Ngày 11/6, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp bàn về Đề án thành lập Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) tại TP. Cần Thơ. Đây là nội dung thuộc Nghị quyết 45/2022/QH15 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù cho Cần Thơ - trung tâm kinh tế, khoa học, kỹ thuật, văn hóa của toàn vùng.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp bàn về Đề án thành lập Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: Minh Khôi.
Mô hình "một điểm đến, đa dịch vụ"
Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh yêu cầu phải xác định rõ mô hình tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và cơ chế vận hành phù hợp cho Trung tâm, nhằm thực sự giải quyết các điểm nghẽn trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại vùng ĐBSCL.
“Cần làm rõ đâu là việc của doanh nghiệp, đâu là vai trò Nhà nước. Không thể để các địa phương hay bộ ngành tiếp tục lúng túng trong triển khai Nghị quyết đã được Quốc hội thông qua”, Phó Thủ tướng nói.
Theo đó, Trung tâm sẽ là tổ hợp đa chức năng với định hướng “một điểm đến, đa dịch vụ”. Không chỉ là nơi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản, Trung tâm còn đóng vai trò đầu mối logistics, nghiên cứu ứng dụng công nghệ, đào tạo, chuyển giao, thương mại hóa sản phẩm và kết nối thị trường quốc tế.
Quy mô hiện đại, chức năng toàn diện
Theo đề xuất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Trung tâm sẽ bao gồm hai khu chính, Khu 1 rộng khoảng 50 ha, là nơi đặt các phân khu hành chính, dịch vụ hỗ trợ, thương mại, logistics và chuỗi cung ứng. Khu 2 rộng 200 ha, dành cho hoạt động nghiên cứu công nghệ, chế biến sâu nông sản, khu lưu trú cho chuyên gia và công nhân, xử lý chất thải và các tiện ích khác theo quy hoạch chi tiết.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam. Ảnh: Minh Khôi.
Trung tâm sẽ hội tụ đầy đủ các mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại: sản xuất nguyên liệu, cung ứng vật tư, thiết bị, chế biến, kiểm định, đóng gói, logistics, kho bãi, giao dịch, xuất nhập khẩu. Mục tiêu là thúc đẩy mô hình sản xuất hiệu quả, liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân.
Một điểm nhấn là hệ thống kho lạnh cấp vùng, có khả năng bảo quản nông sản sau thu hoạch đến 90 ngày (gấp 13 lần hiện tại). Giải pháp này không chỉ giúp người dân chủ động thời điểm bán hàng, mà còn tạo điều kiện ổn định nguồn nguyên liệu cho doanh nghiệp, góp phần giảm thiểu tình trạng “được mùa, mất giá”.
Doanh nghiệp dẫn dắt, Nhà nước kiến tạo
Các ý kiến tại cuộc họp thống nhất: doanh nghiệp phải là chủ thể đầu tư và vận hành Trung tâm. Trong khi đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo thể chế, đầu tư hạ tầng then chốt như hệ thống chiếu xạ, kiểm dịch, phòng thí nghiệm, nghiên cứu giống…
Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định đề xuất Trung tâm cần đảm nhận các khâu có hàm lượng công nghệ cao: kiểm định chất lượng, tiêu chuẩn hóa, chứng nhận quốc tế, logistics hiện đại... Đồng thời, cần tích hợp cả thương mại điện tử, thương mại quốc tế, chợ giao dịch và sàn nông sản cấp vùng.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng nhấn mạnh vai trò của hợp tác công - tư: “Nhà nước nên tập trung đầu tư hạ tầng kỹ thuật thiết yếu. Doanh nghiệp sẽ vận hành, khai thác, thương mại hóa. Trung tâm phải kết nối được không chỉ thị trường nội địa mà cả quốc tế như Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc”.
Ông Hồ Xuân Hùng, Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp Việt Nam, đề xuất cần có cơ chế xã hội hóa rõ ràng, lựa chọn những doanh nghiệp đầu tàu có năng lực dẫn dắt và cam kết liên kết với nông dân.
Tạo lực đẩy mới cho nông nghiệp ĐBSCL
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam, đề án được xây dựng trên cơ sở tham khảo mô hình chợ đầu mối quốc tế, kết hợp sản xuất, chế biến, tiêu thụ, logistics, giao thương, tài chính. Cần Thơ được lựa chọn làm địa điểm đặt Trung tâm vì đây là nơi chiếm tới 40% công suất chế biến gạo và cá tra toàn vùng, có hệ thống giao thông thuận lợi cả đường bộ, đường thủy và hàng không.
Toàn cảnh cuộc họp. Ảnh: Minh Khôi.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định TP. Cần Thơ có đầy đủ thẩm quyền để xây dựng Trung tâm theo Nghị quyết 45, không cần chờ cấp phép hay xin ý kiến thêm từ Trung ương. Cần Thơ cần chủ động lập dự án đầu tư riêng, phân định rõ đâu là phần việc của địa phương, đâu là của Trung ương, đâu là của doanh nghiệp. Với các hạng mục có thể xã hội hóa, giao doanh nghiệp triển khai; những hạ tầng nền tảng thì Nhà nước phải đầu tư.
“Trong cơ chế chính sách, phải xác định rõ phần công, phần tư; có những hạng mục đầu tư công nhưng vận hành tư, và ngược lại”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Trung tâm không chỉ là nơi tổ chức sản xuất, chế biến và chào bán nông sản, mà còn là điểm giao thương chiến lược của vùng. Việc thí điểm xây dựng sàn giao dịch nông sản, thành lập kho dự trữ gạo quốc gia, kết nối thị trường Halal và quốc tế sẽ góp phần mở rộng đầu ra cho nông sản Việt, nâng cao năng lực điều tiết thị trường, đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh biến động toàn cầu.
Về tổ chức bộ máy, các bộ ngành như Nông nghiệp và Môi trường , Công Thương, Khoa học Công nghệ, Tài chính, Tư pháp... được giao phối hợp cùng TP. Cần Thơ bố trí đơn vị quản lý nhà nước đặt tại Trung tâm như hải quan, ngân hàng, kiểm dịch, dịch vụ hành chính công. Đồng thời, nghiên cứu thành lập một đơn vị tư vấn tổng hợp về pháp lý, công nghệ và thương mại nhằm hỗ trợ nhà đầu tư.
“Nếu làm đúng, đây sẽ không chỉ là dự án của Cần Thơ hay ĐBSCL, mà là cú hích cho toàn ngành nông nghiệp hiện đại của Việt Nam vươn ra thị trường toàn cầu”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định.
