Các nghệ nhân thực hành nghi thức cúng tổ nghề trước khi bắt đầu biểu diễn. Ảnh: Trọng Linh.
Ngày 4/4/2022, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã ký Quyết định số 786/QĐ-BVHTTDL công bố danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đối với “Nghệ thuật trình diễn dân gian Nghệ thuật nhạc trống lớn của người Khmer” tại huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau.
Ông Trần Minh Nhân, Phó Chủ tịch UBND huyện Thới Bình phấn khởi nói: Để có được niềm vinh dự và tự hào như ngày hôm nay chúng tôi luôn ghi nhớ và biết ơn thành quả sáng tạo, giữ gìn và trao truyền của cha ông. Nghệ thuật nhạc trống lớn của người Khmer được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia khẳng định giá trị và đóng góp của đồng bào dân tộc Khmer nói riêng, nhân dân huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau nói chung. Qua đó góp phần thiết thực vào việc giữ gìn sự phong phú, đa dạng của kho tàng di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam.
“Cùng với niềm vinh dự đó là trách nhiệm phải bảo tồn, phát huy di sản tốt hơn. Trách nhiệm không chỉ của Nhà nước, của các cơ quan, tổ chức mà đặc biệt quan trọng là của cả cộng đồng, nhất là các nghệ nhân và đồng bào dân tộc Khmer trên địa bàn huyện”, ông Nhân khẳng định.
Ông Hữu Qual – nghệ nhân sinh hoạt trong nhóm nhạc trống lớn của chùa Cao Dân (huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau) chia sẻ: Trống lớn là vật linh thiêng không ai dám sử dụng một cách vô cớ mà chỉ dùng để đánh trống báo tin cho đồng bào Phật tử đến chùa hoặc đến ngày lễ. Không cho phép đánh trống bừa bãi hoặc đánh trống không đúng lúc. Trống lớn, người ta thường bảo quản nơi sạch sẽ và treo cao ở trong ngôi sala hoặc ngôi chính điện của chùa.
Ngày nay, nghệ thuật chơi trống lớn được nhiều người biết đến. Ảnh: Trọng Linh.
Theo nghệ nhân Hữu Qual, nghệ thuật nhạc trống lớn là thể loại nghệ thuật âm nhạc khá đặc biệt được sử dụng trong nhiều lễ hội với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Tuỳ theo từng bối cảnh nghi thức, nghi lễ mà các nghệ nhân cùng chơi những bài có giai điệu khác nhau. Giai điệu buồn bã, tang tóc, tiết tấu chậm rãi, dìu dặt trong lễ tang. Giai điệu trầm hùng, vang vọng chiến thắng trong lễ hạ thủy đua ghe ngo. Giai điệu nhẹ nhàng, hạnh phúc trong lễ cưới. Giai điệu thanh thoát, hướng thiện trong các lễ nghi tôn giáo.
“Đặc biệt hơn cả là trong lễ tang, dàn nhạc trống lớn đóng vai trò rất quan trọng trong lúc diễn tấu. Mỗi nhịp trống phát ra có âm thanh trầm và vang xa thể hiện sự rung động cảm xúc xót thương đến người đã khuất”, ông Hữu Qual chia sẻ thêm.
Theo các nghệ nhân kể lại, nhạc trống lớn ở Cà Mau được ông Hữu Pinh, Hữu Mốt ở Trà Vinh xuống tỉnh Cà Mau lập gia đình mang theo và thực hành từ những năm cuối thế kỷ XIX.
Đến năm 1922, các vị sư, đồng bào Phật tử và người dân lân cận góp vốn xây dựng ngôi chùa có tên gọi là chùa Trâu Trắng (Bạch Ngưu). Nhạc trống lớn ở khu vực này cũng bắt đầu được hình thành và thường xuyên chơi tại đây. Đến năm 1958, chùa đã dời về cặp tuyến quốc lộ 63 đổi thành tên chùa Cao Dân cùng với việc xây dựng ngôi chùa, nhạc trống lớn (Plêng Skor Thom) dần đi vào tổ chức ổn định.
Ngày nay, nghệ thuật chơi trống lớn được nhiều người biết đến. Dàn nhạc trống lớn của đồng bào dân tộc Khmer huyện Thới Bình (tỉnh Cà Mau) có xu hướng phát triển mạnh mẽ. Các thành viên trong nhóm dàn nhạc trống lớn của đồng bào dân tộc Khmer rất quan tâm, giữ gìn và phổ biến di sản văn hóa phi vận thể này.
