Chủ động ứng phó thiên tai, thích ứng linh hoạt biến đổi khí hậu

Ông Nguyễn Thanh Tùng, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, chia sẻ với Báo Nông nghiệp và Môi trường về những nỗ lực, định hướng và giải pháp trọng tâm trong công tác phòng chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh.

Thưa ông, trong năm nay tình hình thiên tai trên địa bàn tỉnh Cà Mau diễn biến ra sao, những loại hình thiên tai nào xảy ra nhiều và gây thiệt hại đáng chú ý nhất?

Cà Mau là tỉnh nằm ở cực Nam của Tổ quốc, có địa hình thấp và ba mặt giáp biển, do đó chịu tác động rất mạnh của biến đổi khí hậu và các loại hình thiên tai đặc trưng vùng ven biển ĐBSCL. Những năm gần đây, tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng, hạn hán, xâm nhập mặn, mưa lớn, gió mạnh, lốc xoáy, sạt lở... đều có xu hướng tăng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất và đời sống của người dân.

Từ đầu năm 2025 đến nay, theo thống kê của Văn phòng Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Cà Mau, các loại hình thiên tai như sạt lở, lốc xoáy, mưa lớn, gió mạnh trên biển... đã gây nhiều thiệt hại. Cụ thể, toàn tỉnh có 2 người bị thương; 171 căn nhà bị thiệt hại, trong đó 35 căn sập hoàn toàn và 136 căn bị tốc mái.

Ngoài ra, thiên tai còn làm hư hỏng 2 xe máy, tốc mái 1 nhà để xe của trạm y tế, 1 khu thiết chế văn hóa - thể thao xã và 1 cơ sở tôn giáo. Về sản xuất nông nghiệp, có hơn 50 ha cây ăn trái và rau màu bị thiệt hại; 1.955 ha lúa Hè Thu bị ngập và 40 ha bị sập hoàn toàn. Hệ thống điện bị ảnh hưởng với 26 trụ điện bị đổ, nghiêng. Tổng thiệt hại toàn tỉnh ước tính khoảng 22 tỷ 365 triệu đồng.

Những con số này cho thấy tác động của thiên tai đối với tỉnh vẫn rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khó lường. Ngoài thiệt hại về tài sản, thiên tai còn ảnh hưởng lâu dài đến sản xuất nông nghiệp, làm thay đổi cấu trúc đất, gây sạt lở bờ sông, bờ biển và gia tăng nguy cơ mất an toàn cho người dân ở các vùng ven biển, ven

Trước diễn biến thời tiết bất thường như vậy, Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau đã triển khai những biện pháp gì để chủ động ứng phó, giảm thiểu thiệt hại cho người dân vùng xung yếu?

Trước hết, chúng tôi xác định công tác phòng chống và thích ứng với thiên tai phải được tiến hành chủ động, liên tục, đồng bộ giữa các cấp, ngành và người dân. Trong đó, việc đầu tư, phát triển công nghệ dự báo và cảnh báo khí tượng thủy văn chính xác, kịp thời là nhiệm vụ then chốt để phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành phòng chống thiên tai.

Bên cạnh đó, ngành thường xuyên tổ chức các hoạt động tuyên truyền, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng ứng phó cho cộng đồng, nhất là người dân sinh sống tại các vùng ven biển, vùng sông rạch dễ bị sạt lở. Qua đó giúp người dân chủ động hơn trong việc phòng ngừa và giảm nhẹ rủi ro.

Hằng năm, Chi cục đều phối hợp với các địa phương rà soát, cập nhật phương án và kế hoạch phòng chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu sát với thực tế. Công tác chuẩn bị nguồn lực, vật tư, nhân lực và phương tiện cứu hộ cứu nạn luôn được thực hiện sẵn sàng, để khi có tình huống xảy ra có thể ứng phó kịp thời, giảm thiểu thiệt hại thấp nhất.

Ngoài ra, Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau đặc biệt chú trọng nghiên cứu, đánh giá nguyên nhân cụ thể của từng loại hình thiên tai như hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở… nhằm đề xuất giải pháp công trình và phi công trình phù hợp với điều kiện nguồn lực. Chẳng hạn, trong phòng chống sạt lở, chúng tôi kết hợp xây dựng kè chống sạt với giải pháp “mềm” như trồng cây gây bồi, tạo bãi, phục hồi rừng ven biển.

