Công nghiệp hỗ trợ xanh hóa nông nghiệp:[Bài 3]Chờ bắt tay của cơ quan quản lý

Làm sao để gắn kết công nghiệp hỗ trợ với nông nghiệp phát thải thấp?

Việt Nam đang thúc đẩy đồng thời 2 hướng chính sách quan trọng: phát triển công nghiệp hỗ trợ gắn với sản xuất sạch và chuyển đổi nông nghiệp theo hướng phát thải thấp. Cả hai đều hướng đến mục tiêu chung là kinh tế xanh, song trên thực tế, cơ chế phối hợp giữa hai lĩnh vực này vẫn còn nhiều khoảng trống.

Những doanh nghiệp sản xuất linh kiện cơ khí, thiết bị sấy, cảm biến thông minh vốn nằm giữa hai chuỗi giá trị, đang là nhóm chịu ảnh hưởng. Họ cần một khung chính sách đồng bộ để vừa tiếp cận ưu đãi công nghiệp, vừa tham gia hiệu quả vào chuỗi nông nghiệp xanh.

Tại lễ công bố Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam giai đoạn 2025-2030 tháng 10/2025, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài cho biết, công nghiệp môi trường là nền tảng quan trọng để cụ thể hóa chủ trương tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, đồng thời nhấn mạnh ngành công nghiệp môi trường cần trở thành động lực mới kết nối sản xuất công nghiệp với các lĩnh vực kinh tế khác, trong đó có nông nghiệp.

Tuyên bố này mở ra kỳ vọng về một thế hệ doanh nghiệp cơ khí, linh kiện, điện tử và vật liệu thân thiện môi trường, không chỉ phục vụ công nghiệp chế biến mà còn đồng hành cùng nông nghiệp xanh.

Phía Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng gửi đi cùng một thông điệp. Tại Diễn đàn “Ứng dụng công nghệ trong nông nghiệp xanh” tháng 9/2025, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định, muốn đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, nông nghiệp không thể đi một mình. Sự tham gia của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt trong cơ khí và công nghệ cao, sẽ quyết định tốc độ chuyển đổi.

Hai phát biểu ở hai sự kiện khác nhau nhưng cùng chung một hướng. Cần một cơ chế phối hợp rõ ràng để gắn kết công nghiệp hỗ trợ với nông nghiệp phát thải thấp.

Cần sự phối hợp liên ngành

Hiện Việt Nam đã có Nghị định 205/2025/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ ưu tiên, trong đó nêu rõ các nhóm sản phẩm phục vụ nông nghiệp, bảo quản, chế biến và vật liệu thân thiện môi trường được hưởng ưu đãi về thuế, tín dụng, chuyển giao công nghệ. Cùng lúc, Chiến lược tăng trưởng xanh ngành nông nghiệp đến 2030 (Quyết định 150/QĐ-TTg) xác định ứng dụng cơ khí, điện tử, công nghệ tự động hóa là trụ cột để giảm phát thải.

Dù vậy, thực tế là hai hướng chính sách này vẫn còn ít điểm chung. Các doanh nghiệp sản xuất linh kiện cơ khí cho máy cày, máy sấy nông sản hay cảm biến IoT cho tưới tiết kiệm nước vẫn phải “chạy hai cửa”: xin ưu đãi tại Bộ Công Thương, trong khi thị trường lại do Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý. Câu hỏi đặt ra là ai sẽ chịu trách nhiệm điều phối, ai là đầu mối để doanh nghiệp thật sự được thụ hưởng chính sách?

Thực tế cho thấy nhiều nhà máy cơ khí, điện tử trong nước đã bước đầu chuyển hướng sang sản xuất thiết bị phục vụ nông nghiệp môi trường. Ở Bắc Ninh, một doanh nghiệp chế tạo động cơ biến tần cho hệ thống tưới tự động giúp giảm 25% điện năng tiêu thụ. Tại An Giang, nhà sản xuất máy sấy tuần hoàn nhiệt cho trái cây xuất khẩu đã cắt một nửa chi phí nhiên liệu. Song các mô hình này vẫn chỉ tồn tại rời rạc, thiếu một khung chính sách khuyến khích dài hạn để nhân rộng.

Ngành nông nghiệp, trong khi đó, đang thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi chuỗi giá trị theo hướng phát thải thấp, từ chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao đến bao bì sinh học. Mỗi mắt xích trong chuỗi đều cần đến công nghiệp hỗ trợ, từ thiết bị, linh kiện đến vật liệu. Khi “cầu” và “cung” gặp nhau, sự phối hợp giữa hai bộ sẽ không chỉ mang tính hành chính, mà trở thành đòn bẩy năng lực cạnh tranh quốc gia.

Liệu doanh nghiệp sản xuất linh kiện cơ khí cho máy nông nghiệp xanh có được hưởng ưu đãi tương tự doanh nghiệp năng lượng tái tạo? Khi doanh nghiệp đầu tư hệ thống cảm biến tưới nước thông minh, Bộ nào sẽ hướng dẫn tiêu chuẩn và hỗ trợ tín dụng? Và với bao bì phân hủy sinh học phục vụ xuất khẩu nông sản, Bộ Công Thương đã xếp vào nhóm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên, nhưng Bộ Nông nghiệp và Môi trường có xem đó là tiêu chí trong chuỗi “nông sản xanh” hay chưa?

Những câu hỏi ấy phản ánh mong mỏi về một cơ chế liên thông, nơi doanh nghiệp không phải gõ cửa hai lần mà vẫn được tiếp cận chính sách minh bạch và nhất quán.

Một chương trình phối hợp phát triển công nghiệp hỗ trợ phục vụ nông nghiệp xanh, với sự phân công rõ ràng đang là điều được các doanh nghiệp hoạt động trong vùng giao thoa mong ngóng nhất bây giờ. Điều quan trọng nhất, là cơ quan quản lý cần chung tay thiết lập cổng dữ liệu kết nối cung - cầu thiết bị, vật liệu, bao bì xanh, tránh tình trạng “ngành công nghiệp sản xuất, ngành nông nghiệp không biết để dùng”.

Cái bắt tay giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường không chỉ là thủ tục hợp tác, mà là điều kiện tiên quyết để hình thành hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ cho nông nghiệp xanh. Khi hai cơ quan quản lý cùng chung tầm nhìn, doanh nghiệp mới có thể an tâm đầu tư, đổi mới và mở rộng quy mô.

Bởi cuối cùng, quá trình xanh hóa không chỉ diễn ra ở ruộng đồng hay nhà máy chế biến. Nó bắt đầu từ bản vẽ thiết kế động cơ tiết kiệm năng lượng, từ dây chuyền chế tạo cảm biến, từ những vật liệu bao bì tái chế, nơi công nghiệp hỗ trợ trở thành nền móng của một nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và có chiều sâu công nghiệp.