Hình thành mô hình dự báo sớm để chủ động
Sáng 24/10, Bộ NN-MT tổ chức cuộc họp về hoàn thiện Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045, cùng tiến độ triển khai các nhiệm vụ cấp bách giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Cuộc họp do Thứ trưởng Bộ NN-MT Lê Công Thành chủ trì, với sự tham dự của đại diện Cục Môi trường, Cục Khí tượng thủy văn,Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Cục Viễn thám quốc gia, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật và các đơn vị liên quan.
Thứ trưởng Bộ NN-MT Lê Công Thành lưu ý phải dự báo sớm hiện tượng thời tiết bất lợi ít nhất 10 ngày để triển khai các biện pháp giảm nguồn phát thải, hạn chế mức độ ô nhiễm. Ảnh: Hoàng Hiền.
Báo cáo tại cuộc họp, ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường cho biết, thời gian qua, Cục đã chủ trì phối hợp với UBND TP. Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai rà soát, lắp đặt hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến. Đến nay, 67 thiết bị quan trắc không khí tự động, liên tục đã được lắp đặt tại các tỉnh, thành như Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Ninh Bình, Thái Nguyên và Hưng Yên. Hiện 56 thiết bị trong số này đang truyền dữ liệu trực tiếp về hệ thống quản lý quốc gia; đồng thời, 58 thiết bị khác đang trong quá trình lắp đặt và hiệu chỉnh.
Cục Môi trường cũng đã phối hợp cung cấp thông tin dự báo chất lượng không khí cho các thành phố lớn, phát sóng trên chương trình Thời sự của Đài Truyền hình Việt Nam. Hệ thống mô hình dự báo ô nhiễm không khí cho khu vực Hà Nội mở rộng với hạn dự báo 7 ngày đã được thiết lập. Cùng với đó, công tác kiểm soát nguồn gây ô nhiễm không khí được tăng cường, đặc biệt là các hoạt động xây dựng, giao thông và đốt phụ phẩm nông nghiệp.
“Đơn vị đang phối hợp với Bộ NN-MT lập kế hoạch kiểm tra, xử lý hoạt động đốt phế phụ phẩm nông nghiệp ngoài trời, đồng thời giám sát hoạt động xây dựng tại các đô thị lớn. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe mô tô, xe gắn máy đã được hoàn thiện, sẵn sàng trình ban hành”, ông Lê Hoài Nam cho biết.
Tại cuộc họp, Cục Viễn thám quốc gia cho biết, đơn vị đã triển khai thiết bị bay không người lái (drone) giám sát tại một số vùng có nguy cơ đốt rơm rạ và phát hiện 14 khu vực có dấu hiệu đốt trực tiếp hoặc còn tồn tại dấu tích cháy. Do ảnh hưởng thời tiết, hoạt động đốt năm nay diễn ra rải rác, song dự báo trong tháng 11 có thể gia tăng. Cục đang hoàn thiện hồ sơ xin gia hạn hoạt động bay để tiếp tục thu thập dữ liệu, đồng thời kết hợp đánh giá các công trình xây dựng lớn.
Thứ trưởng Lê Công Thành ghi nhận nỗ lực của các đơn vị trong thời gian qua, song cho rằng công tác khắc phục ô nhiễm không khí vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của Chính phủ. Thứ trưởng nhấn mạnh, các đơn vị cần tập trung vào những nhiệm vụ cụ thể mà Chính phủ đã giao, kịp thời báo cáo tiến độ và kết quả thực hiện theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà. Việc chia sẻ, trao đổi dữ liệu quan trắc và dự báo giữa các đơn vị cần được rà soát kỹ để khắc phục vướng mắc hiện nay.
Cuộc họp có sự tham dự của đại diện Cục Môi trường, Cục Khí tượng thủy văn,Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Cục Viễn thám quốc gia, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật và các đơn vị liên quan. Ảnh: Hoàng Hiền.
