Nói tới việc tạm trữ lúa gạo, TS Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, cho rằng đây là một vấn đề rất quan trọng. Nếu triển khai mô hình hợp tác xã tham gia tạm trữ lúa sẽ vừa mang tính cộng đồng, vừa có sự chia sẻ về thị trường.
Hiện tại, chưa có nhiều hợp tác xã có khả năng tham gia tạm trữ lúa, nhưng đã có một số mô hình tham gia một cách có hiệu quả. Như ở Bạc Liêu cũ, Hợp tác xã Vĩnh Cường đang thực tốt việc tạm trữ lúa gạo. Ở Mỹ Xuyên, Sóc Trăng (cũ), trong khoảng 10 năm trở lại đây, một số tổ hợp tác đã liên kết với doanh nghiệp để tạm trữ lúa. Hợp tác xã Vinacam ở Hòn Đất, Kiên Giang (cũ) cũng đang kết hợp với một số doanh nghiệp để thực hiện tạm trữ.
Nông dân thu hoạch lúa hè thu. Ảnh: Lê Bình.
Từ một số mô hình đó, TS Trần Minh Hải cho rằng, việc giao cho các hợp tác xã tham gia tạm trữ lúa có thể thực hiện được, nhưng không phải là trong ngày một, ngày hai. Vì muốn làm được điều này, hợp tác xã phải liên kết được với doanh nghiệp.
Những hợp tác xã có thể thực hiện tốt việc liên kết với doanh nghiệp, thì điều đầu tiên là hợp tác xã đó phải có quy mô lớn, số lượng thành viên đông. Khi có quy mô lớn, thành viên đông, mối quan hệ giữa hợp tác xã và thành viên rất chặt chẽ, đặc biệt là trong những thời điểm biến động về mặt thị trường. Do đó, cần có thời gian để các hợp tác xã tự nâng cấp để có quy mô lớn và thu hút được nhiều thành viên.
Khi liên kết sản xuất theo chuỗi với doanh nghiệp, hợp tác xã tiến hành làm dịch vụ cho doanh nghiệp từ những khâu nhỏ nhất. Nếu như chưa có gì, hợp tác xã có thể làm dịch vụ cho doanh nghiệp bằng cách đứng ra làm trung gian giữa doanh nghiệp và nông dân để thỏa thuận thời gian thu hoạch lúa sao cho phù hợp nhất. Chẳng hạn, hôm nay trà lúa này tới kỳ thu hoạch nhưng có thể để thêm một tuần nữa ở trên đồng mà vẫn không ảnh hưởng tới năng suất, chất lượng. Như vậy, sẽ làm giảm áp lực về lò sấy, về vốn để thu mua lúa cho doanh nghiệp.
Ở ĐBSCL hiện đã có môt số hợp tác xã tham gia tạm trữ lúa. Ảnh: Lê Bình.
Bên cạnh đó, hợp tác xã có thể làm dịch vụ cho doanh nghiệp bằng cách đứng ra tổ chức dịch vụ máy thu hoạch hoặc dịch vụ ghe vận chuyển lúa tới khu vực nhà máy. Những dịch vụ này, các hợp tác xã có thể bắt tay làm ngay vì không nhất thiết phải mua ghe, mua máy, mà chỉ cần đứng ra tổ chức, huy động máy gặt đập liên hợp, huy động ghe chở lúa trong vùng và vận động nông dân cùng tham gia thực hiện.
Ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, hiện đang có 37 hợp tác xã nằm trong dự án VnSAT (dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững). Tham gia dự án, mỗi hợp tác xã đã đầu tư một kho từ 2.500 m2 đến tới 4.000 m2. Một số hợp tác xã do doanh nghiệp thành lập ra thì hiện cũng đang có hạ tầng tốt. Đây là điều kiện quan trọng để những hợp tác xã này có thể thực hiện việc tạm trữ lúa.
TS Trần Minh Hải chia sẻ, ở những hợp tác xã đã có điều kiện nhất định về tạm trữ lúa, nếu đầu tư nâng cao năng lực tạm trữ lúa thì cần đầu tư hệ thống sấy để sấy lúa ngay sau khi thu mua về và hệ thống silo để trữ lúa. Bên cạnh đó, cần có chính sách hỗ trợ nguồn vốn cho hợp tác xã thanh toán trước một phần cho các hộ thành viên. Đó là những vấn đề cần đầu tư, hỗ trợ trước mắt. Về lâu dài, phải nâng cao năng lực quản lý, điều hành của các giám đốc hợp tác xã để có đủ năng lực đưa hợp tác xã liên kết với doanh nghiệp trong chuỗi lúa gạo.
