Ngày 27/11, trong phiên thảo luận toàn thể tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, nhiều đại biểu đã bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đối với Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), đặc biệt là đề xuất bổ sung thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và khí N2O (bóng cười) dùng cho mục đích giải trí vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Đây được xem là bước đi mạnh nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giữ gìn trật tự an toàn xã hội.
Quốc hội thống nhất cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và khí N2O để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, phù hợp Nghị quyết 173 và khuyến nghị của WHO. Ảnh: Quochoi.vn.
Cấm tuyệt đối khí N2O và các chất hướng thần mới
Tại nghị trường, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn TP.HCM) đã thẳng thắn đề nghị Quốc hội bổ sung bóng cười, khí N2O dùng cho mục đích giải trí và các chất hướng thần mới vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Ông mô tả Điều 6 của dự thảo luật như “cái vòng gác đầu tiên” để xác lập những “giới hạn đỏ” của pháp luật.
Đại biểu cảnh báo, khí cười đang đi theo “con đường hủy hoại sức khỏe” tương tự thuốc lá điện tử nhưng với tốc độ nhanh và hậu quả nặng hơn. Mặc dù y tế cảnh báo, công an truy quét, báo chí lên tiếng, sản phẩm này vẫn nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của luật, tạo nên một nghịch lý pháp lý đáng lo ngại.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn TP.HCM). Ảnh: Quochoi.vn.
Ông Nhân nhấn mạnh thực trạng “thị trường 5 không” của bóng cười: không phép, không tiêu chuẩn chất lượng, không kiểm định độc tính, không truy xuất nguồn gốc, không báo cáo y tế. Một thị trường hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát của Nhà nước.
Từ dữ liệu nghiên cứu tại Bệnh viện Bạch Mai, đại biểu cho biết ngộ độc N2O gây tổn thương tủy sống nghiêm trọng với tỷ lệ tổn thương từ 60-100%, tỷ lệ liệt chi lên tới 82,9%. Nồng độ hormone Cystatin của bệnh nhân tăng gấp 5 lần bình thường, dấu hiệu phá hủy bao Myelin cấp tính. Nhiều người chỉ dùng vài tuần đến vài tháng đã tàn phế, và 100% trường hợp được nghiên cứu đều có di chứng, không ai hồi phục hoàn toàn.
Khí N2O gây hại qua hai cơ chế độc học rõ rệt: làm bất hoạt vitamin B12 khiến hệ thần kinh mất lớp bảo vệ, dẫn đến yếu liệt; đồng thời tạo cảm giác hưng phấn như opioids, dễ gây nghiện và buộc người dùng tăng liều nhanh.
“Khi rủi ro cao và hậu quả nghiêm trọng, không thể đợi đủ dữ liệu, tức là đợi đủ số phận bị hủy hoại”, ông Nhân nhấn mạnh, đồng thời đề nghị cấm tuyệt đối ngay trong luật và giao Chính phủ xây dựng tiêu chí nhận diện chất hướng thần mới.
Đồng thuận cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng
Cùng với N2O, nhiều đại biểu bày tỏ sự đồng tình khi ban soạn thảo bổ sung thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào danh mục cấm đầu tư kinh doanh. Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) cho rằng quy định này phù hợp tinh thần Nghị quyết 173 của Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8, thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng các sản phẩm này từ năm 2025.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội). Ảnh: Quochoi.vn
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng gửi thư cho Thủ tướng Phạm Minh Chính, khuyến nghị lệnh cấm phải được phản ánh trong Luật Đầu tư mà “không đi kèm với bất kỳ ngoại lệ nào”.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị viết rõ hơn trong Điều 6, không chỉ cấm kinh doanh mà phải cấm sản xuất, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ông cho rằng nếu chỉ cấm kinh doanh thì vẫn có thể phát sinh hoạt động sản xuất hoặc vận chuyển.
Về Điều 152 liên quan chuyển tiếp, ông Trí lo ngại quy định cho phép tiếp tục sản xuất thiết bị thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để xuất khẩu. Ông đề nghị ghi rõ thời điểm kết thúc chuyển tiếp trong luật, trong vòng 6-12 tháng, vì “ở đâu cũng là con người, tại sao cấm ở Việt Nam nhưng lại cho xuất khẩu”.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng cho rằng nếu đã cấm thì phải cấm tuyệt đối, không sản xuất để xuất khẩu vì nguy cơ sản phẩm quay lại tiêu thụ trong nước là rất lớn.
Bảo vệ thế hệ trẻ và phù hợp cam kết quốc tế
Các đại biểu nhấn mạnh, mục tiêu cao nhất của việc cấm hoàn toàn là bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên, đây là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ các sản phẩm thuốc lá mới.
Các đại biểu nhấn mạnh, mục tiêu cao nhất của việc cấm hoàn toàn là bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên, đây là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ các sản phẩm thuốc lá mới. Ảnh: Quochoi.vn.
Các con số được đưa ra: Tỷ lệ học sinh 13-17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tăng từ 2,6% (2019) lên 8,4% (2023). Với nhóm 13-15 tuổi, con số tăng từ 3,5% (2022) lên 7,2% (2023). Năm 2023, gần 700 cơ sở y tế báo cáo 1.224 ca nhập viện liên quan đến các sản phẩm này. Thực tế cho thấy chúng thường được ngụy trang, trà trộn các chất gây nghiện, đặc biệt trong trường học và nơi công cộng, khiến kiểm soát càng khó khăn.
Việc cấm hoàn toàn được đánh giá là phù hợp Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của WHO, hướng tới giảm phơi nhiễm và ngăn ngừa việc bắt đầu sử dụng mọi loại thuốc lá.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định dự thảo luật lần này cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và không có ngoại lệ nào trong đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên, dự luật phải bổ sung điều khoản chuyển tiếp cho một số nhà máy nước ngoài đang sản xuất thiết bị thuốc lá điện tử tại Việt Nam trước thời điểm ban hành Nghị quyết 173, nhằm tránh rủi ro pháp lý từ các vụ kiện quốc tế.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình, làm rõ trước Quốc hội. Ảnh: Quochoi.vn.
Về phạm vi các chất bị cấm, Bộ trưởng cho biết đã tiếp thu đề xuất của các đại biểu, bổ sung N2O và các chất hướng thần mới vào danh mục; đồng thời phối hợp Bộ Công an, Bộ Y tế để rà soát, cập nhật, ngăn ngừa mọi trường hợp lợi dụng ngoại lệ.
