Vì sự thịnh vượng của quốc gia và tương lai bền vững

Kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường đồng hành cùng đất nước, Báo Nông nghiệp và Môi trường trò chuyện cùng Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến về những thành tựu của ngành trong suốt 80 năm qua cũng như giải pháp đột phá để nâng cao vai trò, vị thế của ngành trong kỷ nguyên mới.

Mở đầu cuộc trò chuyện, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến chia sẻ: Nhìn lại 80 năm kể từ ngày nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời và gần 40 năm sau Đổi mới, ở bất cứ thời kỳ nào, giai đoạn nào Nông nghiệp và Môi trường luôn là lĩnh vực được Đảng, Nhà nước dành sự quan tâm đặc biệt.

Cùng với nỗ lực của ngành, của toàn thể nhân dân, các nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã cũng như vận dụng sự giúp đỡ, hợp tác quốc tế đã đưa nông nghiệp trở thành lợi thế của quốc gia, môi trường là một trong ba trụ cột phát triển bền vững.

“Đó là hành trình đáng tự hào từ một đất nước thiếu đói, Việt Nam trở thành cường quốc xuất khẩu nông lâm thủy sản, năm 2024 đạt 62,5 tỷ USD, góp phần quan trọng đảm bảo an ninh lương thực không chỉ cho hơn 100 triệu dân trong nước mà còn khẳng định vai trò, vị thế và hình ảnh đất nước Việt Nam trên trường quốc tế.

Công tác quản lý tài nguyên khoáng sản được thăm dò, điều tra, đánh giá hàm lượng, trữ lượng và khai thác, sử dụng có hiệu quả.

Môi trường trở thành một trong ba trụ cột quan trọng, thường xuyên được quan tâm và đảm bảo, góp phần phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Đời sống người nông dân, bộ mặt nông thôn không ngừng được cải thiện và nâng cao, cùng chung tay, góp sức vì sự thịnh vượng của quốc gia và tương lai bền vững”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đúc rút.

Thưa Thứ trưởng, lịch sử 80 năm qua của đất nước đã chứng minh, ở nhiều giai đoạn mang tính cách mạng của dân tộc, Đảng và Nhà nước ta đã luôn lựa chọn lĩnh vực Nông nghiệp và Môi trường là mặt trận tiên phong nhằm tạo bước đột phá, đưa đất nước vượt qua khó khăn và tiếp tục phát triển. Điển hình là những quyết sách quan trọng ngay sau khi đất nước giành độc lập dân tộc năm 1945 với cột mốc Bộ Canh nông (tiền thân của Bộ Nông nghiệp và Môi trường) ra đời; hay giai đoạn đổi mới với Chỉ thị 100- CT/TW năm 1982, Nghị quyết 10 - NQ/TW năm 1988, nền tảng của thời kỳ Đổi mới; Nghị quyết 26- NQ/TW năm 2008 hay Nghị quyết 19 của Đại hội XIII… đã trở thành những cột mốc mở ra giai đoạn phát triển mới của đất nước. Thứ trưởng có thể chia sẻ ý nghĩa của những quyết sách đó như thế nào?

Trước hết phải khẳng định Nông nghiệp và Môi trường luôn có vị trí hết sức đặc biệt trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nông dân, nông thôn Việt Nam đã không tiếc sức người, sức của để đóng góp lớn nhất vào sự nghiệp chiến đấu giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Năm 1945, ngay sau khi đất nước giành được độc lập, Hội đồng Chính phủ ra Quyết định thành lập Bộ Canh nông với nhiệm vụ giải quyết nạn đói và soạn thảo một chương trình phát triển nông nghiệp toàn diện phục vụ công cuộc kháng chiến.

Từ một nền nông nghiệp kiệt quệ sau năm 1945, chỉ trong một năm, phong trào “Toàn dân tăng gia sản xuất” đã giúp giảm hẳn tình trạng chết đói. Tại nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, sản lượng vụ đông tăng 30-40% nhờ trồng xen khoai, ngô, đậu trên đất bãi và ruộng cấy xong. Đến cuối 1946, nạn đói diện rộng không còn tái diễn, đời sống người dân được cải thiện, quân đội có đủ thóc gạo dự trữ.

