Dấu ấn ngày đầu "mở đất"
Từ thuở khai hoang mở cõi vùng đất phương Nam, ĐBSCL đã là miền đất hứa, được thiên nhiên ban tặng phù sa, sông nước và tôm cá dồi dào. Chính nơi đây, bao thế hệ nông dân cần cù tiếp nối nhau khai khẩn, đắp đê, đào mương, làm ruộng vườn, hình thành nên diện mạo nông nghiệp trù phú như hôm nay.
Trên hành trình 80 năm qua, ngành nông nghiệp và môi trường đã đồng hành cùng nông dân, viết nên câu chuyện đổi thay kỳ diệu trên vùng đất châu thổ này.
Nuôi trồng thủy sản là thế mạnh xưa nay của nông dân tỉnh Cà Mau. Ảnh: Kim Anh.
Cà Mau – vùng cực Nam Tổ quốc có 3 mặt giáp biển, phần đất liền tiếp giáp với TP Cần Thơ và tỉnh An Giang. Tỉnh có diện tích tự nhiên gần 8.000 km2 và dân số khoảng 2,6 triệu người.
Từ lâu, nghề nuôi trồng thủy sản đã trở thành “linh hồn” của kinh tế địa phương. Từ mô hình quảng canh truyền thống, những người dân miệt rừng, miệt biển đã dần thay đổi tư duy sản xuất, chuyển sang nuôi tôm sinh thái, tôm - rừng bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.
Những cánh rừng đước xanh rì “ôm” trọn vuông tôm là biểu tượng nhắc nhở ai từng đến Cà Mau cũng thấy “xanh tươi đước rừng bát ngát, bao la cánh đồng mũi trắng, miền quê hương cá bạc tôm vàng…”. Đây là mô hình kinh tế hài hòa giữa con người và thiên nhiên, đưa nông nghiệp địa phương phát triển ổn định theo hướng bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nhiều năm qua, ngành nông nghiệp và môi trường tỉnh Cà Mau không chỉ chú trọng tăng năng suất mà còn hướng đến phát triển bền vững, giảm phát thải, giữ vững thương hiệu “tôm Cà Mau” trên thị trường quốc tế. Sự kết hợp giữa nông nghiệp và môi trường thể hiện rõ nét trong các chương trình nuôi trồng thủy sản sinh thái, gắn với truy xuất nguồn gốc, bảo tồn hệ sinh thái rừng ngập mặn và bảo vệ đa dạng sinh học ven biển.
Sản xuất lúa gạo vùng ĐBSCL những năm qua có nhiều bước tiến. Nổi bật là ứng dụng cơ giới hóa, khoa học công nghệ, kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất để nâng cao chất lượng và giảm phát thải. Ảnh: Kim Anh.
Địa phương còn tổ chức thành công hai sự kiện lớn là Festival Tôm Cà Mau và Ngày hội cua, góp phần khẳng định vị thế “thủ phủ tôm của cả nước”.
Cùng với thủy sản, Cà Mau còn nghiên cứu và lai tạo thành công một số giống lúa phù hợp với điều kiện địa phương nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng. Tỉnh cũng chú trọng triển khai công tác xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý nông sản, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, quảng bá và khai thác các sản phẩm mang thương hiệu Cà Mau, Bạc Liệu; phát triển đa dạng các sản phẩm OCOP với chất lượng và sản lượng ngày càng được nâng cao, nhiều sản phẩm đã tham gia vào chuỗi cung ứng trong hệ thống siêu thị và xuất khẩu.
Bên cạnh đó, diêm nghiệp được quan tâm đầu tư, nhất là qua sự kiện Festival Nghề muối Việt Nam – Bạc Liêu năm 2025 đã mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành sản xuất muối truyền thống.
Tiếp giáp tỉnh Cà Mau, An Giang được ví là vựa lúa của cả nước. Những cánh đồng lúa bát ngát cùng hệ thống kênh mương trải dọc là minh chứng cho trí tuệ, sự cần cù của nông dân miền Tây.
Từ nền nông nghiệp tự cung tự cấp, tỉnh An Giang nay đã vươn lên trở thành một trong những địa phương đi đầu trong ứng dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng cánh đồng lớn, sản xuất lúa chất lượng cao, truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Nông, lâm, thủy sản tiếp tục giữ vai trò trụ đỡ của nền kinh tế An Giang. Ngành nông nghiệp được cơ cấu lại theo lợi thế từng vùng gắn với an ninh lương thực và xuất khẩu. Đây cũng là địa phương đi đầu ở ĐBSCL tích cực triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải.
Tính riêng giai đoạn 2021 - 2025, kinh tế tỉnh An Giang có nhiều chuyển biến tích cực, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) bình quân 5 năm đạt 5,62%. Trong đó khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 2,59%.
Ngành nông nghiệp và môi trường vùng ĐBSCL có những chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý, quy hoạch, sản xuất thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh: Kim Anh.
