Vận hành trong áp lực cao để bảo vệ thành phố Huế
Ông Nguyễn Quý An, Phó Ban Quản lý khai thác hồ Tả Trạch, cho biết, những năm gần đây hồ Tả Trạch liên tục đối mặt các trận lũ lịch sử, nhất là các năm 2020, 2023 và đợt cuối tháng 10 và đầu tháng 11 năm nay. Áp lực vận hành rất lớn vì Tả Trạch là công trình then chốt trong bảo vệ hạ du sông Hương. Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao nhiệm vụ trực tiếp cho đơn vị quản lý, còn UBND TP Huế và Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tỉnh điều hành vận hành trong mùa lũ.
Trước mỗi mùa mưa lũ, công tác chuẩn bị được triển khai sớm với việc kiểm tra hiện trường, rà soát thiết bị và vận hành thử các hệ thống. Khi xuất hiện bản tin dự báo mưa lớn, đơn vị ngay lập tức phối hợp với cơ quan tư vấn để cập nhật mô hình tính toán và xây dựng kịch bản ứng phó.
Ông Nguyễn Quý An, Phó Ban Quản lý khai thác hồ Tả Trạch - Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 5. Ảnh: Minh Phúc.
Ông Nguyễn Quý An cho biết, trong thời điểm lũ dâng nhanh, trách nhiệm đặt lên vai lực lượng vận hành càng nặng nề. Đơn vị phải liên tục rà soát lưu lượng đến và tổng lượng lũ, sau đó đưa ra quyết định xả lũ phù hợp nhất. Các kịch bản được xây dựng nhằm bám sát thực tế, giúp giảm đỉnh lũ chảy về thành phố Huế. Kết quả vận hành trong các đợt lũ vừa qua cho thấy những quyết định đưa ra đều đạt hiệu quả cao. Hồ Tả Trạch đã nhiều lần giảm được áp lực cho hạ du, đặc biệt khi lũ lớn đổ về liên tục trong thời gian ngắn.
Theo ông Nguyễn Quý An, việc điều tiết lũ đạt hiệu quả nhờ vận hành liên tục, chuẩn bị trước mùa mưa và phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chuyên môn. Đơn vị cũng thường xuyên tham mưu UBND TP điều chỉnh vận hành theo từng thời điểm nhằm tạo dư địa cắt lũ nhiều nhất cho hạ du.
Hiệu quả cắt lũ thể hiện rõ trong các trận lũ lớn
Đánh giá hiệu quả vận hành hồ Tả Trạch trong thời gian qua, ông Phạm Công Thành - Trưởng phòng Quy hoạch Bắc Trung Bộ - Viện Quy hoạch Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh vai trò đặc biệt của các hồ chứa trên lưu vực sông Hương, trong đó Tả Trạch là yếu tố quan trọng nhất giúp giảm lũ cho thành phố Huế.
Ông dẫn chứng giai đoạn từ 20/10 đến 3/11 năm nay, đỉnh lũ về Tả Trạch đạt xấp xỉ 6.900 m³ mỗi giây nhưng lưu lượng xả lớn nhất về hạ du chỉ khoảng 3.500 m³ mỗi giây. Toàn bộ phần lưu lượng còn lại được giữ lại trong hồ để tạo dung tích trữ bổ sung cho các đỉnh lũ tiếp theo. Số liệu ghi nhận cho thấy 3 hồ Tả Trạch, Bình Điền và Hương Điền đã tích được khoảng 572 triệu m³ nước trong thời gian lũ. Nếu không có hệ thống hồ này, mực nước tại trạm Kim Long có thể cao hơn khoảng 0,75 m so với thực tế, gây ra ngập lụt nặng nề hơn nhiều cho khu vực nội thành Huế.
Hồ Tả Trạch có diện tích lưu vực 717km2, tổng dung tích 646 triệu m3 với đập đất có chiều cao 60m.
Ông Phạm Công Thành cho rằng hiệu quả cắt lũ thời gian qua không chỉ đến từ dung tích lớn của hồ mà còn từ sự chủ động trong hạ thấp mực nước đón lũ, cập nhật liên tục dữ liệu dự báo và vận hành linh hoạt theo thời gian thực. Từ góc độ chuyên môn, ông nhận thấy các hồ chứa miền Trung đang chứng minh khả năng chống chịu rất tốt và đã nhiều lần giúp giảm thiểu thiệt hại cho hạ du.
Thực tế này cũng mở ra yêu cầu tiếp tục nghiên cứu mức nước cuối mùa lũ nhằm tối ưu khả năng tích nước, bảo đảm an toàn công trình và phục vụ hiệu quả các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.
Nền tảng dự báo và công nghệ tính toán hỗ trợ vận hành
Ông Phạm Công Thành cũng cho biết, Viện Quy hoạch Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) có truyền thống trong tư vấn vận hành các hồ chứa lớn trên các lưu vực sông. Từ giai đoạn trước năm 2010, Viện thực hiện tính toán điều tiết lũ cho hệ thống hồ trên lưu vực sông Hồng và từ năm 2020 tiếp tục đảm nhiệm vai trò tư vấn vận hành các hồ chứa miền Trung, trong đó có Tả Trạch.
Công tác dự báo lũ dựa vào năng lực thu thập và xử lý dữ liệu khí tượng - thủy văn. Ông Phạm Công Thành cho biết nguồn dữ liệu chính thống mà Viện sử dụng là số liệu dự báo từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia. Bên cạnh đó còn có các dự báo từ đài khu vực, đài tỉnh và các mô hình mưa toàn cầu của Mỹ, Nhật Bản và Đức. Việc kết hợp nhiều nguồn dữ liệu được thực hiện nhằm phân tích và xây dựng kịch bản mưa lũ sát với thực tế nhất.
Quy trình dự báo được vận hành liên tục từ thu thập dữ liệu mưa thực đo, lưu lượng lũ tại các trạm thủy văn, số liệu biên chiều tới cập nhật dự báo mưa mới nhất. Các thông số này được đưa vào mô hình thủy văn để xác định đỉnh lũ, tổng lượng lũ và thời điểm xuất hiện lũ, trước khi mô phỏng qua mô hình thủy lực nhằm đánh giá tác động theo từng phương án xả lũ.
Theo ông Phạm Công Thành, quá trình này cho phép dự báo sớm rủi ro, hỗ trợ chủ hồ trong từng quyết định quan trọng. Các bản tin vận hành được phát hành hàng ngày hoặc nhiều lần trong ngày, tùy diễn biến thời tiết, giúp lực lượng vận hành nắm bắt kịp thời các thay đổi bất thường. Nhờ hệ thống dự báo và mô hình hóa này, hồ Tả Trạch đã vận hành với độ chính xác cao trong nhiều đợt lũ lớn, trong đó có các đợt mưa lịch sử cuối năm 2020 và mưa lũ tháng 10 - 11 năm nay.
