80 năm vun trồng sự sống, gìn giữ tương lai

Từ những ngày đầu lập quốc, khi dân tộc ta vừa bước ra khỏi đêm dài nô lệ, nông nghiệp chính là nền tảng của nền kinh tế, là mạch nguồn nuôi dưỡng cả dân tộc. Cùng với đó, môi trường – đất, nước, rừng, biển – là không gian sống, là mái nhà chung bảo bọc con người Việt Nam trong hành trình kháng chiến và kiến quốc.

80 năm qua, ngành nông nghiệp và môi trường đã song hành cùng dân tộc trên mọi nẻo đường. Từ những cánh đồng lúa năm tấn tiếp gạo cho tiền tuyến, đến những vùng nuôi trồng thủy sản xuất khẩu đi khắp năm châu; từ những cánh rừng Trường Sơn che chở đoàn quân ra trận, đến những chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu trong thời đại toàn cầu hóa. Tất cả làm nên một câu chuyện vĩ đại về sức sống và sự bền bỉ của dân tộc.

Ngày nay, việc sáp nhập Bộ Tài nguyên và Môi trường vào Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để hình thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã mở ra một tầm vóc mới. Đây là một bước tiến về tư duy quản trị quốc gia: gắn kết chặt chẽ giữa sản xuất và bảo tồn, giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, giữa cái ăn và cái ở, giữa hôm nay và mai sau.

80 năm nông nghiệp đồng hành cùng dân tộc

Trong thời kỳ kháng chiến và xây dựng đất nước (1945 - 1986), nông nghiệp là hậu phương lớn, bảo đảm lương thực cho tiền tuyến. Năm 1945, nạn đói khiến hơn 2 triệu đồng bào thiệt mạng, thôi thúc phong trào “diệt giặc đói”, nhân dân nhường cơm sẻ áo. Sau cải cách ruộng đất, 2 triệu hộ nông dân được chia ruộng. Trong chiến tranh, nông dân cung cấp hàng triệu tấn lương thực, góp phần làm nên Điện Biên Phủ 1954 và Đại thắng 1975.

Trong thời kỳ Đổi mới và hội nhập (1986 - 2020), đất nước ta từ thiếu đói, đã trở thành cường quốc xuất khẩu gạo. Nếu năm 1988, chúng ta còn nhập hơn 450 nghìn tấn gạo, thì hai năm sau đã xuất khẩu trên 1 triệu tấn. Việt Nam thường xuyên nằm trong tốp 3 xuất khẩu gạo toàn cầu, có năm vượt 7 triệu tấn; đứng thứ 2 về cà phê (1,8 triệu tấn/năm), tốp 5 thủy sản (gần 9 tỷ USD năm 2019), dẫn đầu về điều và hồ tiêu. Đến 2020, nông sản Việt hiện diện ở 180 thị trường, kim ngạch đạt 41,3 tỷ USD.

Từ năm 2020 đến nay, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và Cách mạng công nghệ 4.0, nông nghiệp Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ. Hiện có 30 khu nông nghiệp công nghệ cao, hàng trăm hợp tác xã, doanh nghiệp áp dụng IoT, AI, blockchain. Đến 2023, cả nước có hơn 8.600 sản phẩm OCOP, nhiều sản phẩm đã xuất khẩu sang châu Âu, Mỹ, Nhật. Việt Nam đang thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn, carbon thấp, hướng tới tăng trưởng xanh và bền vững.

80 năm bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Ngay trong kháng chiến, Đảng và Nhà nước coi rừng là "người bạn chiến đấu". Sau 1975, công tác quản lý đất, nước, khoáng sản được đẩy mạnh; Hiến pháp 1980 khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, tạo nền tảng pháp luật sau này.

Từ cuối thế kỷ XX, hệ thống pháp luật môi trường - tài nguyên từng bước hoàn thiện: Luật Bảo vệ môi trường 1993 (sửa đổi 2005, 2014, 2020), Luật Đất đai 1993, cùng nhiều luật khác như Tài nguyên nước, Khoáng sản, Đa dạng sinh học, Lâm nghiệp. Đây là hành lang pháp lý để khai thác hợp lý và bảo tồn tài nguyên.

