Phân vùng sản xuất, cao nguyên đá tìm đường phát triển nông nghiệp hiệu quả

Xã Yên Minh nằm trên vùng cao nguyên đá Hà Giang (nay là tỉnh Tuyên Quang). Với địa hình dốc, đất sản xuất ít nhưng khí hậu mát lạnh quanh năm, biên độ nhiệt lớn, rất phù hợp với các loại cây trồng, vật nuôi chịu lạnh và cho giá trị đặc thù. Đây cũng chính là lợi thế khác biệt mà địa phương lựa chọn làm nền tảng phát triển kinh tế, thay vì chạy theo những mô hình đại trà của vùng thấp.

Theo ông Cấn Xuân Hiển, Trưởng Phòng Kinh tế xã Yên Minh, trong nông nghiệp, xã xác định không mở rộng theo chiều rộng mà tập trung nâng giá trị trên đơn vị diện tích. Trên đất đá, người dân duy trì cây lúa, cây ngô để bảo đảm an ninh lương thực, đồng thời mạnh dạn chuyển một phần diện tích sang cây ăn quả ôn đới, rau trái vụ, su su, cây dược liệu dưới tán rừng như thảo quả, những loại cây “hợp đá, hợp lạnh”, ít cạnh tranh với vùng xuôi nhưng lại có thị trường riêng.

“Cách làm này vừa giúp người dân có thêm thu nhập, vừa tận dụng được đất rừng, gắn sinh kế với bảo vệ rừng bền vững”, ông Hiển chia sẻ.

Bên cạnh đó, chăn nuôi tiếp tục là trụ cột sinh kế quan trọng của người dân Yên Minh. Với truyền thống lâu đời nuôi bò sinh sản, địa phương phát triển chăn nuôi theo hướng nuôi nhốt, dự trữ thức ăn, tiêm phòng đầy đủ để thích ứng với mùa đông khắc nghiệt. Đàn bò không chỉ là tư liệu sản xuất mà còn là “của để dành”, là điểm tựa kinh tế của nhiều hộ dân trên cao nguyên đá.

Song song với nông nghiệp, Yên Minh cũng từng bước khai thác giá trị văn hóa, cảnh quan để phát triển du lịch cộng đồng gắn với sản xuất nông nghiệp. Những mùa hoa bạc hà, nghề nuôi ong, chợ phiên vùng cao, không gian sinh hoạt truyền thống của đồng bào Mông… đang được nhìn nhận như nguồn lực kinh tế mềm, bổ trợ cho sản xuất nông nghiệp, tạo thêm việc làm và thu nhập cho người dân.

Theo ông Vũ Văn Quân, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Minh, sau khi sắp xếp, sáp nhập, bài toán đặt ra cho xã Yên Minh mới không chỉ là ổn định bộ máy mà còn là tìm cho được hướng phát triển phù hợp với thực tiễn vùng cao nguyên đá. Muốn đi xa, đi bền, địa phương phải bám sát các chỉ tiêu, kế hoạch tỉnh Tuyên Quang giao nhưng quan trọng hơn là biết dựa vào chính lợi thế của mình.

Từ thực tế ấy, Yên Minh lựa chọn cách làm không dàn trải. Mỗi khu vực, mỗi thôn được nhìn nhận như một “mảnh ghép” riêng trong bức tranh chung. Có nơi phù hợp phát triển cây ăn quả như dứa, ổi, xoài ở thôn Khai Hoang Bản Vàng. Có nơi lại thuận lợi trồng rau, đậu gắn với chăn nuôi gia cầm. Có vùng lại có thế mạnh trồng dược liệu dưới tán rừng, kết hợp nuôi trâu, bò sinh sản hoặc bò thịt. Cách phân vùng sản xuất ấy giúp nguồn lực không bị chia nhỏ, người dân cũng dễ tiếp cận, dễ làm theo.

Song, theo ông Quân, khó khăn lớn nhất hiện nay không chỉ nằm ở đất đai hay khí hậu mà ở chính nhận thức của người dân. Nhiều hộ vẫn thiếu kiến thức trong trồng trọt, chăn nuôi, còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào hỗ trợ.

Vì vậy, song song với việc lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, phát triển vùng đồng bào miền núi, xã đặc biệt chú trọng công tác thông tin, tuyên truyền, tập huấn, phân công rõ cán bộ phụ trách từng lĩnh vực, từng địa bàn, để “cầm tay chỉ việc”, giúp người dân hiểu và làm được.

“Nhà nước có thể hỗ trợ vốn, giống, kỹ thuật nhưng nếu người dân không thay đổi tư duy thì rất khó thoát nghèo bền vững”, ông Quân trăn trở. Bởi vậy, trọng tâm của Yên Minh trong giai đoạn tới là khơi dậy tinh thần tự thân vận động, để bà con thấy rằng vươn lên trước hết là vì chính cuộc sống của gia đình mình.

Về nguồn lực, ngoài ba chương trình mục tiêu quốc gia, xã tận dụng thêm các kênh tín dụng, đặc biệt là Ngân hàng Chính sách xã hội, đồng thời từng bước đưa khoa học công nghệ và chuyển đổi số vào sản xuất. Từ khâu trồng trọt, chăn nuôi, đến đóng gói, quảng bá sản phẩm trên các nền tảng số, tất cả đều hướng tới việc giúp sản phẩm của người dân tiếp cận thị trường dễ hơn, minh bạch hơn và có chỗ đứng bền vững hơn.

Trong tiến trình ấy, Yên Minh kiên định lựa chọn con đường nông nghiệp xanh, nông nghiệp hữu cơ. Việc sử dụng phân chuồng, phân hữu cơ, tuân thủ quy trình sản xuất không chỉ nhằm nâng cao chất lượng nông sản như dứa, ổi, xoài mà còn để giữ gìn đất đai, môi trường sống trên cao nguyên đá. Khi chất lượng được khẳng định, giá trị sản phẩm tự khắc tăng lên. Đó cũng là cách mà Yên Minh đang từng bước đi, chậm rãi nhưng chắc chắn, trên hành trình thoát nghèo bằng chính lợi thế vùng miền của mình.