Kể từ đó, đất nước chúng ta đã đi qua 30 năm đấu tranh, đi qua hai cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước bằng sức mạnh nội sinh từ nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Những quyết sách đúng đắn, kịp thời và linh hoạt của Đảng, cùng với sức mạnh toàn dân tộc đã giúp đất nước diệt giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm; hậu phương miền Bắc vừa xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa chi viện chiến trường miền Nam “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”; lớp lớp người nông dân Việt Nam lên đường vừa chiến đấu vừa xây dựng kiến thiết đất nước ở khắp mọi mặt trận từ chiến trường cho đến các lĩnh vực thủy lợi, địa chất, khoáng sản, khí tượng thủy văn… Những quyết sách, quyết tâm của ngành ngành Nông nghiệp và Môi trường đã góp phần cùng đất nước làm nên đại thắng Mùa Xuân năm 1975.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, cả dân tộc lại bước vào công cuộc xây dựng, kiến thiết đất nước và Nông nghiệp và Môi trường được Đảng, Nhà nước tiếp tục lựa chọn là mặt trận hàng đầu nhằm tạo ra những bước đột phá, đưa đất nước vượt qua thời kỳ bao vây cấm vận, vượt qua cơ chế bao cấp để tiếp tục bứt phá vươn lên.

Chỉ thị 100 - CT/TW năm 1982 và Nghị quyết 10 - NQ/TW năm 1988 đã giải phóng nguồn lực đất đai, khơi thông tiềm năng lợi thế của đất nước, đưa Việt Nam từ chỗ phải nhập 1,58 triệu tấn lương thực/năm thành nước xuất khẩu 1,41 triệu tấn gạo vào năm 1989.

Cùng với đó, thị trường nông sản, vật tư nông nghiệp trong nước được tự do hóa, từng bước kết nối, liên thông với thị trường quốc tế, nông nghiệp nước ta đã phát triển mạnh mẽ, cung ứng đủ lương thực, thực phẩm cho nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng của nhân dân trong nước, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia.

Tiếp đó, trong thời kỳ mở cửa thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế, những Nghị quyết lớn của Trung ương như Nghị quyết 26 - NQ/TW năm 2008 hay Nghị quyết 19 - NQ/TW năm 2022 tiếp tục khẳng định vai trò, vị thế của ngành Nông nghiệp và Môi trường đối với sự phát triển của đất nước. Việt Nam bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Từ mô hình phát triển theo chiều rộng, chú trọng sản lượng, nông nghiệp đã dần chuyển trọng tâm sang nâng cao chất lượng, hiệu quả và giá trị gia tăng của sản phẩm.

Trải qua hơn hai thập kỷ, quan điểm phát triển nông nghiệp sinh thái - nông thôn hiện đại - nông dân văn minh luôn gắn chặt với mục tiêu bảo vệ môi trường trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Xác định nông thôn là khu vực dễ tổn thương trước biến động toàn cầu, Việt Nam đã kêu gọi đầu tư tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao khả năng thích ứng khí hậu cực đoan và giảm nhẹ rủi ro thiên tai.

Những chủ trương lớn và cam kết quốc tế đã giúp Việt Nam khẳng định hình ảnh đối tác thân thiện, có trách nhiệm trước các vấn đề thế giới, uy tín trong lĩnh vực môi trường và biến đổi khí hậu. Đặc biệt, hợp tác quốc tế đã chuyển từ hình thức tiếp nhận viện trợ sang quan hệ bình đẳng, cùng chung tay giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Ngày 1/3/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường thành lập trên cơ sở hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Bước vào giữa thế kỷ XXI, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, đồng thời là hình mẫu quốc tế về phát triển bền vững. Trong đó, nông nghiệp sinh thái và môi trường an lành được xem là nền tảng cốt lõi để bảo đảm an ninh lương thực, nâng cao chất lượng sống và duy trì hệ sinh thái lành mạnh cho các thế hệ tương lai.

Từ những thành tựu trong suốt hành trình 80 năm qua, Thứ trưởng có thể phân tích về vai trò, vị thế của ngành Nông nghiệp và Môi trường đối với đất nước trong kỷ nguyên mới như thế nào?

Bước vào kỷ nguyên mới, khi nông nghiệp được xác định là lợi thế của quốc gia, môi trường là một trong ba trụ cột phát triển bền vững đất nước, chắc chắn vai trò, vị thế của ngành Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục được khẳng định, tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước cũng như toàn xã hội.

