Từ thách thức đến sức bật
Nhiệm kỳ 2020-2025, cả 3 địa phương TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đối mặt với nhiều thách thức: đại dịch Covid-19, bất ổn kinh tế toàn cầu, biến đổi khí hậu, áp lực dân số và đô thị hóa, cùng biến động nhân sự. Trong bối cảnh đó, phát huy truyền thống đoàn kết, năng động, sáng tạo, Đảng bộ 3 địa phương đã lãnh đạo chính quyền và huy động sự đồng thuận của nhân dân, biến thách thức thành cơ hội, hoàn thành nhiều nhiệm vụ trọng tâm, tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển mới.
Phần lớn các chỉ tiêu kinh tế - xã hội nhiệm kỳ 2020 - 2025 của 3 địa phương trước khi hợp nhất đạt được nhiều kết quả tích cực. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Dự thảo báo cáo chính trị Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 đã đánh giá kết quả nhiệm kỳ 2020 - 2025 với nhiều tín hiệu tích cực. Ngay sau khi kiểm soát dịch, các địa phương tập trung khôi phục sản xuất, nhanh chóng lấy lại đà tăng trưởng. Phần lớn các chỉ tiêu kinh tế - xã hội nhiệm kỳ 2020-2025 hoàn thành.
Các ngành dịch vụ phát triển theo hướng hiện đại, chất lượng thương mại - dịch vụ cải thiện mạnh mẽ. Thị trường tiêu dùng nội địa và hoạt động xuất nhập khẩu tiếp tục tăng trưởng ổn định.
Công nghiệp tập trung phát triển theo hướng ưu tiên các lĩnh vực có hàm lượng khoa học - công nghệ cao, hiện đại hóa các ngành hiện hữu, phát triển các ngành công nghiệp chủ lực, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Năng lực ngành xây dựng tiếp tục cải thiện, có khả năng thiết kế, thi công nhiều công trình hiện đại, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường.
Nông nghiệp phát triển nhanh theo hướng nông nghiệp đô thị, sinh thái hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao, giảm khí thải nhà kính. Hoạt động chăn nuôi chuyển mạnh sang quy mô trang trại; nuôi trồng khai thác và chế biến thủy sản được sắp xếp lại, hướng tới phát triển bền vững.
Nhiều mô hình nông nghiệp hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao được cả 3 địa phương: TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây triển khai, mang lại thu nhập kinh tế ổn định cho người dân. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Chính sách an sinh triển khai đồng bộ, chăm lo người có công, nhóm yếu thế, đối tượng bị ảnh hưởng bởi dịch. Hộ nghèo, cận nghèo được tiếp cận đầy đủ dịch vụ xã hội cơ bản. Các phong trào “đền ơn đáp nghĩa”, “dân vận khéo” lan tỏa, gắn kết Đảng với dân. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được đẩy mạnh; “Không gian văn hóa Hồ Chí Minh” lan tỏa lối sống, làm việc liêm chính.
Cả 3 địa phương vừa hoàn thành quy hoạch, vừa quyết liệt gỡ “điểm nghẽn” về cơ chế, thủ tục, đất đai; ưu tiên hút nguồn lực cho hạ tầng và xây dựng đô thị thông minh. Nhiều dự án giao thông liên kết vùng được khởi động/tái khởi động, tăng tốc thi công và đưa vào sử dụng, hình thành các trục động lực. Hạ tầng đô thị được quy hoạch theo mô hình đa trung tâm, thích ứng biến đổi khí hậu. Đồng thời, đẩy mạnh cải tạo kênh rạch, triển khai đồng bộ chương trình bảo vệ môi trường, giảm ngập và ô nhiễm.
TP.HCM chủ động tổng kết các nghị quyết của Trung ương, kịp thời tham mưu ban hành và triển khai Nghị quyết 31-NQ/TW và Nghị quyết 98/2023/QH15 về cơ chế đặc thù. Đồng thời, đề xuất chủ trương các dự án chiến lược: Trung tâm tài chính quốc tế, đường sắt đô thị, Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, khu thương mại tự do (FTZ) gắn cảng Cái Mép Hạ; tiếp tục là nơi thí điểm chính sách mới trước khi nhân rộng.
Trong liên kết vùng, TP.HCM giữ vai trò đầu tàu, khai thác lợi thế địa lý, kinh tế để dẫn dắt phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực, hạ tầng số; phối hợp cơ chế chia sẻ nguồn lực và cùng xử lý các thách thức chung về an ninh, biến đổi khí hậu, tài nguyên, quy hoạch cho Đông Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo đi vào chiều sâu, phục vụ các ngành công nghiệp chủ lực; hỗ trợ kinh tế số, kinh tế chia sẻ, kinh tế tuần hoàn. Chuyển đổi số đạt bước tiến rõ rệt khi hình thành hạ tầng số hiện đại, thúc đẩy đô thị thông minh, chính quyền số. Hệ sinh thái khởi nghiệp được quy tụ với doanh nghiệp công nghệ và quỹ đầu tư mạo hiểm. TP.HCM nằm trong top 5 hệ sinh thái khởi nghiệp Đông Nam Á, đứng thứ 2 về Fintech khu vực và xếp hạng 110 toàn cầu về đổi mới sáng tạo.
Ngày 1/7/2025, TP.HCM chính thức ra mắt 168 xã, phường, đặc khu, bước vào thời kỳ thực hiện mô hình chính quyền hai cấp. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Bước ngoặt lịch sử
Ngày 1/7/2025 đánh dấu cột mốc quan trọng trong lịch sử hành chính Việt Nam, khi lần đầu tiên cả nước thực hiện mô hình chính quyền hai cấp (tỉnh và xã), thay cho mô hình ba cấp (tỉnh - huyện - xã) đã duy trì hơn tám thập kỷ.