Về công tác dân sinh, tỉnh đã và đang triển khai kế hoạch bố trí, sắp xếp lại dân cư ở các khu vực thường xuyên chịu tác động của thiên tai, di dời người dân đến nơi ở an toàn hơn, đồng thời hỗ trợ sinh kế, tạo điều kiện ổn định cuộc sống. Việc này không chỉ bảo đảm an toàn tính mạng mà còn góp phần giảm thiểu tổn thất về lâu dài, tạo cơ sở cho phát triển bền vững ở những vùng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, để nâng cao khả năng phòng chống và thích ứng thiên tai trong thời gian tới, Chi cục có khuyến nghị hay giải pháp trọng tâm nào nhằm bảo vệ sản xuất, nhất là khu vực ven biển và vùng ngọt - mặn chuyển tiếp của tỉnh?

Đối với Cà Mau, vùng ven biển luôn là khu vực trọng yếu và cũng dễ bị tổn thương nhất. Do đó, chúng tôi xác định phải đồng thời triển khai các giải pháp công trình và phi công trình một cách linh hoạt, phù hợp từng tiểu vùng sinh thái.

Cụ thể, ở khu vực ven biển, Chi cục khuyến nghị tiếp tục đầu tư phát triển hệ thống kè mềm, kè giảm sóng nhằm gây bồi, tạo bãi, khôi phục lại thảm rừng ngập mặn bị mất do tác động của sóng và triều cường. Đây được xem là “lá chắn xanh” bảo vệ đất liền, vừa chống xói lở vừa góp phần bảo tồn hệ sinh thái ven biển.

Song song đó, tỉnh cần đẩy mạnh đầu tư hệ thống công trình thủy lợi đồng bộ gồm hồ chứa nước ngọt, hệ thống cống điều tiết, kênh mương liên vùng để kiểm soát xâm nhập mặn, giữ ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Ở những khu vực ngọt - mặn chuyển tiếp, việc điều tiết, phân vùng sản xuất cần được thực hiện linh hoạt để vừa đảm bảo sinh kế cho người dân, vừa thích ứng hiệu quả với điều kiện tự nhiên.

Trong sản xuất nông nghiệp, cần đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng đa dạng, thích ứng với thiên tai và biến đổi khí hậu. Các mô hình như lúa - tôm, lúa - màu, hoặc tôm - rừng đã chứng minh hiệu quả thực tế, vừa nâng cao giá trị kinh tế, vừa giảm thiểu rủi ro khi thời tiết bất lợi. Việc sử dụng các giống lúa chịu mặn, chịu hạn tốt, có chất lượng cao sẽ giúp nâng cao năng suất và ổn định thu nhập cho nông dân.

Riêng về đảm bảo nguồn nước, giải pháp cấp bách hiện nay là đầu tư các hồ chứa nước mưa, nạo vét và mở rộng hệ thống kênh rạch, đặc biệt ở vùng U Minh Thượng và U Minh Hạ để trữ nước phục vụ sinh hoạt và sản xuất trong mùa khô. Chính quyền địa phương cũng khuyến khích người dân vùng ven biển xây dựng bể chứa nước mưa quy mô hộ gia đình, vừa tiết kiệm chi phí vừa chủ động nguồn nước ngọt.

Về lâu dài, tỉnh Cà Mau cần có dự án quy mô lớn để dẫn nước ngọt từ sông Hậu về phục vụ sản xuất và sinh hoạt, đặc biệt là cho các vùng khô hạn nghiêm trọng. Bên cạnh đó, cần đầu tư hệ thống công trình điều tiết, kiểm soát chất lượng nước phù hợp từng tiểu vùng, đảm bảo cho phát triển bền vững các mô hình nông - lâm - ngư kết hợp.

Ngoài ra, công tác điều tra, đánh giá và quản lý hiệu quả các nguồn tài nguyên, đặc biệt là nguồn nước, phải được đặt lên hàng đầu. Sử dụng nước tiết kiệm, tăng cường tái sử dụng, kết hợp công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp là hướng đi tất yếu để thích ứng lâu dài với biến đổi khí hậu.

Xin cảm ơn ông.