Trước hết, về vai trò, vị thế của nông nghiệp, mặc dù chỉ đóng khoảng hơn 11,9% vào giá trị GDP của đất nước, tuy nhiên nông nghiệp Việt Nam vừa khẳng định vai trò lợi thế vừa là trụ đỡ, điểm tựa đảm bảo an ninh lương thực, an sinh xã hội của đất nước. Kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản liên tục tăng, giá trị thặng dư năm 2024 đạt 17,9 tỷ USD trên tổng số 62,5 tỷ USD xuất khẩu nông lâm thủy sản, trở thành điểm sáng của nền kinh tế.

Trong giai đoạn tới, với lợi thế của một nền nông nghiệp có bảy vùng sinh thái khác nhau, tương ứng với bảy vùng địa lý, khí hậu và bảy vùng văn hóa vừa có những nét tương đồng vừa khác biệt chắc chắn sẽ có sự kết nối, hội tụ, kết tinh và tỏa sáng để nâng cao vị thế của nông nghiệp Việt Nam, nâng cao hình ảnh đất nước Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế.

Cùng với đó, nông thôn Việt Nam vẫn là cái nôi của hơn 60% dân số. Xuyên suốt qua các thời kỳ Đảng ta đã xác định giai cấp nông dân luôn luôn là lực lượng chiến lược, đường lối của Đảng về phát triển luôn đi đôi với công bằng đã được thực hiện triệt để.

Nông nghiệp, nông dân, nông thôn vẫn là nơi tạo ra việc làm và thu nhập, tác động trực tiếp và gián tiếp đến đời sống của hơn một nửa dân số, cùng với đó là vai trò đảm bảo an ninh lương thực, cơ sở để ổn định xã hội và nền tảng của quá trình phát triển bền vững. Đây chính là điều kiện để khẳng định vị thế của nông nghiệp, nông thôn cùng với vị thế đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thứ hai, khi lĩnh vực nông nghiệp và môi trường tích hợp vào làm một, có thể nói trong cả ba trụ cột phát triển bền vững gồm kinh tế - xã hội - môi trường thì ngành Nông nghiệp và Môi trường đều có sự ảnh hưởng, tác động trực tiếp.

Khi nông nghiệp và môi trường được đặt ngang hàng với các trụ cột kinh tế - xã hội, mọi thành tựu sẽ mang tính lâu dài, không đánh đổi tương lai lấy lợi ích trước mắt.

Cụ thể, khác với những giai đoạn trước, đây là thời kỳ mà biến đổi khí hậu toàn cầu trở thành thách thức sinh tử: nhiệt độ trung bình tăng nhanh, nước biển dâng, thiên tai cực đoan diễn ra thường xuyên, dịch bệnh trên cây trồng và vật nuôi phức tạp hơn. Đồng thời, tài nguyên đất, nước, rừng và biển đứng trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng nếu không được bảo vệ kịp thời.

Tuy nhiên, cơ hội cũng mở ra từ tiến bộ của khoa học công nghệ, năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số toàn diện trong quản lý nông nghiệp và môi trường. Sự hình thành của các thị trường xanh toàn cầu, thương mại carbon và tiêu chuẩn sản phẩm bền vững tạo điều kiện để Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị nông nghiệp chất lượng cao, thân thiện môi trường.

Kỷ nguyên mới, một Việt Nam có nền nông nghiệp sinh thái, môi trường an lành sẽ không chỉ là khẩu hiệu, mà trở thành thực tế, nơi người dân sống hài hòa với thiên nhiên, kinh tế phát triển dựa trên nền tảng tài nguyên tái tạo, và mọi hành động sản xuất và tiêu dùng đều hướng tới cân bằng hệ sinh thái.

Thứ ba, khi đất nước Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, đồng thời là hình mẫu quốc tế về phát triển bền vững, vai trò, vị thế của Nông nghiệp và Môi trường chắc chắn mang tính căn cơ. Chiến lược, quan điểm phát triển nông nghiệp sinh thái và môi trường an lành được xem là nền tảng cốt lõi để bảo đảm an ninh lương thực, nâng cao chất lượng sống và duy trì hệ sinh thái lành mạnh cho các thế hệ tương lai.

Giải pháp đột phá nhằm nâng cao vai trò, vị thế của Nông nghiệp và Môi trường trong kỷ nguyên mới là gì, thưa Thứ trưởng?

