Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam vinh dự nhận Giải thưởng "Thành tựu đặc biệt về GIS" (SAG) năm 2024. Ảnh: Anh Tuấn.
Tháng 7/2024, tại Hội nghị Người dùng Esri toàn cầu diễn ra tại San Diego (Hoa Kỳ) – sự kiện lớn nhất thế giới về công nghệ hệ thống thông tin địa lý (GIS), Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam là 1 trong 2 tổ chức đầu tiên của Việt Nam vượt qua hàng ngàn đề cử được vinh danh và vinh dự nhận Giải thưởng "Thành tựu đặc biệt về GIS" (SAG) năm 2024 vì đã có những thành tựu xuất sắc trong triển khai ứng dụng GIS tại Việt Nam.
Giải thưởng không chỉ là sự ghi nhận đóng góp to lớn trong việc ứng dụng công nghệ của Esri để xây dựng dữ liệu không gian địa lý và đem lại lợi ích cho xã hội cũng như cộng đồng, mà còn là biểu tượng cho tinh thần đổi mới khoa học công nghệ trong lĩnh vực vốn được coi là thầm lặng – đo đạc, bản đồ.
Cách mạng về quản lý dữ liệu không gian
Không còn là câu chuyện về tấm bản đồ giấy khổ lớn trong tay các kỹ sư địa chính, ngày nay, bản đồ đã chuyển mình thành dữ liệu số thông minh hiển thị trên máy tính, điện thoại di động, là nền tảng điều hành đô thị thông minh.
Bản đồ số giờ đây không chỉ để tra cứu vị trí mà còn trở thành hệ thống cảnh báo thiên tai như sạt lở, là công cụ quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp, và đặc biệt là cơ sở dữ liệu không gian phục vụ hoạch định chính sách phát triển quốc gia. Đằng sau sự “lên đời” đó là sự bền bỉ ứng dụng khoa học công nghệ của ngành đo đạc và bản đồ Việt Nam.
Dữ liệu không gian địa lý đóng vai trò rất quan trọng trong phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Ảnh minh họa.
Trong hành trình ấy, công nghệ GIS đã đóng vai trò then chốt. Theo ông Hoàng Ngọc Lâm, Cục trưởng Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam, việc triển khai GIS không chỉ đơn thuần là sử dụng phần mềm bản đồ số mà là cuộc cách mạng về tư duy trong quản lý dữ liệu không gian.
“Chúng tôi xây dựng nền tảng dữ liệu địa lý thống nhất toàn quốc, liên thông giữa các bộ, ngành và địa phương. Bản đồ giờ không chỉ để tra cứu mà để hành động, hỗ trợ ra quyết định dựa trên bằng chứng khoa học” ông Lâm nhấn mạnh.
Việc ứng dụng GIS trong quản lý nhà nước đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Hệ thống nền tảng dữ liệu không gian quốc gia (NSDI) được Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam phát triển đang hỗ trợ nhiều bộ, ngành trong các nhiệm vụ trọng yếu như quy hoạch sử dụng đất, định hướng phát triển hạ tầng giao thông, giám sát biến động đô thị, thậm chí cảnh báo sạt lở, lũ quét ở vùng núi…
Điển hình cụ thể là việc tích hợp dữ liệu bản đồ địa hình 1:2000 vào quy trình số hóa quy hoạch sử dụng đất ở một số tỉnh thành như Bình Định, Quảng Ngãi..., giúp rút ngắn 30 - 50% thời gian xử lý hồ sơ, đồng thời giảm đáng kể sai sót trong xác định ranh giới địa chính.
GS.TS Võ Chí Mỹ, Phó Chủ tịch Hội Trắc địa - Bản đồ - Viễn thám Việt Nam khẳng định: “Chưa bao giờ ngành đo đạc và bản đồ lại có cơ hội lớn để chứng minh vai trò hạ tầng số của mình trong chuyển đổi số quốc gia như bây giờ. Khi mọi dữ liệu đều có “tọa độ” thì bản đồ chính là chìa khóa kết nối tất cả các ngành. Đặc biệt, Việt Nam là một trong các quốc gia có nguồn dữ liệu nền địa lý đầy đủ hàng đầu trong khu vực, kịp thời phục vụ công tác quy hoạch, chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số, xã hội số và đô thị thông minh".
Trong khó khăn, sáng tạo vẫn dẫn đường
Việc phát triển khoa học công nghệ trong lĩnh vực đo đạc, bản đồ không phải không có những lực cản. Thực tế, trong suốt nhiều năm, khoa học công nghệ trong lĩnh vực đo đạc và bản đồ vẫn triển khai có hiệu quả cao nhiều nhiệm vụ trong điều kiện hạn chế về nguồn lực. Kinh phí đầu tư thấp, thiết bị chậm được nâng cấp, trong khi yêu cầu thực tiễn ngày càng cao.
Ông Nguyễn Đại Đồng, Phó Trưởng phòng Công nghệ Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý chia sẻ: “Nhiều đề án nghiên cứu chúng tôi thực hiện với mức kinh phí chỉ bằng 1/3 so với đề án tương tự tại các nước ASEAN. Nhưng anh em cán bộ vẫn làm việc ngày đêm, tận dụng mã nguồn mở, viết lại thuật toán, tự đào tạo nhau. Điều khiến tôi tự hào là chúng tôi đã 'có mặt' trong hầu hết các hệ thống bản đồ số cấp tỉnh".
Cổng thông tin không gian địa lý Việt Nam - đánh dấu nỗ lực của ngành đo đạc, bản đồ trong hành trình chuyển đổi số, đảm bảo cho tổ chức, cá nhân truy cập dễ dàng, thuận tiện trong việc khai thác dữ liệu không gian địa lý quốc gia. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Với lực lượng nghiên cứu không lớn, nhưng hàng chục sản phẩm công nghệ bản đồ số đã ra đời trong 5 năm qua, từ bản đồ chuyên đề phòng chống thiên tai, bản đồ đất đai số hóa cho nông nghiệp thông minh, đến nền tảng quản lý dữ liệu địa hình trực tuyến phục vụ quy hoạch đô thị.
Thắp lửa bằng chính sách
Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 đã đặt ra định hướng rõ ràng: Khoa học công nghệ phải là động lực chính của phát triển kinh tế - xã hội. Nếu được “cởi trói”, đặc biệt về cơ chế tài chính và tự chủ trong nghiên cứu, ngành đo đạc, bản đồ và thông tin địa lý hoàn toàn có thể tạo nên bước đột phá lớn.
“Chúng tôi không chỉ muốn tạo ra bản đồ chính xác mà muốn xây dựng hệ sinh thái bản đồ mở, nơi dữ liệu không gian được khai thác bởi các ngành khác, từ y tế, giáo dục, giao thông, đến du lịch…”, ông Hoàng Ngọc Lâm kỳ vọng.
Và giải thưởng SAG 2024 chính là minh chứng cho thấy thế giới đã nhìn thấy, đã công nhận nỗ lực của Việt Nam - nơi mà bản đồ không chỉ là công cụ mà còn là kết quả của trí tuệ, sáng tạo và khát vọng vươn lên bằng khoa học công nghệ.
Giải thưởng SAG không phải đích đến. Nó là cột mốc trên hành trình dài, nơi những người làm bản đồ thường đứng sau hậu trường, lặng thầm kiến tạo nên những nền móng số cho đất nước. Và khoa học công nghệ chính là ngọn lửa tiếp sức để ngành đo đạc, bản đồ vươn cao – từ dữ liệu đến quản trị, từ bản đồ đến cuộc sống.
