Đồng bằng sông Cửu Long được xem là “trái tim lúa gạo” của Việt Nam, khu vực này hiện đóng góp hơn 50% sản lượng lúa và hơn 90% lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên, nơi đây cũng là vùng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, thường xuyên đối mặt hạn hán, xâm nhập mặn, bão lũ, sạt lở và dịch bệnh.
Với sản xuất phụ thuộc nhiều vào tự nhiên, người trồng lúa vẫn “đánh cược” với thời tiết mỗi vụ mùa. Trong bối cảnh đó, bảo hiểm thiệt hại cây lúa được xem là “tấm lá chắn tài chính” giúp nông dân giảm tổn thất, ổn định thu nhập và bảo vệ dòng vốn sản xuất.
Lễ bồi thường quyền lợi bảo hiểm thiệt hại cây lúa tại An Giang. Ảnh: ABIC.
Tại tọa đàm “Thách thức và giải pháp đối với bảo hiểm thiệt hại cây lúa vùng ĐBSCL” do Bảo hiểm Agribank phối hợp với Cục Kinh tế hợp tác – Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang, Agribank An Giang và Tổ chức GIZ tổ chức mới đây, các đại biểu đều nhận định: bảo hiểm nông nghiệp vẫn chưa thực sự đi vào đời sống.
Khó khăn lớn nhất là rủi ro trục lợi và công tác giám định thiệt hại. Thiên tai, sâu bệnh diễn biến nhanh, khó xác định nguyên nhân và mức độ tổn thất, khiến doanh nghiệp bảo hiểm e ngại mở rộng sản phẩm.
Thêm vào đó, hạ tầng dữ liệu nông nghiệp còn yếu, thiếu cơ sở dữ liệu dùng chung về thời tiết, sản xuất và rủi ro. Điều này làm cho việc định phí, thiết kế sản phẩm và thẩm định bồi thường thiếu chính xác, chi phí cao.
Một rào cản khác là sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, khiến chi phí bảo hiểm tăng, khó kiểm soát quy trình sản xuất và xác định thiệt hại. Liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, ngân hàng và đơn vị bảo hiểm vẫn còn lỏng lẻo, làm giảm tính bền vững của mô hình.
Điểm sáng được ghi nhận là mô hình liên kết giữa tín dụng và bảo hiểm do Agribank và Bảo hiểm Agribank triển khai. Mô hình này được ví như “vòng tròn bảo vệ khép kín” giúp dòng vốn tín dụng không bị đứt gãy khi rủi ro xảy ra.
Ông Trần Văn Soul, Giám đốc Agribank An Giang cho biết, Agribank hiện là ngân hàng chủ lực phục vụ “tam nông”, với hơn 70% dư nợ tại An Giang dành cho sản xuất lúa gạo. Việc kết hợp bảo hiểm với tín dụng giúp ngân hàng bảo toàn vốn vay, nông dân yên tâm sản xuất, còn doanh nghiệp bảo hiểm có dữ liệu và kênh phân phối ổn định.
Ông Trần Văn Soul, Giám đốc Agribank An Giang phát biểu tại buổi tọa đàm. Ảnh: ABIC.
Theo đó, Agribank cấp vốn cho nông dân, hợp tác xã tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao; Bảo hiểm Agribank cung cấp sản phẩm bảo hiểm thiệt hại cây lúa và bảo an tín dụng. Khi xảy ra rủi ro, bảo hiểm chi trả để người dân trả nợ, duy trì sản xuất, còn ngân hàng bảo đảm dòng vốn lưu thông.
Tại An Giang, Bảo hiểm Agribank đã phối hợp Tổ chức GIZ thí điểm bảo hiểm cây lúa tại 11 hợp tác xã. Trong đợt mưa lớn ngày 21–22/8 vừa qua, doanh nghiệp đã chi trả 61,8 triệu đồng cho các hộ dân thuộc Hợp tác xã Phú An Hưng, giúp họ khôi phục sản xuất kịp thời. Cùng thời điểm, gần 350 triệu đồng bảo hiểm bảo an tín dụng cũng được chi trả cho các hộ vay gặp rủi ro về sức khỏe – minh chứng rõ nét cho tính nhân văn của mô hình này.
Ông Nguyễn Xuân Tiến, Chủ tịch UBND xã An Phú, đánh giá đây là nguồn động viên tinh thần lớn giúp người dân thêm tin tưởng vào chính sách. Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bà Đinh Thị Hoa – Trưởng phòng Giảm nghèo và An sinh xã hội – ghi nhận nỗ lực của ABIC và đề nghị tiếp tục cải tiến sản phẩm phù hợp đặc thù sản xuất vùng ĐBSCL.
Theo các chuyên gia, để bảo hiểm thiệt hại cây lúa phát huy hiệu quả, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước – doanh nghiệp – nông dân. Trước hết, Nhà nước cần sửa đổi, hoàn thiện khung pháp lý, mở rộng danh mục cây trồng được hỗ trợ, giảm thủ tục hành chính và áp dụng cơ chế định phí linh hoạt theo vùng rủi ro.
Cùng lúc, cần xây dựng cơ sở dữ liệu số dùng chung về nông nghiệp, tích hợp thông tin khí tượng, thủy văn, sản xuất và rủi ro để doanh nghiệp bảo hiểm có căn cứ thiết kế sản phẩm chính xác, minh bạch và giảm chi phí vận hành.Song song, công tác tuyên truyền và đào tạo phải được đẩy mạnh để nông dân hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình tham gia bảo hiểm. Khi người dân chủ động xem bảo hiểm là phần tất yếu của sản xuất, thay vì “giải pháp tình thế”, mô hình này mới có thể phát triển bền vững.
Trong bối cảnh khí hậu biến đổi khó lường, rủi ro sản xuất ngày càng lớn, bảo hiểm cây lúa không chỉ là công cụ chia sẻ tổn thất, mà còn là đòn bẩy tài chính bảo vệ sinh kế nông dân, ổn định tín dụng và duy trì chuỗi sản xuất – tiêu thụ lúa gạo.
Nếu được vận hành đồng bộ, với dữ liệu số hóa, cơ chế chính sách linh hoạt và sự liên kết chặt chẽ giữa các bên, bảo hiểm cây lúa sẽ trở thành “tấm lá chắn tài chính” vững chắc, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững vùng ĐBSCL.