Thứ trưởng Lê Công Thành cũng lưu ý, dự báo ô nhiễm không khí và nước cần gắn với dự báo lượng và chất, xem xét mối liên hệ giữa sự lan tỏa ô nhiễm và dòng không khí. Theo ông, những hiện tượng thời tiết như nghịch nhiệt khiến chất ô nhiễm bị “giam” dưới lớp không khí nóng, tạo thành một “vòm kính” bao phủ đô thị, làm cho bụi mịn và khí độc không thoát ra được. Vì vậy, phải dự báo sớm hiện tượng này ít nhất 10 ngày để triển khai các biện pháp giảm nguồn phát thải, hạn chế mức độ ô nhiễm trước khi thời tiết trở nên bất lợi.
Thứ trưởng yêu cầu Cục Khí tượng Thủy văn và Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc phối hợp xây dựng hệ thống cảnh báo sớm hiện tượng nghịch nhiệt trong vòng 10 ngày. “Khi dự báo xuất hiện hình thế thời tiết này, Bộ sẽ ra công điện đề nghị Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai các biện pháp cấp bách như khoanh vùng hạn chế phát thải, kiểm soát bụi từ công trình xây dựng, nhà máy xi măng, lò đốt rác và các nguồn thải lớn trên hướng gió. Đây là bước chuẩn bị quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu giảm 20% nồng độ bụi mịn PM2.5 đến năm 2030”, Thứ trưởng lưu ý.
Đẩy mạnh vai trò truyền thông trong cuộc chiến với ô nhiễm
Song song với các giải pháp kỹ thuật, Thứ trưởng Lê Công Thành đặc biệt nhấn mạnh vai trò của truyền thông trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và tạo sức ép xã hội đối với hành vi gây ô nhiễm. Thứ trưởng đề nghị đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phối hợp với các cơ quan báo chí, đặc biệt là Đài Truyền hình Việt Nam, để đưa thông tin về chất lượng không khí một cách thường xuyên, giúp người dân nhận thức rõ hơn về tình hình ô nhiễm và chủ động bảo vệ sức khỏe.
Ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường đề xuất việc tăng cường chia sẻ dữ liệu và hình ảnh từ hệ thống quan trắc, viễn thám để truyền thông chủ động hơn. Ảnh: Hoàng Hiền.
Đưa ra ý kiến tại cuộc họp, ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường đề xuất Bộ sớm thành lập các tổ công tác, đoàn kiểm tra tại những địa bàn có ô nhiễm không khí cao, đồng thời tăng cường chia sẻ dữ liệu và hình ảnh từ hệ thống quan trắc, viễn thám để truyền thông chủ động hơn. Cùng với những nỗ lực kỹ thuật của các đơn vị chuyên môn, truyền thông cũng đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí. Báo chí không chỉ phản ánh thực trạng mà còn góp phần thúc đẩy sự vào cuộc của cộng đồng.
“Chúng tôi mong muốn được đồng hành từ sớm, được cung cấp dữ liệu để giúp công chúng thấy được những nỗ lực và kết quả cụ thể của các cơ quan quản lý, cần có kế hoạch truyền thông theo từng giai đoạn cao điểm ô nhiễm, kết hợp chặt chẽ giữa truyền hình, báo điện tử và mạng xã hội nhằm lan tỏa thông điệp bảo vệ không khí sạch. Theo đó, việc kêu gọi sự tham gia của ngành y tế, giáo dục và chính quyền cơ sở sẽ giúp chia sẻ trách nhiệm, giảm áp lực và tạo sự đồng thuận trong toàn xã hội”, ông Nguyễn Ngọc Thạch đề xuất.
Kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Lê Công Thành khẳng định, kiểm soát ô nhiễm không khí là nhiệm vụ liên ngành, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan môi trường, khí tượng, viễn thám, nông nghiệp và đặc biệt là sự vào cuộc của chính quyền địa phương. Ông yêu cầu Cục Môi trường phân công lãnh đạo phụ trách truyền thông, thường xuyên cung cấp thông tin cho báo chí và cộng đồng, đảm bảo công tác giám sát, cảnh báo được thực hiện xuyên suốt.
“Chính phủ rất quan tâm đến vấn đề ô nhiễm không khí. Việc báo cáo hàng tuần không chỉ để kiểm tra tiến độ, mà còn để thúc đẩy tinh thần hành động. Phải để người dân nhìn thấy chúng ta thực sự quyết liệt và trách nhiệm trong việc bảo vệ bầu trời xanh của đất nước,” Thứ trưởng nhấn mạnh.
