Bất cập chế độ đãi ngộ lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng

Gian nan giữ rừng

Có theo chân lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng ở Vườn quốc gia U Minh Thượng (xã U Minh Thượng, tỉnh An Giang) mới thấy hết những khó khăn, vất vả mà họ phải đối mặt hàng ngày. Đi tuần tra rừng với họ không chỉ có xe máy, xuồng máy, mà phải bì bõm lội nước, phát dọn dây leo, cây đổ. Chưa kể còn đối mặt với hiểm nguy rắn cắn, vắt đeo hút máu là chuyện thường như cơm bữa.

Dọc theo con đường bê tông bao quanh vùng lõi Vườn quốc gia U Minh Thượng, cứ cách vài trăm mét lại có một lối tuần tra được đánh số thứ tự, luôn được phát dọn để dễ đi lại.

Anh Nguyễn Văn Cơ, Phó trưởng Phòng Quản lý, Bảo vệ và Phát triển rừng (Vườn quốc gia U Minh Thượng) cho biết, mỗi một người thuộc phòng được giao nhiệm quản lý một số lối tuần tra, cứ hàng tuần là phải phát dọn sâu vào trong lõi rừng.

Phòng Quản lý, Bảo vệ và Phát triển rừng thuộc Vườn quốc gia U Minh Thượng hiện có 32 người, trong đó 16 người là lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng, 16 người còn lại hợp đồng thuê bảo vệ rừng. Vùng lõi Vườn quốc gia U Minh Thượng có diện tích rừng đặc dụng 8.038 ha, tính ra mỗi người được giao nhiệm vụ bảo vệ trên 250 ha rừng.

Theo quy định, lực lượng này gồm viên chức và lao động hợp đồng, trực tiếp tuần tra, ngăn chặn khai thác trái phép, xử lý vi phạm, tham gia phòng cháy, chữa cháy rừng. Họ chính là “tai mắt” ở cơ sở, là những người ngày đêm bám rừng, chịu nhiều rủi ro về an toàn tính mạng, sức khỏe trong khi điều kiện làm việc khắc nghiệt, trang thiết bị hạn chế.

Theo anh Cơ, lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng phải thực hiện nhiệm vụ 24/24, nhất là những tháng cao điểm phòng, chống cháy rừng. Từ tuyên truyền, vận động người dân sống ven rừng, chống các đối tượng xâm nhập trái phép vào rừng, đến phát dọn cây, dây leo, đi tuần tra bảo vệ rừng và tham gia phòng cháy, chữa cháy rừng.

“Công việc nhiều, vất vả nhưng quyền lợi bị thiệt thòi và chế độ đãi ngộ cũng không tương xứng. Chẳng hạn khi tuần tra phát hiện đối tượng xâm nhập rừng trái phép, lực lượng chuyên trách lập biên bản vụ việc rồi chuyển giao cho kiểm lâm, vì không có chức năng xử lý. Lương hưởng hiện nay tương đương mức lương vùng IV, không có phụ cấp thâm niên, độc hại… nên mỗi tháng chỉ được nhận chưa tới 5 triệu đồng/người”, anh Cơ chia sẻ.

Cần sớm điều chỉnh chính sách

Rừng Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong phát triển bền vững, bảo tồn đa dạng sinh học và ứng phó biến đổi khí hậu. Để bảo vệ rừng, ngoài hệ thống kiểm lâm thuộc Nhà nước, Nghị định số 01/2019/NĐ-CP ngày 01/01/2019 của Chính phủ quy định thành lập lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng tại các Ban quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức được Nhà nước giao hoặc cho thuê rừng.

Ông Hoàng Văn Tuấn, Giám đốc Vườn quốc gia U Minh Thượng cho biết, Nghị định số 01/2019/NĐ-CP đang bộc lộ nhiều bất cập, chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị nhưng đến nay vẫn chưa được sửa đổi.

Cụ thể, theo Điều 16 của Nghị định quy định về chế độ chính sách, thì viên chức trong lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng được hưởng lương và các chế độ khác theo pháp luật hiện hành. Lao động hợp đồng được chủ rừng bảo đảm chế độ lương và các chế độ khác theo hợp đồng lao động.

Tuy nhiên, kinh phí hoạt động của lực lượng chuyên trách phụ thuộc vào chủ rừng, tự cân đối tự bảo đảm. Đối với các chủ rừng là đơn vị sự nghiệp công lập, sử dụng ngân sách Nhà nước, việc đảm bảo còn tạm ổn nhưng cũng rất hạn chế. Nhưng ở những chủ rừng là doanh nghiệp hoặc tổ chức xã hội, nguồn kinh phí hạn hẹp, dẫn đến thiếu hụt phương tiện, trang thiết bị, ảnh hưởng hiệu quả tuần tra, kiểm soát.

Theo ông Tuấn, căn cứ theo quy định này, mức lương của lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng của Vườn quốc gia U Minh Thượng thực nhận sau khi trừ các khoản đóng bảo hiểm theo quy định chỉ ở mức 4,2 triệu đồng/người/tháng. Chế độ đãi ngộ như vậy là rất thấp, chưa tương xứng với tính chất công việc nặng nhọc, nguy hiểm và thường xuyên phải đối mặt với sự hung hãn của đối tượng vi phạm rừng của lực lượng bảo vệ rừng.

Trong khi đó, cùng làm nhiệm vụ bảo vệ rừng nhưng lực lượng kiểm lâm lại được hưởng lương theo ngạch, bậc công chức nhà nước, có chế độ ưu đãi đặc thù, trang bị đồng phục, vũ khí, công cụ hỗ trợ từ ngân sách trung ương hoặc địa phương. Thực tế sự chênh lệch về chế độ đãi ngộ đã tạo nên khoảng cách lớn giữa kiểm lâm và lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng. Điều này dẫn đến tình trạng khó khăn trong việc thu hút và giữ chân người làm, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bảo vệ rừng.

Sự thiếu công bằng giữa lực lượng kiểm lâm và chuyên trách bảo vệ rừng cũng tạo ra tâm lý so bì, giảm động lực cống hiến, làm suy giảm sức mạnh tổng hợp trong công tác giữ rừng. Điều này khiến nhiều người nản lòng, dễ bỏ việc, dẫn đến tình trạng thiếu người giữ rừng. Đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nguy cơ cháy rừng xảy ra cao hơn trong mùa khô, đòi hỏi lực lượng bảo vệ rừng phải có số lượng lớn hơn. Nguy cơ mất rừng, cháy rừng, khai thác lâm sản trái phép vì thế ngày càng phức tạp, nhất là ở các khu rừng phòng hộ, rừng đặc dụng ở những nơi xa xôi, hiểm trở.

Để khắc phục bất cập này, Nhà nước cần sớm có cơ chế điều chỉnh chế độ đãi ngộ cho lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng. Trước mắt là điều chỉnh chế độ lương, phụ cấp ưu đãi nghề, các chế độ đặc thù do tính chất công việc khó khăn, phụ cấp thâm niên nghề, phụ cấp nặng nhọc độc hại… tương tự như lực lượng kiểm lâm. Cần xem xét bổ sung bảo hiểm nghề nghiệp, bảo hiểm rủi ro nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động khi gặp tai nạn, thương tích trong khi làm nhiệm vụ. Về lâu dài, cần xây dựng lộ trình chuyển đổi một bộ phận lao động hợp đồng thành viên chức để họ yên tâm công tác, gắn bó lâu dài.