Việt Nam được xem là một trong những quốc gia có mức độ đa dạng sinh học cao hàng đầu thế giới. Từ rừng đầu nguồn tới biển đảo, từ đất ngập nước tới núi đá vôi, thiên nhiên Việt Nam lưu giữ kho tàng sinh học phong phú với hàng nghìn loài sinh vật quý hiếm và nguồn gen giá trị. Đa dạng sinh học không chỉ là “tấm lưới an toàn” giúp cân bằng hệ sinh thái mà còn là nền tảng cho phát triển kinh tế xanh, bền vững, nơi nông nghiệp, thủy sản, y học cổ truyền và du lịch cùng hưởng lợi.
Nhận thức rõ vai trò này, Đảng và Nhà nước luôn coi bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học là nhiệm vụ trọng tâm, được khẳng định trong Hiến pháp và xuyên suốt trong các chủ trương, chính sách phát triển đất nước.
Rừng ngâp mặn chắn sóng, giảm tác động của nước biển dâng và hấp thụ khí nhà kính. Ảnh: DCC
Bước tiến mới trong bảo tồn và quản lý
Trong nhiệm kỳ vừa qua, công tác bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Chính sách pháp luật tiếp tục được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý vững chắc để bảo vệ và phát huy giá trị đa dạng sinh học.
Một dấu ấn quan trọng là việc thành lập Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bước đi thể hiện sự đổi mới trong tổ chức bộ máy, giúp thống nhất đầu mối quản lý nhà nước về đa dạng sinh học, nâng cao hiệu lực và hiệu quả điều hành.
Cùng với đó, mạng lưới khu bảo tồn thiên nhiên được mở rộng, công tác bảo tồn chuyển chỗ, phục hồi hệ sinh thái rừng, biển, đất ngập nước được chú trọng. Nhiều loài động, thực vật quý hiếm được bảo vệ và phục hồi thành công. Các mô hình du lịch sinh thái, chi trả dịch vụ môi trường rừng, sinh kế xanh lan tỏa, giúp người dân gắn bó và hưởng lợi từ công tác bảo tồn.
Song song, hệ thống cơ sở dữ liệu đa dạng sinh học quốc gia đang từng bước được xây dựng, kết nối với các hệ thống về di sản thiên nhiên, an toàn sinh học, khu Ramsar, góp phần hiện đại hóa quản lý nhà nước.
Hoạt động hợp tác quốc tế cũng được mở rộng mạnh mẽ, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với cộng đồng quốc tế trong việc thực hiện Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh - Montreal 2022 cùng nhiều cam kết bảo tồn toàn cầu khác.
Sáu nhóm giải pháp đột phá nhằm phát triển xanh, quản trị hiệu quả
Giai đoạn 2025–2030 được xác định là thời kỳ hành động mạnh mẽ nhằm hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược về đa dạng sinh học, hướng tới một nền kinh tế xanh, thân thiện với thiên nhiên.
Trọng tâm là mở rộng và nâng cao hiệu quả quản lý các khu bảo tồn thiên nhiên, đồng thời triển khai bảo tồn các vùng có giá trị sinh học cao ngoài khu bảo tồn; phục hồi hệ sinh thái suy thoái; bảo vệ loài nguy cấp, quý hiếm và quản lý nguồn gen, an toàn sinh học.
Trong đó, đổi mới thể chế theo hướng thống nhất và đồng bộ trong quản lý bảo tồn. Việc sửa đổi, bổ sung Luật Đa dạng sinh học và các văn bản liên quan sẽ được ưu tiên, nhằm thể chế hóa đầy đủ các cam kết quốc tế và xây dựng cơ chế điều phối liên ngành hiệu quả.
Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ và đầu tư hạ tầng phục vụ quản lý bảo tồn từ trung ương đến địa phương; tăng cường phối hợp giữa các lực lượng như kiểm lâm, kiểm ngư, cảnh sát môi trường, biên phòng và cộng đồng dân cư.
Đẩy mạnh triển khai Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn 2050, ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo trong kiểm kê, quan trắc, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra và hướng dẫn thực thi pháp luật, bảo đảm việc quản lý và bảo vệ tài nguyên sinh học minh bạch, đúng quy định.
Xây dựng cơ chế huy động nguồn lực xã hội, đa dạng hóa tài chính xanh cho bảo tồn; ưu tiên đầu tư cho các chương trình, dự án trọng điểm, mang lại hiệu quả thiết thực cho cộng đồng và sinh kế người dân.
Thúc đẩy hợp tác quốc tế, hình thành Diễn đàn đối tác về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, tạo cầu nối giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp trong lĩnh vực này.
Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất, phát huy vai trò phối hợp giữa các đơn vị trong ngành. Đồng thời, ưu tiên hoàn thiện chính sách, pháp luật và tăng cường năng lực cho hệ thống bảo tồn cả về tài chính, nhân lực và công nghệ.
Trên nền tảng đó, Việt Nam hướng tới mục tiêu bảo tồn thiên nhiên gắn với phát triển bền vững, xây dựng nền kinh tế xanh và xã hội hài hòa với thiên nhiên để “không ai bị bỏ lại phía sau” trong hành trình gìn giữ nguồn sống cho hôm nay và mai sau.
