phát triển bao trùm, bảo đảm bình đẳng thực chất giữa các loại hình doanh nghiệp. Chính sách cần thiết kế riêng cho từng nhóm: Doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ và hộ kinh doanh, để khuyến khích mở rộng quy mô.
Thứ hai, thúc đẩy mạnh mẽ liên kết trong nước và quốc tế. Ông đề xuất xây dựng mô hình hiệp hội có thực quyền, làm đầu mối kết nối, giúp doanh nghiệp tư nhân tham gia chuỗi giá trị, nâng cao sức cạnh tranh. “Cần nhanh chóng chuyển đổi hiệp hội mang tính địa phương sang quy mô vùng, xóa bỏ rào cản hành chính, lấy lợi ích kinh tế và sự thống nhất nội tại làm tiêu chuẩn”, ông nói.
TS Trần Văn Thế bổ sung, Nhà nước cần cơ chế hỗ trợ tài chính cho sáng kiến liên kết, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đồng thời, cho phép viên chức, tổ chức sở hữu tài sản trí tuệ, sản phẩm khoa học góp vốn thành lập doanh nghiệp, khơi thông nguồn lực sáng tạo.
Khu vực tư nhân được xác định là động lực tăng trưởng chính. Để phát huy vai trò đó, không chỉ cần chính sách bình đẳng, minh bạch, mà còn khuyến khích hợp tác, kết nối. Từ chỗ mạnh ai nấy làm, khối tư nhân được kỳ vọng hình thành chuỗi giá trị lớn, gắn kết vùng miền, ngành hàng và vươn ra quốc tế - con đường nâng sức cạnh tranh và hiện thực hóa mục tiêu bền vững.
