Nhờ nuôi kiến vàng, vườn bưởi của nông dân ở Vĩnh Long sinh trưởng tốt mà không cần phun thuốc, cho năng suất ổn định 3 tấn/công, tỷ lệ trái loại nhất (800g trở lên) tương đương với sử dụng hóa học. Ảnh: Hồ Thảo.
Những năm gần đây, diện tích và sản lượng cây có múi tại ĐBSCL giảm mạnh do dịch bệnh khiến nhà vườn thất thu nghiêm trọng.
Theo các chuyên gia, bệnh phổ biến nhất trên cây có múi là vàng lá gân xanh và vàng lá thối rễ. Cây bị nhiễm bệnh thường có dấu hiệu suy kiệt, rụng lá, trái nhỏ, méo mó, khó tiêu thụ. Nguyên nhân do nhà vườn canh tác chưa đúng kỹ thuật, cộng với tác động của côn trùng, nấm bệnh trong đất và tình trạng người dân lạm dụng phân bón hóa học.
Chia sẻ về giải pháp phòng trừ sinh vật gây hại trên vườn cây có múi, TS Nguyễn Phúc Thái, Phó Trưởng khoa Nông nghiệp - Trường Đại học Cửu Long cho biết: Ngoài việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nông dân có thể tận dụng thiên địch để kiểm soát sinh vật gây hại, trong đó nuôi kiến vàng là giải pháp đơn giản và dễ thực hiện nhất.
Sạch sâu hại, quả bóng đẹp
Thực tế tại Vĩnh Long, một số nhà vườn đã áp dụng mô hình nuôi kiến vàng và nhận thấy hiệu quả bất ngờ, vườn ít sâu bệnh, trái to đẹp, tăng năng suất mà không cần sử dụng nhiều thuốc trừ sâu.
Anh Nguyễn Văn Tuấn (xã Mỹ Hòa, thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long) chia sẻ: Trước đây mỗi năm anh phải chi hàng chục triệu đồng mua thuốc trừ sâu và phân bón hóa học nhưng vườn bưởi vẫn èo ọt. Đặc biệt vào mùa mưa, sâu đục thân hoành hành, làm thiệt hại đến 30% sản lượng trái. Sau khi tìm hiểu trên mạng, anh Tuấn bắt đầu thử nghiệm nuôi kiến vàng trong vườn bưởi. Chỉ sau một thời gian, anh nhận thấy vườn bưởi cải thiện rõ rệt.
"Mùa mưa tôi không cần xịt thuốc mà năng suất bưởi vẫn đạt 3 tấn mỗi công (1 công = 1.000m2), tương đương khi dùng thuốc hóa học. Hơn nữa trái bóng, nhiều nước, ăn ngọt hơn trước”, anh Tuấn cho biết.
Theo anh Tuấn, việc nuôi kiến vàng rất đơn giản, chỉ cần kiên trì, tuyệt đối không phun thuốc hóa học vì kiến sẽ chết hoặc bỏ đi hết. Đồng thời trong vườn cũng không nên trồng các loại cây có mùi hăng như sả, tía tô, húng lìu... vì kiến vàng kỵ những mùi này.
Hằng năm, ông Sơn tiết kiệm được hàng triệu đồng nhờ thả kiến tiêu diệt các sinh vật gây hại trên vườn quýt đường. Ảnh: Hồ Thảo.
Tại Trà Vinh, nhờ áp dụng mô hình nuôi kiến vàng, người dân đã từng bước phục hồi vùng trồng quýt đường của tỉnh. Bên cạnh đó, nuôi kiến vàng còn giúp nông dân đỡ công chăm sóc.
Ông Lê Thanh Sơn (xã Bình Phú, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh) cho biết, do tuổi cao sức yếu và không có người phụ giúp, ông quyết định thử nghiệm mô hình nuôi kiến vàng trên vườn quýt trồng xen với măng cụt.
Từ khi kiến vàng phủ kín vườn quýt, các sinh vật gây hại như bọ xít, rầy mềm, bọ cánh cứng, sâu vẽ bùa, rệp sáp, kiến hôi… đều bị tiêu diệt sạch. Nhờ vậy, vườn quýt của gia đình ông không phải sử dụng các loại thuốc BVTV, nhưng gần như 100% không có sâu bệnh.
"Đặc biệt, không sử dụng thuốc BVTV nên về mùa nắng quýt vẫn đậu quả tự nhiên, không bị thối, rụng do tác động bởi sức nóng của thuốc BVTV. Nhờ vậy vườn có trái quanh năm nên nhà vườn có thu nhập thường xuyên”, ông Sơn cho biết.