Tại COP26 (2021), Việt Nam cam kết Net Zero vào 2050. Đến 2023, cả nước phát triển gần 20.000 MW điện gió, mặt trời (27% công suất điện); trồng hơn 300 triệu cây xanh trong chương trình 1 tỷ cây. Nhiều đô thị lớn như Hà Nội, TP. HCM, Đà Nẵng đang hướng tới mô hình thành phố xanh, phát thải thấp. Việt Nam khẳng định vai trò quốc gia có trách nhiệm, đồng hành cùng thế giới trong ứng phó biến đổi khí hậu và bảo vệ hành tinh xanh.

Cơ hội mới từ việc sáp nhập

Việc sáp nhập hai bộ không chỉ nhằm tinh gọn đầu mối, mà quan trọng hơn là tạo ra một tư duy quản trị tích hợp. Đất – nước – rừng – biển vốn là những nguồn lực cốt lõi của nông nghiệp, nay được quản lý thống nhất, giúp quy hoạch phát triển đồng bộ, tránh lãng phí nguồn lực và khắc phục tình trạng chồng chéo chính sách.

Khi nông nghiệp gắn liền với môi trường, mô hình tăng trưởng cũng chuyển dịch căn bản: từ phát triển dựa trên khai thác sang phát triển dựa trên tái tạo. Xuất khẩu sẽ nhiều hơn và còn “xanh” hơn, sạch hơn, đáp ứng những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường toàn cầu. Nông dân vừa là người sản xuất, vừa là người gác cổng môi trường, vừa làm ra của cải, vừa giữ gìn thiên nhiên.

Nhiều cơ hội lớn sẽ mở ra: phát triển các mô hình nông nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp carbon thấp; xây dựng thương hiệu quốc gia "Việt Nam - cường quốc nông sản xanh"; gia tăng sức mạnh đàm phán quốc tế. Khi vừa là một quốc gia cung ứng nông sản hàng đầu, vừa là một đối tác có trách nhiệm trong bảo vệ môi trường, tiếng nói của Việt Nam trong các diễn đàn toàn cầu chắc chắn sẽ có sức nặng hơn bao giờ hết.

Đóng góp cho kỷ nguyên vươn mình

80 năm qua, ngành Nông nghiệp và Môi trường đã góp phần quan trọng vào việc bảo đảm an ninh lương thực, bảo vệ hệ sinh thái và tạo dựng uy tín quốc tế. Một quốc gia hạnh phúc không chỉ là nơi người dân có cơm ăn áo mặc, mà còn phải là nơi có môi trường trong lành. Một quốc gia hùng mạnh không chỉ là nơi có GDP cao, mà còn là nơi bảo đảm cho thế hệ tương lai được sống trong thiên nhiên tươi đẹp.

Thông điệp của ngành hôm nay là: Từ bát cơm no đến bầu không khí trong lành, từ ruộng lúa đến cánh rừng, từ nông thôn đến đô thị - ngành nông nghiệp và môi trường đã, đang và sẽ mãi đồng hành cùng khát vọng vươn mình của đất nước.

Kỷ niệm 80 năm thành lập nước cũng là dịp để nhìn lại hành trình 80 năm ngành nông nghiệp và môi trường. Đó là hành trình từ thiếu ăn đến đủ đầy, từ khai thác đến bền vững, từ quốc gia nông nghiệp truyền thống đến quốc gia nông nghiệp xanh hiện đại.

Với sự hợp nhất thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường, chúng ta bước vào một giai đoạn mới – nơi phát triển và bảo tồn không còn tách rời, nơi lợi ích kinh tế gắn chặt với lợi ích môi trường, nơi con người và thiên nhiên cùng chung sống hài hòa.

Đó chính là đóng góp to lớn nhất của ngành nông nghiệp và môi trường cho kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam – một kỷ nguyên của hùng cường, thịnh vượng và bền vững.