Các mô hình HTX liên kết với doanh nghiệp, áp dụng quy trình canh tác giảm phát thải, sử dụng phân bón hữu cơ, tiết kiệm nước và giảm thuốc bảo vệ thực vật đang mở ra hướng đi mới cho nền nông nghiệp xanh của An Giang.
Chính quyền địa phương cùng ngành chuyên môn đã đồng hành cùng nông dân, từng bước chuyển đổi tư duy “làm nhiều” sang “làm chất”, giúp hạt gạo An Giang không chỉ đảm bảo nhu cầu trong nước mà còn có mặt ở nhiều thị trường khó tính như Châu Âu, Nhật Bản.
Nông nghiệp không thể tách rời môi trường
Tại TP Cần Thơ – đô thị trung tâm vùng ĐBSCL, ngành nông nghiệp và môi trường đã tạo được những chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý, quy hoạch, đào tạo nguồn nhân lực và ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất.
Những năm gần đây, Cần Thơ là địa phương tiên phong triển khai các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, đặc biệt là nông nghiệp giảm phát thải, phù hợp với định hướng “tăng trưởng xanh” của quốc gia. Việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc, cảnh báo môi trường đã giúp ngành nông nghiệp ngày càng chuyên nghiệp hơn, hướng đến quản lý hiện đại, minh bạch và thân thiện với môi trường.
Lĩnh vực chế biến nông sản ở TP Cần Thơ phát triển mạnh, thu hút được nhiều doanh nghiệp lớn đầu tư, mở rộng sản xuất. Ảnh: Kim Anh.
Tháng 6/2025, ngành hàng lúa gạo Việt Nam đón tin vui khi 500 tấn gạo Japonica của Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An của TP Cần Thơ mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” lần đầu xuất khẩu sang Nhật Bản. Sự kiện này không chỉ là bước ngoặt của doanh nghiệp Cần Thơ mà còn khẳng định nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ, hướng đến sản xuất sạch, chất lượng và bền vững.
Nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát từng chia sẻ, trong những chuyến đi thực tế tại ĐBSCL, ông đã chứng kiến sự chuyển biến tích cực trong bà con nông dân khi từ những lo lắng ban đầu về việc thay đổi tập quán canh tác, đến nay đã có thể sự tin tưởng và hào hứng khi thấy hiệu quả thiết thực, chi phí giảm, thu nhập tăng, lại góp phần bảo vệ môi trường.
Sự phát triển của ngành nông nghiệp và môi trường hôm nay là câu trả lời rõ ràng cho việc nông dân không chỉ tăng thu nhập mà còn tự hào là những người bảo vệ môi trường.
Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Trương Cảnh Tuyên nhấn mạnh, việc sáp nhập hai lĩnh vực nông nghiệp và môi trường là bước tiến quan trọng, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Nhà nước trong bối cảnh phát triển mới. Ông khẳng định: “Nông nghiệp không thể tách rời môi trường. Chỉ khi sản xuất đi đôi với bảo vệ tài nguyên mới có thể xây dựng được nền nông nghiệp thực sự bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu - vấn đề cấp bách ĐBSCL đang đối mặt”.
Vùng nguyên liệu khóm MD2 do doanh nghiệp liên kết với nông dân xây dựng. Ảnh: Kim Anh.
Ông cho rằng, 80 năm qua, ngành nông nghiệp và môi trường không chỉ mang lại sinh kế, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn góp phần quan trọng trong gìn giữ hệ sinh thái, bảo vệ nguồn nước, đất đai.
Là cán bộ có hơn 20 năm gắn bó với ngành nông nghiệp và môi trường, ông Trần Thái Nghiêm – Bí thư Đảng ủy xã Thạnh Phú, nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ bộc bạch, có lẽ đến năm 2045 ngành nông nghiệp và môi trường vẫn là trụ cột của nền kinh tế. Đây là lĩnh vực được nông dân cả nông thôn và thành thị quan tâm, điều ấy cho thấy ngành dành được tình cảm rất lớn từ cộng đồng.
Quãng thời gian gắn bó với ngành đã giúp ông Nghiêm trưởng thành, rèn được phong cách sâu sát, gần gũi, gắn với thực tiễn, với nông dân. Nhờ đó, mặc dù khi chuyển qua vị trí công tác mới mà xưa nay ông chưa kinh qua tại một xã thuần nông, chính phong cách làm việc từ ngành nông nghiệp và môi trường đã giúp ông nhận được sự tin tưởng rất lớn từ người dân.
Nhìn lại chặng đường đã qua, dấu ấn ngành nông nghiệp và môi trường vùng ĐBSCL là câu chuyện của sự thích nghi và chuyển mình không ngừng. Mỗi địa phương một thế mạnh và hướng đi riêng, nhưng tất cả đều chung một mục tiêu là phát triển hài hòa giữa sản xuất và bảo vệ môi trường, nâng cao thu nhập cho người dân, gìn giữ tài nguyên cho thế hệ sau.