Trong bối cảnh ấy, việc hợp nhất TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành bước ngoặt chưa từng có trong tiến trình phát triển đô thị Việt Nam, mở ra giai đoạn phát triển năng động, liên kết và mang tầm quốc tế.
Ba địa phương hợp nhất tạo nên một thực thể hành chính - kinh tế đặc biệt, có diện tích 6.773 km², dân số hơn 13,6 triệu người, đóng góp gần 1/4 GDP cả nước. Tổng giá trị GRDP năm 2025 ước đạt 3 triệu tỷ đồng, tăng hơn 1,4 lần so với năm 2020, chiếm 23,1% GDP cả nước. GRDP bình quân đầu người gấp 1,7 lần cả nước. Thu ngân sách nhà nước đạt 737.000 tỷ đồng, chiếm 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia. Đây là những con số thể hiện rõ vị thế đầu tàu của vùng đô thị lớn nhất Việt Nam.
Nếu TP.HCM là trung tâm tài chính, đổi mới sáng tạo và thương mại; Bình Dương là thủ phủ công nghiệp công nghệ cao; thì Bà Rịa - Vũng Tàu là cửa ngõ biển chiến lược, đầu mối logistics và năng lượng. Sự kết hợp hài hòa này không chỉ mở rộng không gian phát triển mà còn tạo nên “tam giác tăng trưởng vàng”, giúp TP.HCM sau hợp nhất tiếp cận tốt hơn nguồn vốn, công nghệ và nhân lực quốc tế.
TP.HCM mới hướng đến tầm nhìn “siêu đô thị quốc tế của Đông Nam Á”, phấn đấu nằm trong top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới, vận hành theo mô hình “một trung tâm - ba vùng - một đặc khu”, với năm trụ cột chiến lược: công nghiệp và logistics hiện đại; tài chính quốc tế; du lịch, công nghiệp văn hóa; giáo dục, y tế, khoa học công nghệ; đô thị xanh, thông minh và bền vững.
Với những lợi thế sẵn có của từng địa phương, TP.HCM mới được kỳ vọng giữ vai trò đầu tàu xứng tầm, dẫn dắt giai đoạn phát triển mới: xanh, sáng tạo và bền vững. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Bộ máy chính quyền tinh gọn, hướng tới hành chính hiện đại, chuyên nghiệp và phục vụ. Mô hình chính quyền 2 cấp bước đầu hiệu quả, thúc đẩy phân cấp, ủy quyền và chuyển đổi số, nâng chất lượng dịch vụ công.
Dự thảo Báo cáo chính trị cũng nhìn thẳng thực tế, tính vượt trội và vai trò đầu tàu của vùng đô thị hợp nhất chưa thật nổi bật, một số mặt còn suy giảm. Các nút thắt cấu trúc khiến tăng trưởng chưa bền vững, hiệu quả đầu tư chưa tương xứng và năng lực cạnh tranh quốc tế còn hạn chế.
TP.HCM quá tải hạ tầng, không gian phát triển bó hẹp, áp lực dân số, môi trường, ngập, ùn tắc lớn. Huy động nguồn lực xã hội thấp, công nghiệp chưa bứt phá, liên kết chuỗi mỏng, các chỉ số PCI, PAR-Index, SIPAS chưa cao.
Bình Dương vẫn nặng gia công, thâm dụng lao động, đất đai, giá trị gia tăng thấp, thiếu trung tâm đào tạo nhân lực chất lượng cao và hệ sinh thái đổi mới; hạ tầng xã hội “đuổi” chưa kịp sản xuất.
Bà Rịa - Vũng Tàu liên kết vùng và chuỗi giá trị yếu, công nghiệp hỗ trợ thiếu; Cái Mép - Thị Vải chưa có hệ sinh thái logistics hiện đại đồng bộ; du lịch chưa gắn mạnh với đô thị thông minh, y tế, nghỉ dưỡng cao cấp, dịch vụ sáng tạo.
Bên cạnh đó, các đột phá chiến lược còn thiếu đồng bộ: giao thông liên vùng, hạ tầng số, khoa học công nghệ, logistics chưa “đi trước một bước”. Kết nối vùng và quốc tế chưa tương xứng. Chính sách khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo bất cập, chưa làm chủ công nghệ lõi, thu hút nhân tài quốc tế yếu; đào tạo nghề và nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng.
Quy hoạch - quản lý đô thị chậm hơn đà tăng dân số và biến đổi khí hậu; nhà ở và hạ tầng kỹ thuật thiếu đồng bộ; ngập, ô nhiễm, ùn tắc, nhà ở xã hội, bệnh viện, trường học còn cấp bách...
Nhìn thẳng những hạn chế, TP.HCM đặt ra những yêu cầu cấp thiết để phát triển sau khi sáp nhập 3 địa phương. Trong đó, 7 bài học kinh nghiệm là kim chỉ nam để TP.HCM chuyển từ “tiềm năng lớn” sang “thành quả đo đếm được”: Khi kỷ cương Đảng được giữ vững, dân là gốc được thực thi, người đứng đầu nêu gương, tư duy vùng được khai mở và đổi mới thể chế đi cùng khoa học - công nghệ, thành phố sẽ đủ lực dẫn dắt tăng trưởng xanh, nâng chất lượng sống người dân, giữ vai trò đầu tàu xứng tầm, dẫn dắt giai đoạn phát triển mới: xanh, sáng tạo và bền vững.