Hướng đến mục tiêu giàu có và thịnh vượng, Đảng ta vừa mới ban hành bốn Nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị bao gồm: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Bốn nghị quyết lớn này, như lời của Tổng Bí thư Tô Lâm phân tích chính là “bộ tứ trụ cột” để giúp đất nước chúng ta cất cánh, hướng đến mục tiêu phồn vinh và hạnh phúc. Ngay sau khi các Nghị quyết được Ban hành, Bộ Nông nghiệp và Môi trường lập tức triển khai công tác học tập, quán triệt và xây dựng kế hoạch hành động, với niềm tin rất lớn rằng “bộ tứ trụ cột” khi đi vào lĩnh vực Nông nghiệp và Môi trường sẽ tạo đột phá mạnh mẽ và góp phần to lớn vào phát triển kinh tế xã hội đất nước.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định tập trung bốn đột phá chiến lược nhằm mục tiêu xuyên suốt là xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả, xanh và có khả năng cạnh tranh cao; đồng thời chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, khai thác và sử dụng tài nguyên một cách hợp lý, tất cả hướng đến nền kinh tế xanh, phát triển bền vững, thân thiện với môi trường.

Thứ nhất là đột phá về thể chế với quyết tâm khai thông các "điểm nghẽn", "nút thắt" cản trở sự phát triển. Thứ hai là đột phá về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ là động lực chính, tạo sức bật mới cho ngành. Thứ ba là đột phá về hạ tầng với mục tiêu đầu tư cho hạ tầng, từ hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, đến hệ thống xử lý môi trường, phòng chống thiên tai, thủy lợi, khí tượng thủy văn… Thứ tư là đột phá về phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao và thu hút nhân tài, là yếu tố then chốt.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường kỳ vọng bốn giải pháp đột phá này sẽ góp phần hoàn thành mục tiêu đưa tốc độ tăng trưởng GDP của toàn ngành phấn đấu 4%/năm trở lên; tỷ lệ xử lý và tái sử dụng nước thải ra môi trường lưu vực các sông đạt khoảng 65 - 70%; lượng phát thải khí nhà kính giảm ít nhất 15,8%; tỷ lệ che phủ rùng duy trì ổn định ở mức 42%... Và mục tiêu xuyên suốt chính là vì sự thịnh vượng của quốc gia và tương lai bền vững.

Thưa Thứ trưởng, Kỷ niệm 80 Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Triển lãm 80 năm phát triển nông nghiệp và môi trường vì sự thịnh vượng của quốc gia và tương lai bền vững, Thứ trưởng cho biết ý nghĩa và những điểm nhấn chính của hoạt động này như thế nào?

Với chủ đề Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc, Triển lãm 80 năm phát triển nông nghiệp và môi trường vì sự thịnh vượng của quốc gia và tương lai bền vững sẽ nêu bật những thành tựu nổi bật và toàn diện của ngành Nông nghiệp và Môi trường trong suốt chiều dài lịch sử 80 năm lớn cùng đất nước.

Triển lãm 80 năm không chỉ là nơi giới thiệu những con số hay hình ảnh khô khan, mà chính là hành trình 80 năm đầy gian khó nhưng cũng rất tự hào của ngành Nông nghiệp và Môi trường. Từ trồng trọt, chăn nuôi, thú y, thủy lợi, lâm nghiệp, đến quản lý tài nguyên, khoáng sản… tất cả đều hòa quyện trong bức tranh phát triển chung của đất nước. Thể hiện rõ dấu ấn của ngành trong việc đồng hành cùng dân tộc, góp phần đưa Việt Nam từ một nền nông nghiệp tự cung tự cấp vươn lên thành quốc gia có vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, được minh chứng bằng những ngành hàng xuất khẩu tỷ đô như thủy sản, lâm sản, gạo, cà phê, hồ tiêu...

Những thành tựu to lớn của ngành không chỉ để toàn xã hội có cái nhìn đầy đủ và toàn diện về ngành mà còn là cơ hội để bạn bè quốc tế có điều kiện chiêm ngưỡng, tham qua và hiểu hơn về thành tựu của Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam. Cùng với đó là các hoạt động thúc đẩy xúc tiến thương mại, hợp tác quốc tế và đẩy mạnh xuất khẩu nông sản trong thời gian tới.

Thông qua Triển lãm, thông điệp của Bộ Nông nghiệp và Môi trường muốn chuyển tải: nền tảng, lợi thế của quốc gia được thể hiện toàn diện ở tất cả các lĩnh vực, khẳng định vai trò, lợi thế quốc gia và là trụ cột quan trọng để góp phần phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng.

Nội dung:

Hoàng Anh - Khương Trung

Thiết kế:

Tiến Thành

Ảnh:

Khương Trung - Tùng Đinh - Lê Hoàng Vũ