Mỏ cũ hết hạn, mỏ mới chưa cấp phép
Hiện nay, thành phố Đà Nẵng đang đối mặt với tình trạng khan hiếm nguồn cát làm vật liệu xây dựng (VLXD) do nhiều nguyên nhân từ quy hoạch, khai thác đến các vướng mắc về chính sách pháp luật.
Theo Sở NN-MT TP. Đà Nẵng, hiện trên địa bàn có tổng cộng 186 điểm mỏ cát, sỏi đã được quy hoạch thăm dò, khai thác với tổng trữ lượng hơn 47,6 triệu m³. Tuy nhiên, phần lớn các mỏ này tập trung ở các huyện (cũ) như Đại Lộc, Duy Xuyên, Quế Sơn, Điện Bàn (thuộc tỉnh Quảng Nam cũ) và đến nay chỉ còn 11 giấy phép khai thác còn hiệu lực, tổng công suất hơn 121.000m³/năm, trữ lượng còn lại khoảng 376.000m³.
Nhiều công trình trọng điểm tại Đà Nẵng đang thiếu nguồn vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát. Ảnh: Lan Anh.
Trong số 38 khu vực cát, sỏi được phê duyệt kế hoạch đấu giá quyền khai thác, có 33 khu vực được tổ chức đấu giá và 13 khu vực đã được cấp phép khai thác. Tuy nhiên, chỉ có 8 khu vực còn thời hạn hoạt động, 20 khu vực còn lại dù đã có doanh nghiệp trúng đấu giá nhưng đang vướng nhiều thủ tục, từ phê duyệt trữ lượng đến cấp phép thăm dò, khai thác.
Nguyên nhân chính dẫn đến thiếu hụt nguồn cung cát hiện nay là do nguồn vật liệu từ tỉnh Quảng Nam (cũ) vốn phục vụ cho thành phố Đà Nẵng (cũ) chưa đủ đáp ứng nhu cầu xây dựng đang tăng cao. Trong khi đó, TP Đà Nẵng không có mỏ cát, sỏi được cấp phép khai thác mới và các mỏ đá hiện tại cũng sắp hết hạn vào cuối năm 2025. Việc cấp phép mới cũng bị đình trệ do trước đây tỉnh Quảng Nam (cũ) có chủ trương tạm dừng cấp phép khai thác cát. Hiện nay, dù có chủ trương cấp phép thăm dò, khai thác trở lại, nhưng cấp có thẩm quyền vẫn chưa kịp tổ chức đấu giá quyền khai thác.
Đến nay, Quảng Nam (cũ) chỉ còn 11 giấy phép khai thác cát còn hiệu lực, tổng công suất hơn 121.000m³/năm, trữ lượng còn lại khoảng 376.000m³. Ảnh: Lan Anh.
Thêm vào đó, các vướng mắc trong chính sách pháp luật hiện hành cũng ảnh hưởng đến tiến độ khai thác. Nhiều quy định về thăm dò cát, sỏi yêu cầu kỹ thuật cao, phức tạp và khó khả thi ở địa hình miền núi như việc lập trạm quan trắc, mô phỏng thủy động lực. Đặc biệt, quy trình đấu giá quyền khai thác khoáng sản kéo dài, thiếu hướng dẫn thống nhất giữa các luật liên quan như Luật Khoáng sản và Luật Đấu giá tài sản, khiến việc tổ chức đấu giá gặp nhiều khó khăn.
Ngoài ra, có hiện tượng các đối tượng tham gia đấu giá đẩy giá trúng lên cao bất thường – ví dụ có mỏ cát trúng giá lên đến gần 890.000 đồng/m³ (tương đương khoảng 790.000 đồng/m³ chỉ riêng tiền cấp quyền khai thác khoáng sản cho mỗi khối cát nguyên khai đưa ra thị trường).
Đề xuất hạn chế số vòng đấu giá, chống đầu cơ
Để tháo gỡ tình trạng trên, Sở NN-MT TP. Đà Nẵng kiến nghị UBND thành phố tiếp tục làm việc với Bộ NN-MT sớm sửa đổi, điều chỉnh các quy định nhằm rút ngắn thời gian thăm dò, đánh giá trữ lượng khoáng sản cát, sỏi, thông thoáng hơn trong quá trình cấp phép và tổ chức đấu giá quyền khai thác mỏ.
Về cơ chế đấu giá, Đà Nẵng đề xuất cho phép giới hạn số vòng đấu giá, đồng thời nâng mức tiền đặt trước và yêu cầu có bảo lãnh ngân hàng. Đây được xem là biện pháp ngăn ngừa tình trạng đầu cơ khoáng sản, đảm bảo chỉ những doanh nghiệp có tiềm lực tài chính và năng lực thực sự mới đủ điều kiện tham gia.
Song song đó, các doanh nghiệp hiện đã được cấp phép khai thác cũng được khuyến khích điều chỉnh tăng công suất trong khuôn khổ pháp luật, nhằm đáp ứng nhu cầu bức thiết về vật liệu phục vụ thi công các công trình hạ tầng trọng điểm.
Đáng chú ý, thành phố đề xuất khẩn trương rà soát các công trình xây dựng trên địa bàn có phát sinh lượng cát dư thừa, từ đó hướng dẫn các đơn vị thi công thực hiện thủ tục thu hồi, đưa lượng cát này trở lại thị trường. Giải pháp này không chỉ góp phần tận dụng hợp lý nguồn tài nguyên sẵn có, mà còn giúp giảm áp lực giá vật liệu xây dựng trong bối cảnh khan hiếm.
Sở NN-MT đưa ra nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ "điểm nghẽn" về nguồn vật liệu cát. Ảnh: Lan Anh.
Rà soát nguồn tài nguyên để định hướng khai thác lâu dài
Về định hướng lâu dài, Sở NN-MT đề xuất tổng hợp các Sở Tài chính, Sở Xây dựng, Ban Quản lý dự án rà soát, thống kê các công trình dự kiến triển khai đến năm 2030 có nhu cầu cần sử dụng vật liệu san lấp, đá, cát làm VLXD và căn cứ vào các điểm mỏ đã được quy hoạch để đề xuất UBND thành phố, Sở NN-MT tổng hợp danh mục các mỏ để đưa ra đấu giá hoặc khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhằm chủ động thực hiện các thủ tục cấp phép khai thác, bảo đảm tiến độ cung ứng vật liệu cho các dự án.
Đối với 20 mỏ đã trúng đấu giá nhưng vẫn chưa hoàn tất thủ tục cấp phép, thành phố yêu cầu các doanh nghiệp liên quan nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ trong thời hạn cụ thể, phấn đấu cấp phép khai thác trong quý III/2025 để sớm đưa vào hoạt động.
Theo Sở NN-MT, nếu được triển khai đồng bộ và quyết liệt, các giải pháp nêu trên sẽ từng bước tháo gỡ “điểm nghẽn” về nguồn cung vật liệu cát, góp phần đảm bảo tiến độ các công trình trọng điểm, đồng thời giữ ổn định mặt bằng giá VLXD trên địa bàn thành phố trong thời gian tới.