Theo ông Sơn, để tạo điều kiện thuận lợi cho kiến phát triển, ngoài hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật độc hại cần duy trì môi trường vườn ổn định.
Cụ thể, lão nông này dùng dây nilon căng giữa các cây để làm đường đi cho kiến, giúp chúng di chuyển khắp vườn. Ngoài ra vào mùa nắng, ông bổ sung thức ăn cho kiến bằng ruột gà, ruột vịt hoặc phế phẩm động vật nhưng không cho ăn quá nhiều để tránh làm kiến lười săn mồi.
Ông Sơn cho biết thêm, dù kiến vàng chủ yếu làm tổ trên cây nhưng chúng vẫn thường bò xuống đất tìm thức ăn và làm tổ phụ. Nhờ vậy, đất có thêm đường thông khí, giúp rễ cây dễ hô hấp, phát triển mạnh hơn. Chúng còn tha về tổ đủ thứ như xác côn trùng, lá cây mục, theo thời gian tổ kiến phân hủy giúp đất tơi xốp, màu mỡ hơn.
"Nuôi kiến vàng vừa mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của đất vừa cân bằng hệ sinh thái, đồng thời bảo vệ môi trường và giảm chi phí đầu tư", ông Sơn khẳng định.
Nông dân còn đắn đo
Theo TS Nguyễn Phúc Thái, kiến vàng là vũ khí sinh học hiệu quả cao nhưng chưa được nhiều nhà vườn chú trọng áp dụng.
Thứ nhất, do kiến vàng cũng tấn công người nên bất tiện trong thu hoạch, đặc biệt những vườn làm du lịch ngại áp dụng vì sợ ảnh hưởng đến khách tham quan. Nuôi kiến vàng gây khó khăn khi chăm sóc cây vì kiến làm tổ trên cây nên khi cắt tỉa, thu hoạch trái bà con dễ bị kiến cắn hoặc bị vướng víu. Thứ nữa, nuôi kiến không có hiệu quả ngay, trong khi xịt thuốc hiệu quả nhanh hơn, thấy ngay kết quả.
"Chưa kể, kiến vàng có xu hướng nuôi rệp sáp để lấy mật ngọt, vô tình làm rệp phát triển mạnh và gây hại cây trồng. Đồng thời chúng cũng lấn át các thiên địch khác như bọ rùa, ong ký sinh, làm mất cân bằng sinh thái trong vườn. Vì vậy bà con cũng đắn đo khi áp dụng giải pháp nuôi kiến vàng", TS Thái nói.
TS Nguyễn Phúc Thái khẳng định, dù có một số hạn chế nhưng việc sử dụng kiến vàng góp phần giảm lượng hóa chất tồn dư trong sản phẩm, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng nông sản. Đây cũng là xu hướng quan trọng trong phát triển nông nghiệp xanh, bền vững.
Mô hình trình diễn nuôi kiến vàng kiểm soát sinh vật gây hại trên vườn quýt do Sở Khoa học và Công nghệ Trà Vinh thực thực tại xã Bình Phú, huyện Càng Long. Ảnh: Hồ Thảo.
Theo ông Trần Văn Út Tám, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Trà Vinh, hiện diện tích quýt đường tại xã Bình Phú chỉ còn khoảng 65ha, giảm hơn một nửa so với trước. Sở đang khảo sát thực trạng trồng quýt, tìm hiểu khó khăn và tiềm năng phát triển để đưa ra giải pháp phù hợp.
Địa phương bắt đầu áp dụng phương pháp nuôi kiến vàng thay cho thuốc trừ sâu và bước đầu thấy hiệu quả rất rõ. Kiến vàng đặc biệt phù hợp với các loại cây có múi như bưởi, cam, quýt. Chúng tiêu diệt sinh vật gây hại, giúp bà con giảm được chi phí đáng kể, lại hạn chế dùng thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo trái cây an toàn, mẫu mã đẹp.
"Thời gian tới, chúng tôi sẽ nhân rộng mô hình nuôi kiến vàng ra ở các vườn cây có múi trên địa bàn tỉnh. Đồng thời sẽ thực hiện mô hình trình diễn trên vườn mới trồng và vườn đang cho trái, giúp bà con học hỏi kinh nghiệm thực tế nhằm xây dựng quy trình trồng quýt đường bền vững, nâng cao năng suất và chất lượng trái", ông Trần Văn Út - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Trà Vinh cho biết.
